19.2.3. Трихомониаз қоздырғыштары.

Несеп –жыныстық трихомониаз –қоздырғышы жанасу механизмімен берілетін, қарапайымдылар тудыратын, несеп-жыныс жолдарының зақымдалуымен сипатталатын, антропоноздық протозойлық ауру.

Таксономиясы . Қоздырғышы Sarcomastigophorae класына, Trichomonadida туыстастығына жатады. Трихоманадалардың комменсалдық түрлері де болады: ішек жолында -Trichomanas hominis; ауыз қуысында – Trichomanas tenax.

Қоздырғышы –талшықтылар класындағы Trichomanas vaginalis. Адамда сондай-ақ ішек трихомониазының қоздырғышы Т. hominis-те кездеседі, оның клиникалық-эпидемиологиялық маңыздылығы Т. vaginalis-пен салыстырғанда төмен. Т. vaginalis облигаттық паразит, әйелдердің қынабында, еркектердің зәрағарының морган шұңқырларында паразиттік өмір сүреді. Паразиттің денесі алмұрт тәрізді, ұзындығы 14-30 мкм. Денесінің алдыңғы жағында 4 талшық орналасқан, бүкіл денесі бойынша белдік жібі (аксостиль) өтеді, оның жалғасы артқы жағында тікен сияқты көрініп тұрады. Трихомонада тек қана вегетативтік түрде болады. Цисталар түзбейді. Қоршаған орта жағдайында тұрақсыз: моншалық дене ысқышы мен жөкеде 10-15 минут, суда 30-60 минут, нәжісте, түкірікте -24 сағаттан соң өледі. Бір-бірімен тікелей тығыз жанасқанда және жеке бас гигиенасын сақтамағанда тұрмыстық заттар үдемелі ластанады да, жоғарыда көрсетілген тіршілік сақтау мерзімдері жұғу қаупі үшін жеткілікті болуы мүмкін.

Ішек трихомонадасы (Trichomanas hominis) –ішек трихомонозының қоздырғышы. Тоқ ішектерде орналасады. Т.tenax –ауыз қуысында кездеседі.

Ішек трихомонадасы өлшемі 5-15 мкм, сопақ пішінді, көпіршік тәріздес бір ядросы, 3-4 талшығы және ундулярлы мембранасы бар. Денесін тек тіректік өзек бөледі, оның бір шеті ұшталып келеді. Жасушалық аузы арқылы бактериялармен және осмостық процесс арқылы сұйықтықтармен қоректенеді. Ұзыннан бөліну арқылы көбейеді. Цисталар түзуі әлі белгісіз.

Эпидемиялық процестің сипаттамасы. Қоздырғыштың көзі және ошағы –тек қана ауру немесе тасымалдаушы адам. Қоздырғыштың берілу механизмі –жанасу, берілу жолы-жыныстық қатынас арқылы іске асады.

Трихомониаз барлық жерде таралған. Тұрмыстық қатынасу арқылы залалдану өте сирек кездеседі. Бірақ төсек-орын және басқа бұйымдар, медицина аспаптары қатты ластанса, адамдарға жұғу қаупі арта түседі. Трихомонадалардың су арқылы берілу мүмкіндігі оның ионды тұздық құрамына байланысты. Трихомонадалардың өзен, тоған және су құбырындағы суларда тез өлуіне байланысты ондай сулар арқылы берілуі өте сирек болады.

Әдетте жұқтыру қаупі жыныс қатынасының жиілігімен байланысты. Ерлердің сырқаттылығы трихомониаздың әйелдер арасында таралуымен бірдей. Қазақстанда бұл инвазия кең тараған. Толық емес статистикалық деректерге сәйкес, тұрғындардың жұқтыруы, әсіресе қаладағы жастар арасында 30% және одан жоғары болады, ал бала туатын жастағы әйелдер арасында -45-50%.

Патогенезі және клиникалық белгілері.Трихомонадалардың дамуы мен көбеюіне ыңғайлы жағдайлар әйел қынабының алдыңғы күмбезі маңында, ерлердің несеп шығаратын жолында болады. Қабыну реакциялары дамып, қоздырғыш несеп-жыныс жүйесінің бөліктеріне өтеді. Трихомонада шығаратын гиалуронидаза зат алмасудың токсикалық өнімдерінің, қабаттас микрофлораның жасуша аралық кеңістікке өтуін жеңілдетеді.

