- •Жеке физиология Студенттерге арналған әдістемелік оқу - құралы Алматы, 2013 ж.
- •Isbn № 9965-826-24-2
- •1. Қан физиологиясы
- •I. Тақырып: Қан құрамы. Плазма құрамы. Эритроциттер
- •1. Қанның құрамы. Плазма құрамы. Гематокриттік көрсеткіш.
- •1Жұмыс. Плазманы формалық элементтерден ажырату және
- •VI. Студенттердің өздігінен дайындалуына арналған сұрақтар:
- •V. Ақпараттық-дидактикалық бірлестігі.
- •V. Ақпараттық -дидактикалық бірлестігі.
- •I. Тақырып: Қанның ұюы (гемокоагуляция). Қанның топтары. Қан құюдың физиологиялық негіздері
- •V. Ақпараттық дидактикалық бірлестігі.
- •2. Жүрек физиологиясы
- •I.Тақырып: Жүрек қызметінің зерттеу әдістері. Жүректің жиырылу циклы
- •III. Сабақтың мақсаты.
- •IV. Студенттердің өздігінен дайындалуына арналған сұрақтар:
- •V. Ақпараттық дидактикалық бірлестігі.
- •6 Жұмыс. Эхокардиография
- •I.Тақырып: Жүрек етінің физиологиялық қасиеттері
- •III. Сабақтың мақсаты:
- •IV. Студенттердің өздігінен дайындалуына арналған сұрақтар:
- •V. Ақпараттық дидактикалық бірлестігі.
- •I.Тақырып: Жүрек қызметінің жүйкелік-рефлекстік және гуморальдық реттелуі.
- •III. Сабақтың мақсаты:
- •IV. Студенттердің өздігінен дайындалуына арналған сұрақтар:
- •V. Ақпараттық дидактикалық бірлестігі.
- •3. Қан тамырлар физиологиясы
- •Тақырып : Гемодинамика көрсеткіштері. Қан
- •III . Сабақтың мақсаты
- •IV. Студенттердің өздігінен дайындалуына арналған сұрақтар.
- •3 Сурет. Шынтақ венасындағы қысымды анықтау ынтақ венасындағы қысым 60 - 120 мм су бағанасы шамасында болады .
- •4 Сурет. Реограмма
- •I.Тақырып: Қан тамырлар саңылауының нервтік және гуморальдық реттелуі. Микроциркуляция. Артериялық пульс.
- •III. Сабақтың мақсаты:
- •IV. Студенттердің өздігінен дайындалуына арналған сұрақтар:
- •V. Ақпараттық дидактикалық бірлестігі.
- •4. Тыныс алу физиологиясы
- •Тақырып: Сыртқы тыныс алу. Газдардың қан арқылы тасымалдануы.
- •III. Сабақтың мақсаты:
- •V. Ақпараттық - дидактикалық бірлестік. Зертханалық жұмыстарды өткізу әдістемелері және аннотациялары.
- •I.Тақырып: Тыныс алудың реттелуі.
- •III. Сабақтың мақсаты
- •IV. Студенттердің өздігінен дайындалуына арналған сұрақтар:
- •V. Ақпараттық- дидактикалық бірлестігі
- •5. Ас қорыту физиологиясы
- •Зертханалық жұмыстарды өткізу әдістемелері мен аннотациясы.
- •Р. Гейденгайн әдісі
- •И.П. Павлов әдісі
- •Балалардың ас қорыту бездерінің қызмет ерекшеліктері
- •Зертханалық жұмыстарды өткізу әдістемелері мен аннотациясы. Ас қорыту ағзаларының қимыл-әрекеті (моторикасы)
- •Магнус тәжірибесінің схемасы
- •Мәселелік тапсырмалар
- •Ас қорыту физиологиясы тақырыбы бойынша тест сұрақтары
- •6. Энергия алмасуы. Тамақтану.
- •IV. Студенттердің өздігінен дайындалуға арналған сұрақтар:
- •2 Кесте
- •Балалардың негізгі энергия алмасу ерекшеліктері. 7 жасқа дейінгі бала мен ересек адамның 1 кг дене салмағына түсетін негзгі энергия алмасуының көрсеткіштері.
- •3 Кесте Негізгі тағам өнімдерінің химиялық құрамы және қуаттылығы (100 г-ға шаққанда)
- •4 Кесте
- •5 Кесте Ерлердің негізгі алмасуын есептеуге арналған кесте
- •6 Кесте
- •1 Литр ауаны қалыпты жағдайларға (0о с 760 мм.С.Б.) келтіру
- •Мәселелік тапсырмалар
- •Тест сұрақтары
- •А. Белоктар.
- •А. Оң азоттық баланс.
- •А. Белоктар.
- •7. Сыртқа шығару, жылу реттелу физиологиясы
- •I. Тақырып: Сыртқа шығару физиологиясы. Жылу реттелу
- •Студент білуі қажет:
- •Студент орындауы қажет:
- •V. Ақпараттық дидактикалық бірлестігі
- •Құрғақ тамақ жегеннен кейін несептің қойылуын Фольгард сынауымен анықтау
- •Сыртқа шығару және жылу реттелу тақырып бойынша ситуациялық есептер
- •Сыртқа шығару және жылу реттелу тақырып бойынша тест сұрақтары
- •8. Талдағыштар физиологиясы
- •I.Тақырып: Талдағыштардың жалпы қасиеттері. Көру және тері талдағыштары
- •IV. Сабақтың мақсаты:
- •V. Студенттердің өздігінен дайындалуына арналған сұрақтар:
- •VI. Ақпараттық дидактикалық бірлестігі.
