20.7.2. Антисептиктер

«Антисептик» терминін (грек. аnti-қарсы, sepsis-шіру) алғаш рет 1750 жылы ағылшын оқымыстысы И.Прингл минералды қышқылдардың шіруге қарсы әсерін белгілеу үшін ұсынған.

Кәзіргі таңда антисептикалық шаралар деп, операция жасалынылатын және оның қоршаған аумақты, кез-келген заттың бетін және онымен жанасатын микробқа қарсы (антисептиктер) әсері бар препараттармен өңдеуден өткізуді атайды. Бұндай анықтама негізінен кез-келген шараларды қолданған кезде қойылған регламентке сәйкес инфекциялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін парадонта ауруын емдеуде және алдын-алу шеңберіндегі нормативтік актіде (DAHZ) келтірілген.

Тістегі жұмсық және қатты өңезді механикалық (қолмен жасалынылатын немесе дыбыстық аспаптарды, ультрадыбысты, құммен ататын және лазер құрал жабдықтарын қолданғанда) жоюмен қатар микробқа қарсы препараттарды қолдану сілекейде, кілегей қабық беткейінде және тереңдеу немесе аз тереңдікте жатқан пародонталды қалталарда орналасқан ауру тудыратын бактерияларды жоюға бағытталған негізгі шара болып табылады.

Пародонта ауруларын алдын-алу шеңберінде антисептиктерді қолданған кезде, кілегей қабықтың бүтіндігін зақымдап алмауға тырысу қажет, ол локалді немесе бактерия инфекцияларының дамуын болдырмайды.

Ем жүргізер алдында қауіп тудыратын факторларды анықтау мақсатында науқастардан толық анамнез жинау қажет. Көтеген зерттеулер қорытындылары Parodontitis marginflis-тың қабыну және иммундық даму механизмдері жүрек-қан тамыр жүйесінің түрлі аураларының дамуына әкеліп соғатын қатерлі факторы екендігін дәлелдейді. Сондықтан пародонта ауруларын емдеуде қолданатын антибиотиктерді мұқият таңдау қажет.

Инфекциялық қауіпсіздікті сақтаудың негізгі талаптары қолды жұмыс істер алдында және жұмыстан соң, сонымен қатар биялай қолданған уақыта да, мұқият және үнемі дезинфекциялау қажет.

Операция жасайтын шараларда қолды дезинфекциялауға қойылатын талаптарды қатаң сақтау керек.

Стандартты дезинфекция кезінде спирттік негізде жасалынған арнайы препараттарды қолдану керек, оларға қойылатын талаптар:

- медицинада қолдануға ұрықсаты болуы керек;

- DGHM сертификаты;

- олардың микробқа қарсы әсерін дәлелдейтін HBV/ HCV/ HIV куәлігі.

Дезинфекция жасайтын препараттар бір рет қолданатын орамдарда болуы керек. Бұндай ерітінділер салынатын ыдыстарды көп рет қолдануға тиым салынады.

Хирургияда қолды «Первомур» рецептурасымен залалсыздандырған кезде («С-4» қоспасы), оны 1 минут көлемінде сабынды сумен (щетка қолданбай) жуады. Сонан соң оларды сабынын кетіру үшін сумен шайып, стерилді сүрткішпен құрғақ етіп сүртеді. Сосын 1 минут көлемінде эмальданған табақта «С-4» рецептурасымен залалсыздандырып, стерилді сүрткішпен сүртіп, стерилді биялайларды киеді.

Хлоргексидинмен залалсыздандыру кезінде алдын-ала қолды сабындан жуады, сонан соң стерилді сүрткішпен құрғатып алап хлоргексидиннің 0,5%-ік спирттегі ерітіндісіне малынған мақта тампонымен 2-3 мину өңдеу жасайды. Соңғы шыққан дезинфекциялау заттардың ішінде АХД-200 специаль қолданылады. Қолды жылы ағын сумен иіс сабынмен 2 минут көлемінде жуады, стерилді дәкеден жасалынған сүрткішпен кептіреді, сонан соң 5мл препаратты қолдың алақан бөлігіне құйып қол басының терісіне 2,5 минут көлемінде ысқылайды. Содан соң 5мл препаратты қол басының терісіне құйып 2,5 минут көлемінде ысқылайды. Залалсыздандыру уақыты 5 минутты құрайды.

Сонымен қатар қол терісін және операция жасалынылатын алаңды ұсынылған методикалық нұсқауларды сақтай отырып «Алинодерм», «Октемидерм», «Диас-20», «Велтосепт», «Плавасепт-тинктура», «Поли алкоголь ХАУТ антисептикум», «Лизанин ОП», «Октенисепт», «Пливасепт синий», «Триформин Д», «Изосепт», «Сагросепт», «Октониман » қолдануға ұрықсат берілген.

Медперсоналдар және оташы қолдарын гигиеналық мақсатта залалсыздандыру үшін «Джонсон энд Джонсон Медикал Лтд» фирмасы «Манопронто» сұйықтығын шығарады. Осы фирмамен шығарылатын «Биотензид» залалсыздандыру затын қолдану ыңғайлы және тиімді, оның бактерияларға, вирустарға (сарысулық гепатит пен АИВ қоса), туберкулез микобактериясы мен саңырауқұлақтарға қарсы әсері зор.

Ауыз қуысындағы микроорганизмдерді азайту үшін келесі антисептиктерді қолданады:

«Октенисепт», «ДентаСол», хлоргексидин биглюканатының судағы ерітіндісі, ex temporo даярланған калий марганецының 1:1000 ерітіндісін, фурациллиннің 1:5000 және сутегінің асқынтотығының 0,5%-дық ерітінділері.

Клиникалық зерттеулер қорытындысы ауыз қуысындағы микрофлораға негізі цетилпиридинхлоридтан, хлоргексидиннен, остенидиннан, PVD-йодтан тұратын препараттар әсері күшті екендігін көрсетеді.

Бактериалды өңез түзілуіне қарсы прерататтар жеке топқа бөлінеді, олардың құрамына жоғарыда аталған заттармен қатар алкалоидтар мен құрамында фторы бар заттар кіреді.

Бұл препараттар ауыз қуысының залалсыздандырылатын беткейіне тампон көмегімен шашыратып немесе шаю жолдарымен енгізіледі, сонымен қатар арнайы инелермен пародонталды қалталардың қуысына салынады. Бұл препараттардың әсер ету уақыты енгізу тәсіліне және өндірушінің ұсынысына байланысты 30 дан 120 секундты құрайды.

Жеке гигиена .Науқастармен емдеу кабинеттерінде немесе одан тыс жерде тікелей немесе жанама байланыста болатын барлық медперсоналдар жеке басының гигиенасын қатал сақтау қажет. Қатал гигиеналық шараларды сақтау қоршаған ортадағы тірі патогенді микроорганизмдердің тасмалдануын айтарлықтай дәрежеде азайтады.