Бактериурия дәрежесі

А секторы	Колониялар саны				1 мл несептегі бактерия саны
	1	2	3
1-6	-	-	-	1000-нан аз
8-20	-	-	-	3000
20-30	-	-	-	5000
30-60	-	-	-	10 000
70-80	-	-	-	50 000
100 -150	5-10	-	-	100 000
Санау мүмкін емес	20-30	-	-	500 000
Санау мүмкін емес	40-60	-	-	1 000 000
Санау мүмкін емес	100-140	-	-	5 000 000
Санау мүмкін емес	Санау мүмкін емес	30-40	-	10 000 000
Санау мүмкін емес	Санау мүмкін емес	60-80	Бірен-саран колониялар	100 000 000

Нәтижелерін бағалау (15.4-кесте):

1. 10³ КТБ / мл – несеп ластанған.

2. 10⁴ КТБ / мл – несеп күмәнді (зерттеуді қайталайды)

3. 10⁵ КТБ / мл – қабыну процесі бар.

Дені сау адамдардың несебінде - дифтериодтар, лактобактериялар т.б.,

науқас адамдардың несебінде – көкірің таяқшасы, ішек таяқшасы, протей, клесбиелла, стафилококк т.б. табылады.

Қақырық, бронхалық сұйықтық. Қақырықтан іріңді бөлшектерін таңдап алады, Петри табақшасында физиологиялық ертіндімен шайып, жоғарғы тыныс алу жолдарының микрофлорасынан тазартады, жағынды жасап Циль-Нильсен әдісімен бояйды (туберкулез таяқшаларын табу үшін) және қоректік орталарға (қанды агар, шоколадты, сарыуызды – тұзды агарлар, Сабуро немесе Никкерсон агары) себеді. Жағындыда қышқылға төзімді таяқшалар табылса, қақырықты Левенштейн – Иенсен ортасына себеді.

Микробтардың санын анықтау үшін қақырықты гомогенизациялайды. Ол үшін моншақтар салынған стерилді бәңкеге 1 мл қақырық салып, 9 мл сорпа қосады, 5-7 мин. бойы мұқият шайқайды, немесе қақырықты стерилді құм салған ступкада езгілейді.Осындай жолдармен өңделген қақырықтың 0,5 мл-ін стерилді пробиркаға ауыстырады, оған 4,5 мл стерилді физ.ертінді қосып, одан екінші, үшінші т.б пробиркаларда 10¹ ден 10^6-7 - ге дейінгі сұйылтулар дайындайды. Содан кейін 10² сұйылтудан 0,1 мл Сабуро ортасына себеді, ал 10⁵ (немесе 10⁶ -дан - ластану дәрежесіне қарай) сұйылтуынан 0,1 мл-ден ЕПА -ға (жалпы микробтар санын есептеу үшін) ҚА, СТА, Эндо, шоколадты агарға және Сабуро ортасына себеді.Термостатта бір тәулік ( 37⁰С ) инкубациялайды.

Нәтижелерін бағалау:

1.Қарапайым себу (санын есептемейтін) әдісімен бронх-өкпе ауруларының нағыз қоздырғыштарын жоғарғы тыныс алу жолдарының және ауыз-жұтқыншақтың микрофлорасынан ажырату өте қиын.

2.Санын есептеу әдісімен сепкенде колониялардың «шектік санын» анықтау мүмкіндігі болады. Егер КТБ/мл 10⁶ – 10⁷ дәрежеде болса қақырықта қоздырғыш – микроб бар екенін көрсетеді.

3.КТБ/мл 10⁶ - 10⁷ дәрежеден кем болса, қақырықтың жоғарғы тыныс алу жолдарының микрофлорасымен контаминацияланғаны деп бағалау керек.

4.Қақырықтағы КТБ / мл 10⁶ - 10⁷ -ден төмен болуын бактериятасымалдаушылық деп бағалауға болады.

Мұрын, көмей, ауыз – жұтқыншақ бөліндісі.