- •Көру талдағышы
- •Тері талдағышы
- •VII. Сабақтың мазмұны:
- •I.Тақырып: Есту, дәм сезу, тепе-теңдікті сақтау талдағыштары
- •IV. Сабақтың мақсаты:
- •V. Студенттердің өздігінен дайындалуына арналған сұрақтар:
- •Ақпаратты дидактикалық бірлестігі. Дәм сезу талдағышы
- •5 Сурет. Тілдегі дәм сезу рецепторларының орналасуы есту талдағышы
- •Тепе-тендік талдағышы
- •VII. Сабақтың мазмұны:
- •Талдағыштар физиологиясынан сұрақтары
- •9. Жоғары жүйке іс-әрекеті физиологиясы
- •III. Сабақтың мақсаты:
- •Студент орындауы қажет.
- •IV. Студенттердің өзіндігінен дайындалуына арналған сұрақтар:
- •V. Ақпараттық-дидактикалық бірлестігі
- •Мәселелік тапсырмалар
- •Студент білуі қажет:
- •Студент орындауы қажет.
- •IV. Студенттердің өзіндігінен дайындалуына арналған сұрақтар:
- •V. Ақпараттық-дидактикалық бірлестік
- •Адамның ой өрісін сөйлеу арқылы зерттеу
- •Жжіә бойынша мәселелік тапсырмалар.
- •Тест сұрақтары
- •10. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі Негізгі әдебиеттер:
- •Қосымша әдебиеттер:
- •Орыс тілінде Негізгі әдебиеттер:
- •Қосымша әдебиеттер:
- •Ағылшын тілінде:
- •Қосымша әдебиеттер:
- •Қан физиологиясы......................................................................3
Ш
3 Сурет. Шынтақ венасындағы қысымды анықтау ынтақ венасындағы қысым 60 - 120 мм су бағанасы шамасында болады .
ынтақ венасындағы қысым 60 - 120 мм су бағанасы шамасында болады .
4-жұмыс. Реография
Реография дегеніміз жүрек - қантамырлар жүйесінің атқаратын қызметін зерттеу әдісі. Бұл әдіс адам денесі арқылы өтетін өте жиі электр тоғына тіндердің электрлік кедергілері өзгерісін тіркеуге негізделген. Бұл өзгерістер жүрек систоласы кезінде тіндер мен мүшелердің қанға толуынан электр кедергісінің азаюына байланысты. Қан плазмасы тұздардың ерітіндісі болғандықтан электр тогын жақсы өткізеді де, мүшенің электрлік кедергісі азаяды. Ал диастола кезінде мүшенің қанға толуы азайғаннан, электрлік кедергісі керісінше ұлғаяды.
Электродтардың орналасқан жеріне байланысты мидың
( реоэнцефалография ) , аяқ - қолдардың ( реовазография ), бауырдың
( реогепатография) реограммасын жазуға болады.
Жұмысты орындау : Реографты жазғыш ретінде пайдаланатын электрокардиографпен ( басқа жазғыш аспаптарды да пайдалануға болады) жалғастырады. Міндетті түрде бір ұшын жерге қосады, содан кейін торапқа қасып, жұмысқа дайындайды. Студенттердің қолдарының реограммасын тіркейді. Бұл үшін бірінші электродты қолдың қарынның терісінің ішкі бетіне
(медиальді), ал екіншісін білек терісіне орналастырады. Электродтар мен терінің арасына NaCl - дың 10 % - тік ерітіндісіне малынған салфеткаларды қояды. Реограмманы жазу үшін қағаздың жылжу жылжамдығын 25 мм/сек қою керек. Реограммадағы систолалық және диастолалық толқындар жүректің қызметі кезіндегі артериялардың қанға толу дәрежесіне байланысты. Реограмма тік жоғары қарай көтерілген сызықтан, оның үшкір шыңынан және инцизурасы мен дикротикалық тісі бар төмен түсетін сызықтардан тұрады. Реовазограмманы талдағанда сызықтардың симметриялығына, қайталау жиілігіне, сызықтың көтерілу және түсу ерекшелігіне көңіл аудару қажет. Төмен түсетін бөліміндегі қосымша толқындармен, дикротикалық тістің айқындығына және орналасуына назар аудару қажет, өзгерген шыңдардың пайда болуы ( « қораздың айдары » немесе тегіс болуы ) қантамырларының тонусының күшейгенін көрсетеді. Ал диастолалық толқында пайда болған қосымша толқындар тамырлардың тонусының тұрақсыздығын көрсетеді.
4 Сурет. Реограмма
I.Тақырып: Қан тамырлар саңылауының нервтік және гуморальдық реттелуі. Микроциркуляция. Артериялық пульс.
II. Тақырыптың маңыздылығы: Қан қысымының өзгеруі тамырлар тонусының реттелуінің бұзылуымен байланысты. Тамыр тонусы меншікті және іргелес рефлекстерге байланысты. Алғашқы кезде осы рефлекстердің әсерінен қан қысымы өзін-өзі реттеп қалыпты мөлшерде сақталынады. Бұл механизм зақымдалғанда қысым өзгеріп, организм патологиялық жағдайға ұшырайды. Сондықтан дәрігерлерге тамырлардың нервтік, рефлекстік және гуморальдық реттелу механизімін білу қажет.
Микроциркуляция арнасы – ағзалардағы зат алмасуын қамтамасыз етеді және биологиялық мембраналардың өткізгіштігінің көрсеткіші болып табылады. Аллергия, қабыну, ісіну процестерінің пайда болуы негізінде микроциркуляциялық арнаның маңызы зор.
Пульс - гемодинамиканың, жүрек жұмысының көрсеткіші болып табылады. Диагноз қоюда , пульстің жиілігіне, амплитудасына, ырғақтығына, ширақтылығына назар аудару керек.