Трихомонадалық инвазия өткінші немесе симптомсыз паразит тасымалдаушылық түрінде де өтуі мүмкін. Трихомониаздың мұндай түрі 10-35%-да байқалады, ол эпидемиологиялық жағдайды қиындатады.

Трихомониаз жедел, жеделдеу және созылмалы асқыну процесі ретінде өтеді. Клиникасы кольпит, вульвит, вестибульбит, цервицит, простатит, эпидидимит, цистит және басқаша асқыну түрлерінде көрінеді. Бастапқы белгілері жыныс ағзалары маңында қышу, сирегірек жағдайда –күю сезімі пайда болды деген шағымдармен байланысты. Көп мөлшерде көбікті, сұр түсті бөлінділер пайда болады.

Жас балалар жиірек жағдайда аналарынан немесе оларды күтетін басқа адамдардан жұқтырады. Еркектерде трихомониаздың негізгі белгілері несеп жолынан сұйықтық шығуы, несеп шыққанда қышу және несеп шығудың бұзылуы болып табылады. Әдетте оларда белгілер әлсіздеу болады. Ауру созылмалы түріне ауысса 100% жағдайда созылмалы простатит дамиды.

Иммунитеті -жеткілікті дәрежеде әлі зерттелмеген

Микробиологиялық диагноз қою.Клиникалық, эпидемиологиялық және лабораториялық деректерге негізделеді. Лабораториялық әдістердің ішінде ең жиі қолданылатыны несеп жолдары бөлінділерінен, уретрадан алынған қырындылардан жасалған жағындыны микроскоппен тексеру.

Микроскопиялық әдіс.Науқастан алынған зерттеу заттарын физиологиялық ерітіндімен араластырып «ілінген тамшы» препаратын дайындап түнек айдынды, фазалы –контрасты микроскопта қарайды (обьектив x40, окуляр x10). Трихомонадалар мөлшері бойынша лейкоциттерге жақындайды, бірақ олардың үндірлеуші мембранасы мен талшықтарының әсерінен болатын қозғалысын байқауға болады.

Тиісті зерттеу заттарынан дайындалған жағындыларды құрғатып, фиксациялап (сұйық фиксаторларда) метилен –көк бояуымен немесе Романовский –Гимзе әдісімен бояйды, морфологиясын анықтайды.

Боялған жағындыны зерттегенде, эпителиалдық жасушалардың үстіндегі лейкоциттердің жиналуына көңіл аудару керек. Лейкоциттердің көп жиналуы трихомонадалық қабынудың белгісі болып саналады. Бұл белгі жиі байқалады, бірақ дәрігер-лаборанттар оған көп мән бермейді де, осындай өзгерістерді есепке алмайды.

Аралас инфекция болған жағдайда боялған препаратттарды микроскопта қарау гонококтарды және т.б. қоздырғыштарды да анықтауға мүмкіндік береді.

Дақылдық әдіс. Таза дақылын бөліп алу үшін тиісті қоректік орталарға, мысалы СКДС (казеин гидролизаты +ашытқы+ мальтоза+тұзды ерітінді) ортасына сеуіп, өсіп -өндіреді. Бұл әдіс созылмалы трихоманиаз кезінде қолданған жөн, және де трихоманада штамдарының емдеу препараттарына сезімталдығын анықтау үшін қажет.

Серологиялық әдіс. Трихомонадаларға қарсы пайда болған антиденелер деңгейін анықтауға негізделген: ПГАР, КБР, ИФТ, ЖИФР –реакциялары пайдаланылады. Бұл әдістер қосымша тәсілдерге жатады. Себебі тасымалдаушы адамдарда және емделіп жатқандарда да оң нәтижелі болуы мүмкін.

ПТР –мен трихомонадалар ДНҚ –ы анықтау әдісі қолданылады, бұл әдістің спецификалығы жоғары әрі сезімтал тәсіл. Бірақ экспресс -әдіс ретінде және емдеу тиімділігін бақылау үшін қолдануға болмайды.

Емдеуі.Арнайы этиотропты препараттар қолданылады: меронидазол,птинидазол, орнидазол, осарсол, аминарсон, фуразолидон, клотримазол т.б. Екі жақ партнерлерін (ері мен әйелін) бір уақытта емдегенде нәтижесі тиімді болады.

Алдын – алу шаралары.Кездейсоқ жыныс қатынастарынан сақтану, презервативті қолдану, ауырғандарды ертерек анықтау және емдеу.