18.4. Оппортунистік микоздардың қоздырғыштары.

Оппортунистік деп аталатын микоздардың арнайы тобы 10-15 жыл бұрын анықтыла бастады. Өйткені шартты патогенді және сапрофитті саңырауқұлақтар қоздыратын микоздар жиірек тіркелетін болды. Осындай аурулардың дамуына тұрғындар арасында ғаламдық деңгейде иммунды тапшылық таралуы себепкер болды. Осындай жағдайдың қалыптасуына әртүрлі факторлар (ЖИТС, туберкулез, ауыр инфекциялар, қатерлі ісктер, эндокринді ауытқулар, ұзақ уақыт антибиотиктерді, цитостатиктерді, гормондарды қабылдау т.б.) әсерін тигізді. Оппортунистік инфекциялардың, соның ішінде микоздардың жиілеуі, әсіресе балалар мен қарттарда қорғаныс механизмінің тоқтаусыз нашарлап келе жатқанын көрсетеді. Осындай инфекциялардың қоздырғыштары Candida, Aspergillus, Penicillium, Fusarium, Mucor т.б. туыстастықтарға жататын саңырауқұлақтар болып табылады. Кандидалар көбінесе эндогенді жолмен жұғады, өйткені бұл саңырауқүлақ адам организмінің қалыпты микрофлорасының факультативті өкіліне жатады. Басқа саңырауқұлақтар организмге топырақтан, судан, өсімдіктерден экзогенді тәсілмен түсіп ауру қоздырады.

18.4.1. Кандидоз қоздырғыштары

Кандида саңырауқұлақтары топырақта, суда, өсімдіктерде мекендейтін өте кең таралған микроорганизмдердің бірі болып табылады. Және де олар дені сау адамдардың организміндегі көптеген экоқуыстарында тұрақты мекендейді (теріде, ішек жолында, ауыз–жұтқыншақта, қынапта т.б.). Әр түрлі жануарларда кандида тасымалдаушылық кең таралған. Қазіргі кездегі классификация бойынша кандида туыстастығының шамамен 150 түрлері (варианттары) тіркелген. Дегенмен саңырауқұлақтардың токсономиялық өзара қатынасы соңына дейін анықталмаған, дәл есепке алынбаған. Қатарынан бірнеше жіктемесі (классификациясы) ұсынылып келеді, мұндай жағдайдың тәжірибелік медицинаға пайдасы жоқ. Медициналық маңызы барына Candida albicans жатады. Кандиданың бұл түрі ең патогенді және оппортунистік микоздардың ең кең таралған қоздырғышы деп саналады. Соңғы 10-15 жылда кез келген стационарда, әсіресе онкологиялық, хирургиялық, гинеколгиялық, гематологиялық, т.б. бөлімшелерде, яғни айқын иммунды тапшылыққа шалдығу қаупі бар аурулар шоғырланатын мекемелерде госпитальды кондидозды инфекциялар үдемелі жиілікпен тіркеле бастады. Осындай жағдайлар ауруханалық құралдардың, аппараттардың, қызметкерлер қолының саңырауқұлақтармен контаминациялануының және медициналық мекемелерде санитариялық–эпидемиологиялық ережелердің мұқият орындалмауының салдарынан кандидоздар пайда болуы экзогендік сипат алып отыр.

С. albicans–тан басқа саңырауқұлақтардың C. tropicalis, C. krusei, C. guilliermondii, C. glabrata, C. lipolytica, C. lusitaniae, C. parasilosis, C. rugosa, C. zeulonoides және 20-дан астам басқа да түрлерінің медициналық маңызы бар екені анықталған ( Осы түрлердің көпшілігін Candida «non albicans» (бұрын сирек кездесетін кандида тобы деп атаған) тобына жатқызады. Олар негізінде жыныссыз жолмен көбейеді(18.2- кесте).

Микроморфологиясы. Таза дақылын микроскопта қарағанда көбінесе жалған гифалар және бластоконодиялар көрінеді. Микроморфологиясын зерттеу үшін әдетте Дальмау әдісін қолдана отырып Петри табақшасындағы жүгерілік агарда өсіруді пайдаланады(50,51- сурет).

Дақылдық қасиеті. Кәдімгі Сабуро ортасында жақсы өседі. Өсу процесі 4-7 күнге дейін созылады. Колониялары әдетте мөлдір емес, мөлшері орташа (C. lusitaniae, C. parasilosis, C. tropicalis-тікі-майда), ақ немесе қою–қоңыр түсті, беткейі әдетте тегіс, ылғалды (C. kefir, C. krusei, C. lipolytica-нiкi-құрғақ, күңгірттеу). Иісі- ашыған сүттің иісіндей.

Кесте 18.2.