§ 34. Kwiatostany

• Dowiesz się o rozmieszczeniu kwiatów na roślinie i o kwiatostanach, w które one łączą się do wspólnego zapewnienia zapylania.

? Jak są rozmieszczone kwiaty na roślinie? Jak rozwijają się kwiaty u mniszka?

Kwiatostan – to wyspecjalizowany na powstaniu kwiatów system pędów. Kwiatostan postrzega się okiem jak osobna grupa kwiatów. Wszystkie kwiaty kwiatostanu wspólnie wabią zapylaczy. Pszczoła zwiedzając jeden kwiatostan zapewnia zapylanie wielu kwiatów. Dlatego narządy przeznaczone do wabienia zapylaczy powstają nie we wszystkich kwiatach kwiatostanu, a roślina wskutek tego wydaje mniej substancji odżywczych.

Według stopnia rozgałęzienia kwiatostany dzielą się na proste i złożone. W prostych kwiatostanach na osi głównej rozmieszczone tylko pojedyncze kwiaty, a w kwiatostanach złożonych kwiaty rozmieszczone na gałązkach bocznych.

Rodzaje kwiatostanów prostych rozróżniają się według ich wyglądu ogólnego wyznaczającego się długością osi głównej kwiatostanu, stopniem jej zgrubienia i stosunkową długością ich szypułek.

Podstawowe rodzaje kwiatostanów
	Schemat	Opis kwiatostanu	Przykład	Inne przykłady
Proste	Grono	Główna oś prosta, wydłużona, nie zgrubiała. Szypułki prawie jednakowej długości	Konwalia	Szafirek, berberys
	Bazia (kotki)	Długa oś zwisająca z szypułkami jednakowej długości	Czeremcha	Topola
	Kłos	Długa oś z siedzącymi kwiatami	Babka duża	Spiranthes amoena, świbka

154

Podstawowe rodzaje kwiatostanów
	Schemat	Opis kwiatostanu	Przykład	Inne przykłady
Proste	Kolba	Główna oś długa, zgrubiała, a kwiaty siedzące	Czermień błotna	Kukurydza (kwiaty żeńskie), anturium
	Baldachogrono	Oś główna wydłużona, dolne kwiaty mają tak długie szypułki, że znajdują się w jednej płaszczyźnie z kwiatami górnymi	grusza	Głóg
	Baldach	Oś środkowa skrócona, a długie szypułki wyrastają promieniście z jednego miejsca	Glistnik jaskółcze ziele	Pierwiosnek, jarzmianka
	Główka	Skrócona zgrubiała oś z krótko szypułkowymi lub siedzącymi kwiatami	Morwa	Mikołajek polny, chmiel
	Koszyczek	Siedzące kwiaty osadzone na płasko rozszerzonej osi kwiatostanu, otoczonej wielolistną okrywą	Nagietki	Chryzantem, rumianek, mniszek
Złożone	Wiecha	Rozgałęzienia jej mają charakter gron bocznych	Wielosił błękitny	Bez koralowy, wiązówka

Przykładem typowego kwiatostanu złożonego jest wiecha. Inne kwiatostany złożone tworzą się połączeniem kwiatostanów prostych (ryc. 153).

155

a b c d

Ryc. 153. Kwiatostany złożone: a – wielokwiatowe grono nostrzyka; b – baldach złożony kopra; c – główka złożona koniczyny łąkowej; d – kłos złożony pszenicy

Jaskrawym przykładem współdziałania kwiatów w kwiatostanie kwiatopodobne kwiatostany. W baldachach złożonych barszczu zewnętrzne płatki kwiatów brzeżnych mocno zwiększone imitują wspólną „koronę” kwiatostanu. Kwiaty brzeżne baldachogrona kaliny duże i nie mogą zapylać się. One wabią zapylaczy do niepozornych kwiatów środkowych. Koszyczki nagietek, słonecznika i innych roślin posiadają kielichowatą okrywkę, lejkowate brzeżne kwiaty, a w środku rozmieszczone drobne kwiaty rurkowe. Taki kwiatostan-koszyczek ludzie niepoprawnie nazywają kwiatem.

WNIOSKI

1. Kwiatostany powstają jak grupy kwiatów dla więcej efektywnego zapylania.

156

2. Różnorodność kwiatostanów powiązana z różną długością i budową osi głównej, a także długością szypułek kwiatów w kwiatostanie.

3. Kwiatostany złożone powstają dzięki połączeniu poszczególnych kwiatów lub kwiatostanów prostych w jeden kwiatostan.

4. Podział funkcji między kwiatami w kwiatostanie prowadzi do kształtowania kwiatopodobnych kwiatostanów.

TERMINY I POJĘCIA DO ZAPAMIĘANIA

Kwiatostan, kwiatostan prosty, kwiatostan złożony.

PYTANIA KONTROLNE

1. Co to takie kwiatostan?

2. Według jakich cech dokonuje się klasyfikacja kwiatostanów?

3. Jakie znasz podstawowe rodzaje prostych kwiatostanów?

4. Jakie przykłady kwiatostanów prostych możesz przytoczyć?

5. Jakie znaczenie biologiczne powstania kwiatostanów?

ZADANIA

1. Wypełnij w zeszycie tablicę.

Rodzaje kwiatostanów	Długość osi głównej kwiatostanu	Zgrubienie osi głównej kwiatostanu	Długość szypułek
Grono
Bazia
Kłos
Kolba
Baldachogrono
Baldach
Główka
Koszyczek

Jakie pary kwiatostanów niemożliwie rozpoznać według przytoczonych w tablice cech?

Jakie dodatkowe cechy warto wykorzystać do rozpoznawania kwiatostanów w tych parach?

2. Porównaj wiechę i wielokwiatowe grono (ryc. 153, a). Narysuj schemat budowy

wielokwiatowego grona. Na czym polega różnica między wiechą i wielokwiatowym

gronem?

157