5. Оқыту және сабақ өткізу әдістері:

1. Ауызша сұрақ;

2. Науқастарды қарауға қатысу;

3. Тақырыпқа сай науқастардың зерттеу нәтижелерін талқылау;

4. Тақырыпқа сай науқастарды курациялау (Тәжірибелік дағдыларды бекіту және меңгеру. Шағымдарды, анамнезді жинау, клиникалық тексеру, операция және тануға қатысу);

5. Кіші топтарда жұмыс істеу, рөлдік ойындар, кейс сатылар;

6. Сабақ тақырыбы бойынша СӨЖ, презентация, дискуссиялар;

7. Дидактикалық материалдармен жұмыс істеу, тестік және жағдайлық есептерді шешу

.

6. Әдебиет:

6.1 Негізгі:

1. Нұрмақов А.Ж. Хирургия //Алматы: Эверо, 2009. – 420 с.

2. Кузин М.И. Хирургические болезни //М.: «Медицина», 2005. – 784с.

3. Нурмаков А.Ж., Нурмаков Д.А. Хирургические болезни //Алматы: Эверо, 2009. – 476с.

4. Клиническая хирургия: национальное руководство + СД: в 3-х томах. - М.: ГЭОТАР-Мед. -2008. Т. 1. – 864 с.

6.2 Қосымша:

1. Хирургические болезни: Учебник + СД: в 2-х т. /Под ред. В.С. Савельева и др. //М.: ГЭОТАР-Мед., 2008, Т. 1. – 608 с.; Т.2. – 400 с.

2. Шалимов А.А., Радзиховский А.П. в 2-х томах //Киев: «Наукова думка», 2005. - Т.2. – 287 с.

3. Савельев В.С. Руководство по неотложной хирургии органов брюшной полости //М.: «Триада-Х», 2005. – 640 с.

4. Клиническая хирургия. (под ред. Панцирова Ю.М.).1988г.

5. Пиковский Д.Л. Философия экстренной хирургии //М.: «Медицина», 2001. – 224 с.

7.Бақылау: Тесттік тапсырмаларды шешу; сөйлесу; жағдайлық есептерді шешу; студенттермен

жасалған тапсырмаларды тексеру;

Тест сұрақтары:

1. Артқы өтіс сызатының (жарылуының) клиникалық белгілері:

1. қанның көп мөлшерінде кету

2. дефекация кезіндегі және одан кейінгі ауру сезімі

3. сфинктер тарылуы

4. сфинктер атониясы

5. қанның аз мөлшерінде кету

2. Артқы өтістің жарылуы кезіндегі операциялық емес емдеу тәсілдері:

1. гидрокортизон-новокаин ерітіндісін егу

2. ФЗТ

3. спирт новакоин блокадасы

4. ректалды балауыз шам тәрізді дәрі

5. анал сфинктерінің девульсиясы

3. Артқы өтістің жарылуы кезінде оперативтік емге көрсеткіш:

1. артқы өтістің жедел жарылуы

2. артқы өтістің жеделдеу жарылуы

3. артқы өтістің созылмалы жарылуы

4. симптомсыз формасында

5. әртүрлі формада

4. Артқы өтіс жарылуының асқынулары:

1. геморрой

2. тік ішектің түсүі

3. парапроктит

4. тік ішектің ісігі

5. тік ішіктің жыланкөздері

5. Жедел парапроктиттің ең жиі кездесетін формасы:

1. теріасты

2. шырыш қабат асты

3. ишиоректалдық

4. ретроректалдық

5. пельвиоректалдық

6.Созылмалы шырыш-теріасты парапроктит жөнінде жасалатын операция:

1. Пикусс операциясы

2. Кюммеля-Зеренин операциясы

3. Потт операциясы

4. Габриэль операциясы

5. Миллиган-Морган операциясы

7. Тік ішектің түсуі кезіндегі негізгі шағымдары:

1. нәжіс пен желді ұстамау

2. ауру сезімі

3. қан кету

4. тік ішектің түсуі

5. сфинктероспазм

8. Геморройдалдық түйіндердің «сағат циферблатымен» жиі кездесетін аймақтары:

1. 3.6.9. сағ.

2. 1.5.9. сағ.

3. 6.9.11. сағ.

4. 3.7.11. сағ

5. 8.10.12. сағ.