Мұрын, көмей және ауыз-жұтқыншақтан алынған материалды анжымен бірден ҚА, СТА және Сабуро ортасына себеді. Термостатта 1 тәулік (37^оС) инкубациялайды.

Микроб санын анықтау үшін «шайынды сұйықтықтан» 0,1мл жоғарыда көрсетілген қоректік орталарға себеді, термостатта (37^оС) инкубациялайды.

Себінді нәтижелерін бағалау.

1. Қалыпты микрофлораға жататын микробтардың табылуы ауру қоздырғышы жоқ екенін көрсетеді.

2. Әдетте жоғарғы тыныс алу жолдарында мекендейтін микробтардың өте көп мөлшерде болуы ІҚА – ң этиологиялық факторы деп есептеуге негіз бола алады.

3. Жоғарғы тыныс алу жолдары мен ауыз-жұтқыншақтың қалыпты микрофлорасына жатпайтын микробтардың табылуы оларды ІҚА-ң қоздырғышы ретінде қарауға негіз болады. Олардың санын (сандық себу кезінде) науқастан зерттелетін зат алынып физ.ертіндімен шайылған әрбір анжыдағы КТБ / мл есептеуге болады.

Гениталия бөлінділері. Анжымен алынған бөліндіні СТА, ҚА, шоколадты агарға, Сабуро, Эндо орталарына штрихпен себеді. Термостатта бір тәулік (37^оС) инкубациялайды. Микробтар санын анықтау үшін бірнеше тәсілдерді пайдаланады:

1. Анжымен алынған материалды 1 мл физ.ертінді құйылған стерилді пробиркаға салады. Тампоннан материалды стерилді физ.ертіндімен мұқият шайып - «шайындық сұйықтықты» алады, оның 0,1 мл-ін шпателмен СТА, ҚА, шоколадты агарға, Эндо, Сабуро орталарына себеді. Термостатта (37^оС) бір тәулік инкубациялайды. Анаэробтарға тексергенде тиогликолатты сорпаға және Цейсслер (Шадлер) агарына себеді. Анаэростатта (37^оС) бір тәулік инкубациялайды.

Дисбактериозға тексергенде лактобациллалардың (Додерлейн таяқшаларының) санын анықтау үшін капусталық, томатты агарды немесе Рагозы ортасын пайдаланады.

2. Операция (немесе өлікті жарып тексергенде) кезінде алынған тін бөлшектерін стерилді құм салынған ступкада езгілейді, 10¹ - ден 10⁶ - ге дейінгі сұйылтулар дайындайды, олардың әрқайсысынан 0,1 мл-ден жоғарыда көрсетілген қоректік орталар бар табақшаларға себеді.

Әйелдерден алынған патологиялық материалдардан жағынды дайындап микроскопиялық зерттеудің маңызы күшті. Бірақ осындай әдіспен жағынды дайындау кезінде материалдың әйнекше бетінде біркелкі жағылуына, жасушалардың (эпителиялық, лейкоциттер), микробтың және олардың өзара қатынасының бұзылып кетпеуіне көңіл аудару қажет. Жағындыларды Грам, Романовский – Гимзе әдісімен, метилень көгімен бояйды. Зерттеу кезінде жағындыларда хламидиялар, гарднереллалар және гонококтардың болуы мүмкін екендігін естен шығармау керек.

Нативті препараттарда трихомонадаларды табуға тырысу керек.

Нәтижелерін бағалау:

Зерттеу нәтижелерін қорыта есептегенде жағындыны және нативті препаратты микроскопта қарап тексеру сөзсіз түрде ескеріледі.

Біріншілік жағындыда және бактериологиялық себу нәтижесінде табылған микробтардың бір – біріне дәл келуін (қалыпты микрофлораға жатпайтын) ІҚА кезіндегі этиологиялық фактордың табылуы деп бағалауға болады.

Штирх тәсілімен сепкен қанды агарда микроб өсіндісі байқалса оны былайша бағалауға болады:

I – тығыз орталарда өсінді жоқ, сұйық ортада өсінді бар = микроб өсуі өте аз.

