1. Краязнаўства. Якія формы арганізацыі краязнаўства існуюць, якія сацыяльныя функцыі выконвае краязнаўства?

Краязнаўства — гэта вывучэнне насельніцтвам на навуковай аснове гістарычных, палітычных, сацыяльна-эканамічных, геаграфічных, культурных, прыродных і шэрагу іншых фактараў, якія характарызуюць у комплексе фарміраванне і развіццё якой-небудзь пэўнай тэрыторыі краіны (сяла, горада, раёна, вобласці). Тэрмін “краязнаўства” разглядаецца як:

• комплекс навуковых дысцыплін і усебаковага вывучэння краю мясцовымі жыхарамі.

• ужываецца як грамадскі рух, які аб’ядновывае мясцовае насельніцтва.

Прадмет краязнаўства – тэрыторыя, мясцовасць, родны край.

Памеры паняцця край залежуць ад тыпа і віда бібліятэкі, краязнаўчых запытаў, МТБ.

Кожная бібліятэка акрэслівае тэрытарыяльныя межы свайго краю.

Для універсальнай абластной бібліятэкі – гэта тэрыторыя вобласці, для раённай – раён, для гарацкой – горад, сельскай – сяло.

Край – гэта канкрэтная частка дзяржавы, якая супадае з адзінкай сучасным адміністратыўна-тэрытарыяльным дзяленнем. Вызначаецца з улікам знешніх гістарычных межах, фізіка-геаграфічных, прырода-кліматычных, эканамічных і іншых крытэрыяў раяніравання.

Краязнаўства мае сацыяльны характар, выконвае

• выхаваўчую функцыю;

• асветніцкую функцыю;

• садзейнічае навуковай і вытворчай дзейнасці.

Аб’ект вывучэння краязнаўства – прырода, насельніцтва, гаспадарка, культура і інш.

Прадмет вывучэння краязнаўства – край.

Напрамкі вывучэння края:

1. Усебаковае вывучэнне прыроды і прыродных каштоўнасцей.

2. Вывучэнне народнай гаспадаркі, выяўленне новых крыніц сыравіны і дадатковых рэсурсаў для эканомікі края.

3. Вывучэнне гістарычнага мінулага края.

4. Вывучэнне нацыянальных, геаграфічных асаблівасцей, этнічнага, антрапалагічнага складу насельніцтва.

5. Улік і абарона помнікаў архітэктуры, культуры, вывучэнне дыялекта, мастацкіх промыслаў.

Формы арганізацыі краязнаўства

1. Дзяржаўнае краязнаўства

2. Грамадскае краязнаўства

3. Школьнае краязнаўства

4. Кааператыўна-камерцыйнае

5. Асобна-ініцыятыўнае

1. Дзяржаўнае краязнаўства – вывучэнне края мясцовымі гаспадарчымі органамі (маюць дакументы і статыстычныя матэрыялы па эканоміке і культуры.)

• НацДзяржІнстытуты, НацАкадНавук, вопытна-сельскагаспадарчыя станцыі.

• Дзейнасць нацыянальных музеяў – рэчавая энцыклапедыя краю (збіраюць, вывучаюць, папуляр. гістарычных помнікаў, твораў мастацтва, ствараюць экспазіцыі, каталогі, даведнікі).

• Кнігагандлёвыя арганізацыі, кніжныя магазіны, кніжныя выдавецтвы – распаўсюджваюць літаратуру.

2. Грамадскае краязнаўства – развіваецца па ініцыятыве аматарскіх краязнаўчых арганізацый. Дзейнічаюць пры дамах культуры, музеях.

3. Школьнае краязнаўства – вучні розных класаў, вывучаюць свой край на занятках, у гуртках, школьных музеях, на экскурсіях. Школьнікі сустракаюцца з краязнаўцамі, удзельнічаюць у вечарынах, конкурсах па краязнаўству. Краязнаўчыя матэрыялы выкладаюцца на прадметах гісторыі, геаграфіі, літаратуры.

Бібліятэчнае краязнаўства – гэта адносна самастойная вобласць бібліятэчнай дзейнасці, скіравана на грамадскія краязнаўчыя патрэбы сродкамі бібліятэкі.