9. Геморрой кезіндегі қан кетудің түрі:

1. венозды

2. артериалды

3. паренхиматозды

4. капиллярлы

5. араласқан

10.Геморрой кезінде жасалатын операция:

1. Миллиган-Морган операциясы

2. Пикус операциясы

3. Потт операциясы

4. Кюммель-Зеренин операциясы

5. Болл операциясы

11. Тік ішек түсуінің негізгі емі:

1. дене шынықтыру

2. диета

3. ауыр жұмыс істемеу

4. медикаментозды

5. оперативті

12. Геморрой – дегеніміз:

1. тік ішектің шырышты қабатының ісінуі

2. тік ішек қабырғасының ісінуі

3. тік ішек кавернозды денелерінің кеңеюі

4. артқы өтістің жарылуы

5. параректалды май қабатының созылмалы қабынуы

13. Геморройдың этиологиясы:

1. тік ішектің кавернозды денелеріндегі қан айналуының бұзылуы

2. тік ішек артерияларының тромбозы

3. тік ішек вена тамырларының тормбозы

4. тік ішек қан тамырларының аралас тромбозы

5. тік ішек кавернозды денелерінің инфицирленуі

14. Геморройдың пайда болуына ықпал етеді:

1. ащы тағамдарды үнемі пайдалану

2. іш қатуы

3. тік ішектегі қабыну және ісік аурулары

4. жамбас қуысы ағзаларының қабыну немесе ісік аурулары

5. ұзақ отырып атқаратын жұмыс

15. Геморройдың дамуына ықпал етеді:

1. ауыр жұмыстар атқару

2. тұқымқуалаушы бейімділік

3. созылмалы іш қатуы

4. дефекация кезінде қан кету

5. ұзақ отырып атқаратын жұмыс

16. Геморройдың этиологиялық факторлары:

1. дәнекер тіндердің туа біткен функционалды жетіспеушілігі

2. вена қабырғасының нервтік реттелуінің бұзылуы

3. тік ішек қабырғасының созылмалы инфекциясы

4. алкоголь ішімдіктерін көп пайдалану

5. тік ішек артерияларымен қан ағуының баяулауы

17. Геморрой ағымының біртекті өтуіндегі клиникалық көрінісі:

1. дефекация кезінде немесе одан кейін дереу қан кету

2. артқы өтіс аймағындағы бөгде затты сезіну

3. артқы өтіс аймағындағы қышыну сезімі

4. дефекация кезінде немесе одан кейін дереу ауру сезімінің пайда болуы

5. геморрой түйіндерінің түсуі

18. Геморройдың асқынуларына жатады:

1. геморрой түйіндерінің малигнизациясы

2. геморрой түйіндерінен қан кету

3. геморрой түйіндерінің тромбозы

4. атрқы өтістің стенозы

5. геморрой түйіндерінің қысылуы

19. Тік ішекке қатысы жоқ анатомиялық құрылым:

1. төмпешік сызығы (гребешковая линия)

2. ампула үстіңгі бөлімі

3. ампулярлық бөлім

4. морганиев қатпарлары

5. гаустрация

20.Геморрой түйіндерінің түсуіне орай геморройдың сатыларын көрсетіңіз:

1. субклиникалық сатысы

2. клиникалық сатысы

3. I сатысы

4. II сатысы

5. III сатысы

21. Жедел парапроктит іріңдіктердің орналасуына қарай жіктеледі:

1. шырыш асты

2. тері асты

3. субареолярлы

4. ишиоректалды

5. пельвиоректалды

22. Көрсетілген клиникалық белгілердің қайсылары жедел парапроктитке тән:

1. жиі іш өту

2. дене қызуының көтерілуі

3. дефекация кезінде ауру сезімінің күшеуі

4. артқы өтіс айналасы аймағының қызаруы

5. артқы өтіс арқылы қанның бөлінуі

23. Созылмалы парапроктитті анықтау үшін қолданады:

1. тік ішекті саусақпен қарау

2. Тальман сынамасы

3. жыланкөзді бойлай зонд салу

4. фистулография

5. фиброколоноскопия

24. Созылмалы парапроктиттің анатомиялық белгілеріне орай бөлінуі:

1. толық

2. толық емес

3. сыртқы

4. ішкі

5. күрделі

25. Созылмалы парапроктиттің жыланкөз өзегінің сфинктер талшықтарына қатынасына орай бөлінуі:

1. интрасфинктерлік

2. инфрасфинктерлік

3. супрасфинктерлік

4. транссфинктерлік

5. экстрасфинктерлік

26. Созылмалы парапроктит диагностикасында қолданылады:

1. тік ішекті саусақпен қарау

2. фистулография

3. жыланкөзге зонд жіберу

4. Вальсальва сынамасы

5. ректороманоскопия

27. Тік ішек түсуіне ықпал етеді:

1. геморрой

2. жамбас түбі бұлшық еттерінің әлсіздігі

3. артқы өтіс жарылуы

4. құрсақ ішілік қысымның жоғарылауы

5. созылмалы парапроктит

28. Тік ішек түсуіне алдын ала бейімдеуші факторлар:

1. сырқат жасы

2. жамбас түбі бұлшық еттерінің әлсіздігі

3. артқы өтіс жарылуы

4. тұқымқуалаушы фактор

5. сырқат жынысы

29. Тік ішек түсуіне тікелей алып келетін факторлар:

1. сырқат жасы

2. жамбас түбі бұлшық еттерінің әлсіздігі

3. артқы өтіс жарылуы

4. құрсақ ішілік қысымның жоғарылауы

5. сырқат жынысы

30. Тік ішек түсуі сатыларын көрсетіңіз:

1. субклиникалық сатысы

2. I сатысы

3. II сатысы

4. III сатысы

5. декомпенсация сатысы

31 Геморройға тән негізгі белгілер:

1. қышыну

2. артқы өтістен <малина желесі> түстес бөліндінің шығуы

3. бөгде затты сезіну

4. дефекациядан кейін тамшылап немесе сорғалап қанның кетуі

5. дефекациядан кейін күйдіріп қатты ауруы

32 Геморрой түйіндерінің тромбозы кезіндегі негізгі белгілер:

1. қатты ауру сезімі

2. гипертермия;

3. артқы өтіс аймағында бөгде затты сезіну

4. дефекацияның қиындауы

5. кейде зәршығарудың бұзылуы

33. Геморрой кезіндегі консервативті емдеу құрамы:

1. диетотерапия

2. іш қатуын жою

3. ректалды дәрілерді қолдану (свеча)

4. асқазан ішек жолдарының қосарланған ауруларын емдеу

5. қабынуға қарсы ем

Жағдайлық есептер:

Есеп №1.

Науқас Д., 48 жаста, тік ішек аймағының аралыққа және сегізкөзге берілетін қатты ауру сезіміне және дефекациядан кейін аздаған қанның бөлінуіне шағымданып шағымданып келген. Науқас айтуынша жоғарыда талған шағымдары 2-3 ай көлемінде мазалайтын көрінеді, дәрігерге қаралмаған. Тік ішекті саусақпен қарағанда патологиялық өзгерістер анықталған жоқ, перчаткада бір-екі тамшы қан және қалыпты түсті нәжіс қалдықтары бар.

Сіздің болжама диагнозыңыз?

Науқасты ары қарай зерттеу әдістері?

Есеп №2.

Науқас Н., 39 жаста, аралық аймағындағы сұйқтық бөлінетін патологиялық тесіктің бар екендігіне шағымданады. Науқастың жалпы жағдайы қанағаттанарлық. Тексеріп қарағанда сағат циферблатымен анустың 9 сағатында диаметрі 0,3 см іріңді сұйықтық және сұйық нәжіс тәріздес бөліндінің шығып жатқандығы анықталды. Науқас осыдан 3 ай бұрын алғаш рет аралық аймағының томпайып ісінгенін, қызырғанын және ауырсынғанын аңғарған. Іріңді ошақтың өздігінен жарылуы орын алып, сасық иісті ірің бөлінген. Науқас дәрігерге қаралмаған.

Сіздің болжама диагнозыңыз?

Науқасқа ары қарай қандай аспаптық зерттеулер жасалуы тиіс?

Емдеу тактикаңыз?

Есеп №3.

35 жастағы Г., деген науқасты артқы өтіс аймағындағы бөгде затты сезіну, артқы өтістен дефекация кезінде және одан кейін қанның бөлінуі мазалайды. Бұл құбылыстармен соңғы 6 ай бойы зардап шегеді. Соңғы жағдайының нашарлауы 2 сағат бұрын орын алған, дефекациядан кейін артқы өтістен қанның ағуы тоқтар емес, сол себептен «жедел жәрдем» көмегіне жүгінген. Науқас анамнезінде созылмалы гепатитпен ауырады.

Ауруханаға келіп түскен кезде тексеріп қарағанда артқы өтістен патологиялық қосындыларсыз алқызыл қанның кетуі байқалады. Қан анализінде: Эритроциттер саны – 2,9 млн., Нв-78 г/л;

Сіздің болжама диагнозыңыз?

Қандай аспаптық зерттеулер жасалуы тиіс?

Емдеу шараларыңыз?

Есеп №4.

Науқас Д., 42 жаста, хирургияның қабылдау бөлімшесіне аралық аймағындағы интенсивті ауру сезіміне, дене қызуының жоғарылауына, қалтырау, жалпы әлсіздікке шағымданып келді. Соңғы үш тәулік бойы ауырады. Науқас жалпы жағдайы орта дәрежелі ауырлықта, дене қызуы 38,7⁰С дейін көтерілген. Тексеріп қарағанда аналды канал айналасы терісінің қызарғаны, ісінгені, томпайғаны анықталды. Бұл аймаққа пальпация жасау және тік ішекті саусақпен қарау ауру сезімін күшейте түседі. Қандағы лейкоциттер саны – 14,4х10⁹

Сіздің болжама диагнозыңыз?