II – агарда микробтың бір түрінің 10 колониясы бар = микробтар саны шамалы ғана.

III – агарда 10 – нан 100 – ге дейін колониялар = микробтар саны орташалау деңгейде.

IV – агарда 100 – ден астам колониялар бар = микробтар саны өте көп.

Сонымен I - және II- нәтижелер материалдың әшейін (жәй ғана) ластанғанын; ал ІІІ – және ІV – нәтижелер – этилогиялық фактордың табылғанын көрсетеді.

Нәжісті зерттеу. «Дисбактериоздар» тарауында түбегейлі талқыланады.

Дегенмен, барлық материалдардың, жағындылардың, табақшалардың, себінді жасалған пробиркалардың өзгертілмей тіркелуін; зертханалар журналдарына барлық әрекеттер жазбасы тіркелуінің қажеттілігін ерекше атау қажет.

Іріңді – қабыну ауруларын анықтауда аса маңызды және негізгісі – микробиологиялық әдіспен науқастан алынған заттармен атқарылған барлық зерттеулерге талдау жүргізіп, қорытынды жасау болып табылады.

Монодақыл немесе ассоциацияланған түрінде бөлініп алынған микробтардың морфологиялық, дақылдық, биохимиялық қасиеттерін рет–ретімен зерттеу –(микробтарды идентификациялаудың кезеңдері), және серологиялық варианттарын ( қажет болса фаговарианттарын ) анықтаумен аяқталады.

Клиникалық микробиология ІҚА-мен науқастанғандарды тиімді антимикробтық әдіспен емдеуде ерекше рөл атқарады.

1. Науқастан алынған патологиялық материалдан бөлініп алынған микроорганизмдерді идентификациялап түрін анықтау және санын есептеу – міне бұл клиникалық микробиологиялық зерттеудің ең негізгі маңызды міндеті.Біркелкі жасалынған жұмыс негізінде диагноз анықталады.

2. Қоздырғыштың биологиялық қасиеттерін зерттеу үшін көмірсуларды, ақуыздарды, майларды ферменттеуін («шұбар қатар»), пигментін, гемолизинді, плазмокоагулазаны, лецитиназаны анықтау, экстремалді жағдайда микробтың өсу мүмкіндігін, қоректік орталарға талғамдылығын т.б. анықтау тесттерін тексеру қажет. Мысалы, E.coli –дің туыстас грам – теріс микробтардан (Salmonella, Klebsiella, Proteus және т.б.) айырмашылығын анықтайды. Ол үшін индол, күкіртті сутек, оксидаза, уреаза түзуін, Симмонс цитратты ортасында, дифференциалды-диагностикалық Эндо ортасында өсу ерекшеліктерін т.б. пайдаланады.

Enterobacteriaceae тұқымдастығына жататын грам–теріс таяқшалардың осы тобынан басқа тұқымдастықтың өкілдері – гемофилді таяқшалар, көкірің таяқшалары да өздеріне тән қасиеттері бойынша ерекшеленеді.

Көптеген тесттердің (әдістердің) орындалу реті және де оң және теріс нәтижелерін есепке алу арнайы нұсқауларда, оқу құралдарында, анықтамаларда, атластарда т.б. берілген.

Қазіргі кезде зертханалық жұмыс атқару техникасы өзгерген – көптеген тесттерді анықтайтын автоматты, жартылай-автоматты аппаратуралар пайда болды, тест көмегімен алынған нәтижелерді есептейтін компьютерлік бағдарламалар қолданыла бастады. Мысалы, ойшықтары бар пластмассалық панелшелер жасалған, оларда индикаторлар қосылған қажетті ингредиенттер комплектілері болады (Enterotest, ATBUR – Klebsiella pneumoniae, ATBG – Salmonella, ATB Fungus – Candida albicans, API Campy, Mycoplasma IST типтес жүйелер және т.б).

