18.5.2.2. Дақылдық әдіс

1. Микоз қоздырғышын бөліп алып, оның түрін анықтаудың (идентификациялаудың) дақылдық әдісі диагноз қоюдың «алтын стандарты» болып есептеледі. Науқастардан алынған клиникалық материалды микроскопта қарап зерттегеннен кейін тиісті қоректік орталарға (жалпы қолданылатын әмбебап орталар, дифференциалды-диагностикалық, соның ішінде тек қана саңырауқұлақтар үшін қолданылатын қоректік орталар) себеді. Микологиялық әмбебап орталарға декстрозалы Сабуро ортасы (тығыз жән сұйық түрінде), солодты агар, жүрек-ми сығындысымен және дефибринделген қой қанымен байытылған агар жатады. Саңырауқұлақтар бактериологиялық тәжірибеде пайдаланылатын қанды, шоколадты, көмірлі-ашытқылы агарларда да жақсы өседі. Бактериялық флораның өсуіне жол бермеу үшін қоректік орталарға антибиотиктер (пенициллин+стрептомицин, хлорамфеникол+гентамицин), ал жылдам өсетін саңырауқұлақтардың өсуін тоқтату үшін-циклогексамид қосады. Себінділерді термостатта 25-30ºС-та колонияларының макроморфологиялық және микроморфологиялық ерекшеліктерін анықтау үшін инкубациялайды, болжамдап туыстастығын (түрін) анықтайды.

1.Түрін анықтап идентификациялау үшін таза дақылын бөліп алып, маңызды тесттермен тексереді. Ол үшін дифференциялық қоректік орталарды пайдаланады:

- жүгерілік агар (Дальмау әдісі бойынша Candida-ны идентификациялау,

- Trichophyton rubrum-ның қызыл пигментін анықтау үшін);

- Чапек-Докси агары (Aspergillus-ты идентификациялау);

-картофельді агар (көгерткіш саңырауқұлақтарды идентификациялау; споруляциялануына әсер етеді);

- күрішті орта (пигменті, конидиялары бойынша Microsporum canis-ті Microsporum audouinii-дан дифференцияциялау);

- Никкерсон ортасы (Candida albicans-ты Candida tropicalis пен Candida krusei-ден дифференцияциялау);

- солодты агар (сусло-агар) – Penicillium және Aspergillus-ты идентификациялау үшін пайдалы.

Саңырауқұлақтарды идентификациялау үшін микологиялық зертханаларда жұмыс атқарудың келесі реттілігін қолданады:

-науқастан алынған биоматериалды микроскопиялық зерттеу (болжамдау диагноз);

-қоректік орталарда өскен саңырауқұлақ колонияларын макроморфологиялық зерделеу;

-«күмәнді» колонияларды микроморфологиялық зерделеу.

Мицелиялық саңырауқұлақтарды идентификациялау үшін спора түзуге қол жеткізудің ерекше маңызы бар. Өйткені репродуктивті жасушалар (споралардың) морфологиясы ең маңызды идентификациялық белгі (негізінде-споралардың жыныссыз көбеюі - конидияларды және конидиягенез типін табу) болып табылады.

Ашытқы тәріздес саңырауқұлақтарды идентификациялау үшін бірнеше физиологиялық және/немесе биохимиялық тесттерді жүргізуді қажет етеді. Осындай тесттерге жатады:

-әр түрлі конидиялардың (артроконидиялар, аннелоконидиялар, бластоконидиялар), нағыз және жалған гифалар пайда болуын зерделеу;

-нитратты тест (Кристенсен сорпасында 25º-30ºС-та 7 тәулік инкубациялайды) – оң тест тек қана Cryptococcus albidus және Rhodotorula rubra береді, орта сары түстен қызыл түске өзгереді;

-уреазалық тест (мочевинаны ыдыратады – Candida lipolytica, Cryptococcus, Rhodotorula rubra, Trichosporon beigelii) – нәтижесін 48-72 сағаттан және 7 тәуліктен кейін тіркейді;

-циклогексамидтік тест (72 сағаттан кейін өсінді бар-жоғын анықтау);

-кандида саңырауқұлақтарының глюкозаға, галактозаға, мальтозаға, сахарозаға, лактозаға, трегалозаға (кіші қатар) немесе әр түрлі 22 ингредиенттерге (үлкен қатар) ферменттік белсенділігін тексереді. Кең таралған саңырауқұлақтардың (негізінде ашытқы тәріздестердің) ферменттік белсенділігін зерттеу үшін коммерциялық тест-жүйелерді (BBL Mycotube, APУ20C bio Merieux) қолданады.

1) Саңырауқұлақтардың физиологиялық ерекшеліктерін зерттеу үшін бірнеше тесттерді пайдаланады, және де олар қоздырғышты идентификациялауға көмектеседі.

2) Температуралық тәуелділігін зерттеу (37ºС, 42ºС, 45ºС-та өсуі) – Trychophyton verrucosum 37ºС-та өседі.

3) Пигмент түзуін ынталандыру (стимульдеу). Кейбір саңырауқұлақтарды арнайы қоректік орталарға сепкенде пигмент түзу қабілеттілігі күшейеді. Мысалы, Trichophyton rubrum Бореллидің жүгерілік агарында қою-қызыл пигмент түзеді.

4) Күріш дәндерінде өсуі. Саңырауқұлақтарды суда стерильденген күрішке себеді. Кейбір түрлерінің өсуі жақсарып, пигмент түзілуі күшейеді. Мысалы, Microsporum canis жақсы өседі, мол конидиялар, сары пигмент пайда болады. Microsporum audouinii баяу өседі, қоңыр пигмент береді.

5) Саңырауқұлақтардың шашты тесіктеуі (перфорациялауы). Дистилденген судағы ашытқы экстрактасының шамалы мөлшері құйылған Петри табақшасына стерильді шаштарды салады. Шаштардың үстіне саңырауқұлақ дақылын себеді. 4 апта бойы 26ºС-та инкубациялайды. Содан кейін қандай саңырауқұлақтың шашты тескілеу қабілеттілігін микроскопта қарап зерттейді. Мысалы, Trychophyton interdigitale – шашты перфорациялайды, Trichophyton rubrum-ның ондай қабілеттілігі жоқ.