15.2 Дисбактериоз

Дисбактериозға микробиологиялық диагноз қою. Адам денесінің микрофлорасы-бұрыннан белгілі, сонымен бірге жаңа өзекті мәселе. Осы күнге дейін көмей, мұрын, жұтқыншақ, ауыз қуысы, қынап, ішек жолы, тері т.б. микрофлорасының құрамы туралы көптеген мәліметтер жинақталған. Организмнің кейбір экотоптарында кездесетін микроб түрлерінің «нормативтері» белгілі дәрежеде анықталған. Облигатты, факультативті және транзиторлы микрофлораны бір-бірінен ажырата алатын мүмкіндіктер анықталды.

Микрофлораның көптеген процестерге қатыса алатыны жеткілікті дәрежеде белгілі болды: тұз-су алмасуы; газ алмасу;оның ас қорытудағы маңызы; ақуыздар, майлар және көмірсуларды ыдырату; микроорганизмдердің биологиялық белсенді заттарды- витаминдерді, гормондарды, антибиотиктерді синтездеу қабілеттілігі; оның иммуногендік рөлі, соның ішінде табиғи иммунитет қалыптастыруға қатысуы т.б.

Соңғы 15-20 жыл шамасында медиктердің лексиконында, «дисбактериоз» термині жиі қолданыла бастады.Соңғы жылдары барлық елдерде балалар мен ересектер арасында дисбактериоздардың меншікті үлесі күрт көбейгені байқалады. Ол экологиялық жағдайдың нашарлағанымен, антибиотиктерді, гормондарды орынсыз пайдаланумен, стресстік жағдайлардың өсуімен, тағамдық өнімдердің, ауыз су сапасының төмендеуімен т.б байланысты болып отыр. Міне, осылардың барлығы дисбактериозды әлеуметтік құбылыс деп қарауға мүмкіндік береді.

Қазіргі кезде тұрғындардың денсаулығын сақтауда, науқастанушылық пен өлім туғызушылықты азайтуда дисбактериоздарды емдеу мен профилактикасы жалпы-ұлттық маңызы бар мәселеге айналды.

Тұрғындар арасында іс жүзінде дисбактериоздан сақтану жұмысы жүргізілмейді.

Дисбактериоз клиникасы, оны емдеу, сақтану, микробиологиялық диагноз қою мәселелері бойынша практикалық дәрігерлерді оқыту жеткіліксіз жүргізіледі.

Кесте 15.5.

Қалыпты микрофлораның пайдалы функциясы

Функциясы	Іске асыру механизмі
Колонизациялық резистенттілік. Нормафлораға тұрақтылық беретін және макроорганизмге патогенді, ШПМ енуіне кедергі жасайтын механизмдер жиынтығы. Антиинфекциялық төзімділік жүйесіне (АИТЖ-САИР) жатады	1. Микробаралық антгонизм (қорғаушы микрофлора сірке қышқылын, сүт қышқылын т.б қышқылдарды, ферменттер, антибиотиктер ж.б өндіреді) 2. Ішектің шырышты қабатын жабатын биологиялық үлбір (микробтардың экзополисахаридты гликокалисінен шырышты қабаттың бокал пішінді жасушаларының муцинінен тұрады), онда қорғаушы микробтар болады. 3.Иммундық жүйе қызметінің күшеюі (бактериялардың жасуша қабатының мурамилпептиді және басқа молекулалардың көмегімен).
Детоксикациялық	Ақуыз, липидтар, көмірсулар метаболизмі нәтижесінде п.б. өнімдерді гидролиздеу т.б.
Синтетикалық	Витаминдер, гормондар, антибиотиктер, аминқышқылдар синтездеу.
Асқорытушылық	Асқазан-ішек жолының (АІЖ-ЖКТ) физиологиялық белсенділігін күшейту (протеаза, липаза, амилаза, целлюлаза т.б. өндіру)

Өкінішке орай, дисбактериоздарды кез-келген дәрігер емдейді. Дисбактериоз проблемасымен айналысатын жетекші мамандардың ойынша бұл паталогияны емдеуді медициналық микробиология бойынша маманданған дәрігер-терапевт, педиатр немесе инфекционист жүргізуі тиіс. Мұндай көмек түрін тұрғындарға берілетін арнайы медициналық көмек деп есептеу керек.

Сонымен, дисбактериоз дегеніміз не? Дисбактериоз туралы түсінік және де терминдер өте көп. Дисбактериоз-облигатты, факультативті микрофлора құрамының сандық-сапалық қатынасының өзгеруінен дамитын, ішек жолының бейспецификалық аурулары патогенезінде қосымша, ал кейде жетекші звеносы болып табылатын патологиялық үрдіс. Микрофлораның өзгеруімен аурудың негізгі белгілері байланысты болатыны айқын.

Көпшілік жағдайда дисбактериоз басқа инфекциямен ауырып тұрғаннан кейінгі асқыну ретінде пайда болады. Керісінше дисбактериоз бар жағдайда басқа инфекциялар әлде қайда жиірек дамиды.

Дисбактериоз феноменін анықтайтын терминдер көп: дисбактериоз, дисбактерия, дисмикробиоз, дисбиоз, дисбиоценоз, микробтық дисбаланс, дисбактериалдық реакция.