Көрсетілген жүйелерді пайдаланудың мәнісі мынадай – зерттелетін микробтың тәуліктік дақылынан дайындалған сұйықтықты панелшенің ойшықтарына тамызады және 7-10 сағат термостатта инкубациялайды. Нәтижелерін есептеу автоматтың көмегімен атқарылады, егер аппарат болмаса көзбен қарап (визуалды) есептейді. Әдетте көмірсулар, ақуыздар және т.б. ыдыраған кезде индикатордың түсі өзгереді, газ тәрізді өнімдер жиналады. Микробтың гемолитикалық белсенділігін қанды агарда өскен колониялар айналасында толық ( абсолютті ) гемолиздік ( β-гемолиз ), немесе жасыл-көкшілденген (α-гемолиз) зона пайда болуына, немесе қоректік ортада ешқандай өзгеріс болмауына қарай тіркейді.

Практикалық зертханаларда микроорганизмдерді идентификациялау үшін «Индикаторлық қағаздар жүйесін» (ИҚЖ – СИБ) пайдалану ыңғайлы. Қағаз дискалардың, жолақшалардың құрамында индикаторлар сіңірілген тиісті субстраттар мөлшері болады. Оларды Гисс, Пешков орталарының орнына пайдаланады. «Жүйенің» әрбір қорапшасында тиісті тесттерді орындауға арналған толық нұсқама беріледі (оксидаза, көмірсулар, β-галактозидаза, индол, уреаза, аминқышқыл декарбоксилазалары, күкіртті сутек, натрий цитраты, желатиназа т.б.).

3. Қоздырғыштардың антибиотиктерге сезімталдығын (тұрақтылығын) анықтау нәтижесін тіркеу жұмыстың ең жауапты кезеңі. Ол қоздырғышқа ең тиімді әсер ететін препаратты табуға, жоқ препараттарды алмастыратын басқа дәрмектерді анықтауға және науқасты емдеудің оптималді кестесін жасауға бағытталған.

Егер науқастан микроб жеке емес, ассоциацияланған дақылдар түрінде бөлінсе, онда миркоорганизмдердің әрбір түрі үшін антибиотикке сезімталдығы анықталуы тиіс. Бұл өте маңызды шарт.

Дегенмен, сирек жағдайда, науқас үшін қажет болса, бактериолог емдеуші дәрігермен келісе отырып, антибиотикке сезімталдығын анықтаудың болжамдау- жылдамдатылған (бір тәулік ішінде) тәсілін қолданады. Ол үшін қоздырғыштың таза дақылын бөліп алмай-ақ, науқастан алынған патологиялық материалды бірден қоректік ортаға (агарға) сеуіп, қағаз дискалық әдіспен анықтайды.

Микробтардың антибиотиктерге сезімталдылығын анықтап тіркеудің мәнісі мынада - Петри табақшасындағы агар бетінде өскен микроб калонияларының айналасындағы өсімі жоқ аумақтың диаметірін өлшеуге негізделген. Ол үшін миллиметрленген сызғышпен өсінді жоқ зонаның диаметрін өлшейді (40-суретті қара).

Мысалы, стафилакоктардың антибиотиктерге сезімталдығы:

Төзімді-эритромицинге, стрептомицинге, сизомицинге;

Шамалы төзімді- пинициллинге;

Сезімтал- цефалотинге.

40-сурет. Стафилококтардың антибиотикке сезімталдығын (төзімділігін) дискалар әдісімен тексеру схемасы (антибиотикті агарға диффузиялау).

1. Пенициллинді диск – 20 мм

2. Цефалотинді диск – 29 мм 1

3. Сизомицинді диск – 10 мм 2

4. Эритромицинді диск - өсіндісіз зона жоқ 5

5. Стрептомицинді диск - өсіндісіз зона жоқ.

4 3

Әр түрлі бактериялардың антимикробтық дәрі- дәрімектерге сезімталдығы бойынша арнайы кестелер жасалған.Оларды ІҚА-мен науқастанғандар үшін қандай антибиотиктерді қолдануға болатынын анықтауға пайдаланады.