18.3.1. Гистаплазмоз қоздырғышы.

Гистаплазмоз (Дарлинг ауруы) қоздырғышы – Histoplasma capsulatum(47- сурет). Бұл саңырауқұлақтың екі вариантын ажыратады: Н. сapsulatum var capsulatum және capsulatum var duboisii (соңғысы тек қана экваторлық Африка аймағында кездеседі). Екі вариантының да бөлініп алынған таза дақылының морфологиялық қасиеттері бойынша бір-бірінен айырмашылығы жоқ. Дегенмен capsulatum var duboisii варианты науқастан алынған тіндерде 3-4 есе ірілеу болады, жасушалық қабаты қалыңдау, бүршіктену кезінде пайда болатын көлденең перде қатқылдау болады.

Микроморфологиясы. Гифалары түссіз,септаланған.Конидияұстаушылары- қысқа. Конидиялары екі типті: микроконидиялары- майда, қабаттары тегіс немесе бұдырлау;макроконидиялары- ірі (микроконидияларға қарағанда 4-6 есе ірілеу) , қабаты қалың бұдырлау болады. Макроконидиялар плазмодияларға ұқсас (әсіресе гистоциттарда жасуша ішінде орналасқанда). Сондықтан Дарлинг оларды гистоплазмалар деп атаған.Ашытқылық фазасы қабаты қалың полярлық бүршіктенуі бар, оваль және дөңгелек пішінді жасушалардан тұрады.

Дақылдық қасиеті. Колонияларының диморфизмділігі температуралық фактормен байланысты. Мицелиялық түрі 25⁰С-та ақ, ашық –қоңыр, мақта әріздес колониялар түзіп өседі; астыңғы жағынан қарағанда пигменті сары немесе сарғыштау түсті. Өте баяу өседі.

Ашытқылық түрі 37⁰С- та қоңыр, сұр түсті тегіс, кейде қатпарланған (әжімделген) колониялар түзеді.

Негізгі клиникалық белгілері. Саңырауқұлақ мицелиялары адамға тыныс алу кезінде шаңмен түседі. Өте жұқпалысы- микроконидиялар. Біріншілік ошақ өкпелерде қалыптасады. Ауру көбінесе өзінше жазылып кетеді. Дегенмен, саңырауқұлақ организмде кең жайылып, тек қана өкпені емес, басқа да ағзаларды (бауыр тіндерін, көк бауырды, теріні, шырышты қабаттарды) зақымдауы мүмкін. Асқазан- ішек жолдарында, мида екіншілік ошақтар дамуы ықтимал. Диссеминирленген процесс имунды- тапшылық жағдайда және бірінші кезекте ЖИТС- ке шалдыққан науқастарда, қарттанған жасушаларда жиірек пайда болады.

Н.сapsulatum –ның duboisii варианты сирек жағдайда өкпе ауруын қоздыратыны байқалған, бірақ бұл вариант терінің , сүйектің ошақты зақымдануы кезінде жиі кездеседі, диссеминирленген процесс өліммен аяқталады.

3.2. Криптококкоз қоздырғышы.

Криптококкоз ауруы барлық жерде кездеседі, және де оның бірнеше атаулары бар: торулез, еуропалық бластомикоз, сахаромикоз, Буссе - Бушке ауруы. Өкпе, тері және ОЖЖ зақымданады. Қоздырғышы-Cryptococcus neoformans. Cryptococcus туыстастығына жататын саңырауқұлақтан бұл инфекция қоздырғышының негізгісі - С.neoformans var neoformans (laurentii, grubii, gattii вариантының да маңызы бар екені байқалған).

Микроморфологиясы. Бұл саңырауқұлақтың таза дақылының пішіні дөңгелек тәріздес, сирек жағдайда ірі бүршіктенген оваль пішіндісі кездеседі, ашытқылы жасушалар болып табылады. Қоздырғыштың ерекше қасиетіне ашытқылы жасушасының диаметрінен көлденең мөлшері едәуір үлкен мұғал капсуласы болуы тән. Полисахаридті капсула- криптококкоз қоздырғышы үшін тек қана маркерлік құрылым емес, ол штамның вирулеттілік көрсеткіші, оның инвазиялық қабілеттілігі болып табылады. Капсула қоректік орталарда да, ағза тіндерінде де пайда болады(48- сурет).

Дақылдық қасиеті. Криптококкоз қоздырғышы Сабуро ортасында жылдам өседі. Агар бетінде тегіс немесе әжімделген қою-қоңыр, сарғыш - қоңыр, қою сары колониялар түзеді. Колониялардың полиморфизмділігі бір табақшаның бетінде байқалады. Капсула түзу қабілеттілігі бар штамдар кілегейлі колониялар түзеді.

Негізгі клиникалық көрініістері. ЖИТС- ке шалдыққан науқастарда криптококкоз пайда болып, олардың арасында 80 % жағдайда криптококтық менингит дамитынына байланысты бұл ауру туралы көп мәлімет алынды. Негізгі жұғу жолы- ауалы- шаңды.Тұрғындар арасында қабылдаушылық деңгейі төмен. Науқастың айналасындағыларға жұқпалық қаупі жоқ. Бұл микоздың жасырын кезеңі- бірнеше айдан бірнеше жылға дейін. Қоздырғыш жұққандардың көпшілігінде инфекция симптомсыз түрде өтеді. Біріншілік зақымдану ошағы әдетте өкпеде дамиды. Көбінесе өзінше жазылып кету байқалады. Дегенмен процестің диссеминациялануы ауыр криптококты менингит дамуына әкеледі. Мұндай жағдай көбінесе иммунды – тапшылыққа шалдыққан адамдарда дамиды.