Емдеу шараларыңыз?

Есеп №5.

40 жастағы В., деген науқасты соңғы 2 жыл бойы аралық аймағында іріңді сұйықтық бөлінетін патологиялық тесіктің болуы мазалайды. Науқас сөзіне қарағанда кейбір кезеңдерде тесік өздігінен жабылып, бөліну тоқтайды. Бұған дейін науқас дәрігерлерге қаралмаған. Науқас жалпы жағдайы қанғаттанарлық. Тексеріп қараған анустан сағат циферблатымен 6 сағатта диаметрі 0,3 см дейін іріңді сұйықтық бөлініп тұрған патологиялық тесік анықталды. Фистулоскопия жасағанда дәке тампонының боялғаны анықталды.

Сіздің диагнозыңыз?

Жыланкөздің қандай түрі осы жағдайда орын алған?

Емдеу тактикаңыз?

Есеп №6

Қоймада жүк тиеуші болып еңбек ететін, геморроймен зардап шегетін Е., деген 39 жастағы науқаста тамақтану мәзірін бұзғаннан кейін, артқы өтіс аймағында қатты ауру сезімі, аздап күш түсіргенде ауру сезімінің күшеюі, бөгде затты сезіну шағымдары пайда болды. Науқас жалпы жағдайы қанғаттанарлық. Дене қызуы 36,7⁰С. Аналды тесік аймағын тексеріп қарағанда пальпация кезінде қатты ауру сезімін тудыратын, көкшіл түсті түйін анықталды.

Осы жағдайда геморройдың қандай асқынуы орын алған?

Сіздің емдеу тактикаңыз?

Есеп №7.

Ер адам, 48 жаста, жүргізуші, дәрігерге дефекация кезінде артқы өтістен қан шығуына, сол аймақтағы күйдіру сезіміне шағымданып келді; үлкен дәреті жиі қатады, уақтылы тамақтанбайды, алкоголь ішімдіктерін пайдаланбайды. Ауырғанына 10 жыл болды, дәрігерлерге қаралған емес. Сіздің болжама диагнозыңыз?

Есеп №8.

17 жастағы жас жігіт, студент-спортсмен. Емханаға мынадай шағымдарымен келді: анус аймағындағы қатты ауру сезімі; жақын күнде ауыр затты (штанга) көтеру кезінде артқы өтіс аймағында томпайған жер пайда болды. Қарау кезінде: шартты циферблаттағы 3 сағатта, өлшемдері 3х2х2 см болатын, күлгін түсті, қатайған, ауыратын түзілім бар. Тік ішекті саусақпен тексеру кезінде басқа патология анықталмады. Сіздің емдеу тактикаңыз?

Есеп №9.

42 жастағы науқастың үйіне дәрігер шақырылды, тракторист болып жұмыс істейді. Шағымдары: аналды аймағындағы қатты ауру сезімінен науқас отыра алмайды, жүре алмайды. 2 тәулік бойы үлкен дәреті болған жоқ, 15-16 сағ. ішінде кіші дәретке бармаған. Ауыра бастағанына 2 тәулік болды, алкагольді ішкеннен кейін өздігінен артқы өтіс аймағында томпайған жерлер пайда болды, кейінірек айналасы ісініп қатты ауырды. Соңғы 10 жылда түйіндері түсумен және қан кетумен асқынған геморроймен ауырады; осындай асқынулар бұрын да байқалған, бірақ ол кезде ауру сезімі аз дәрежеде болған; толық емделмеген, амбулаторлық ем қабылдаған (балауыздар, емдік ванналар). Қарап тексергенде: перианалдық тіндердің циркулярлы ісінуі байқалады, оның ішкі жағында анусты жаба орналасқан қою-қызыл түсті, тығыз, қатты ауыратын 5 геморройдалды түйін анықталады.

Бұл жағдайда шұғыл хирургиялық операция (геморройдэктомия) қажет пе?

Есеп №10

Сізді, көрші үйде тұратын 56 жастағы науқасқа дәрігерлік көмек көрсетуге шақырды. Әйелінің айтуы бойынша, күйеуі көп жылдар бойы геморроймен ауырады. Ол 2 сағ. бұрын дәретханадан келіп, дефекация кезінде көп мөлшерде қан кетуіне шағымданды. Қарап тексергенде: науқас қозғалыссыз жатыр, тері қабаты – бозғылт; жалпы әлсіздікке, бас айналуына шағымданады. Артқы тесіктен алқызыл түсті қан ағудың тоқтамағаны анықталды. АҚ=90/40 мм сынап бағынасы, пульстің толықтығы аз дәрежеде, минутына 116 соққы. Сіз науқасқа қандай баға беріп, қандай іс-әрекет жасар едіңіз?