1. Қоршаған ортаны қорғауды ұйымдастыру

2. Өндіріс қалдықтарынан экологияны қорғауды ұйымдастыру

3. Өндірістік кәсіпорынның табиғатты ұтымды пайдалану жолдары

Экологияны қорғауды ұйымдастырудың мақсаты мен міндеттері.

Қазақстанда қалыптасқан экологтық- экономикалық жағдай табиғат қорғау саясатын басқарудың арнаулы технологиясын дайындауды талап етеді. Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейін дамудың стратегиялық жоспарында алдағы он жылда табиғат ресурстарын және қоршаған ортаны қорғау жөнінде келесі міндеттерді шешу қажеттілігі атап өтілген:

• сур ресурстары тапшылығын қысқарту (кәсіпорындардың сусыз өмірі жоқ), сумен қамтамасыз ету деңгейін көтеру;

• табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау жүйесін ұтымды пайдалану;

• өндіріс қалдықтарын пайдалану деңгейін көтеру;

• экологиялық білімді арттыру;

Қазіргі таңда және алдағы уақытта табиғат ресурстарын үнемді және ұтымды пайдаланумен қатар экологияны қорғау мәселелерін дұрыс шешкенде ғана ұлттық экономиканы қарқынды дамытуға болады. Әрине табиғат байлықтарын ұтымды пайдалану қоғам мен табиғаттың өзара байланысын табиғат заңдылықтары негізінде өндірістің даму міндеттеріне сүйене отырып, сонымен қатар биосфераны қорғауды негізге ала отырып жүргізілуі тиіс.

Биосферада болатын үрдістерді және оның адамның шаруашылық қызметіне әсерін зерттеу және тек экологиялық қалдықсыз немесе аз қалдықты өндірісті ұйымдастыру табиғат ресурстарының сарқылмауына және табиғат ортасының азбауына тікелей байланыста болады.

Кәсіпорынның үздіксіз жұмыс істеуі және қарқынды дамуы шикізат, материалдар мен жер қойнауларынан алынатын қазба байлықтарының қорын толассыз пайдалануды талап етеді.

Табиғатты пайдалану экономикасының негізгі атқаратын міндетеріне халық шаруашылығында табиғат байлығын тиімді пайдалану, табиғатты қорғау, экономикалық басқару мехнизімін зерттеу және жетілдіру жатады. Экономикалық басқару механизмі табиғатты пайдалануға байланысты үш кезеңді қамтиды:жақсарту, игеру және ұқсату.

2. Өнеркәсіптік кәсіпорынның үздіксіз дамуы міндетті түрде өндіріс қалдықтарының көбеюіне, оларды сақтау, шоғырландыру, көму, ұстау немесе заласыздандыру шығындарының артуына әсерін тигізеді.

Қазақстан республикасының 2010 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспарында қалдықтарды пайдалану деңгейін көтеруге басты назар аударылған. Онда өндіріс және тұтыну қалдықтарының мониторингін жүргізу, қоршаған ортада зиянды қалдықтарды көмудің әсерінен бағалау, ресурстар мен энергияны сақтау технологиясын белсенді түрде жүргізу, қалдықтарды пайдалану және қайта өңдеу жөнінідегі жұмысты ынталандыру сияқты өзекті мәселелер атап көрсетілген.

Өндіріс қалдықтарымен экологияны бүлдіруден қорғауды ұйымдастыру үшін келесі шаралар жүргізілуі тиіс:

- қалдықсыз өнім өндіретін технологияны таңдау;

- табиғатты қорғау қорына кәсіпорындардың аударатын төлемдер жүйесін құру;

Қалдықсыз технологиялық үрдістер теориясы табиғатты қорғаудың негізгі заңдарына сүйене отырып, екі негізгі алғы шарттарға негізделеді:

- бастапқы табиғат ресурстары әр түрлі өнімдер дайындалуы үшін бір рет өндірілуі қажет;

- өндірілетін өнімдер тікелей мазмұны бойынша пайдаланылған соң жаңа өндірістің бастапқы элементіне салыстырмалы түрде тез айналуы тиіс;

Қалдықтардың пайда болу көздеріне төмендегілер жатады:

- шикізатта пайдалы өнімнің қалып қоюы, соның әсерінен өндірістік үрдістің толық жүрмеуі;

Жанама химиялық реакциялардың әсерінен пайдаланылмайтын заттардың пайда болуы.

3. Табиғатты пайдалану дегеніміз адамның барлық іс- қимылының нәтижесінде қоршаған ортаға тікелей және жанама түрде әсер етуін айтады. Табиғатты ұтымды пайдалану – қалпына келмейтін ресурстарды кешенді қолдану арқылы материялдық өндірістің дамуына байланысты қоршаған ортаны жоспарлы, ғылыми негізде қалыптастыруы. Қалпына келмейтін ресурстарға төмендегідей циклды қолдану керек:

- өндірістің тұтынуы – екінші ретті ресурстарды сақтау қалпына келетін табиғи ресурстарды қайта өңдеу жағдайында.

Биосферада болып жатқан үрдістерді және адамның шаруашылық іс әрекеттерін зерттеу нәтижесінде экологиялық қалдықсыз және аз қалдықты өндіріс құрып, табиғи ресурстардың азаюын және қоршаған ортаның азуын тоқтатуға болады.

Адамдардың шаруашылық іс әрекеті табиғиэко- жүйелер қағидасы бойынша құрылуы керек, яғни шикізаттарды және энергияны тиімді пайдалану арқылы, демек мұнда бір ағзалардың қалдықтары келесілеріне өмір сүру ортасы болып келуі мүмкін.

ХХ- ғасырда адамзат ғылыми- техникалық революция негізінде шикізаттардың келесідей техногендік айналымына келеді.

Бүгінгі күні белгілі болып отырғандай табиғатты «жаулап алу» уақыты қайтымсыз өтіп кетіп оның заңдылықтарын түбегейлі қайта тану кезеңі басталды. Бірақ тәжірибедегі қалдықтар көлемі өндіріс және халық санына қарағанда 2-3 есе көбірек. Қалдықтар ағымы табиғатты ластауда, олардың токсикалық компоненттері жерді, ауаны, өзендерді, теңіздерді және көлдерді бүлдіруде.

Табиғатты ұтымды пайдалану дегеніміз - өндірісті дамыту және биосфераны сақтау мәселелерін қарастыратын табиғаттың ғылыми заңдары негізінде құрастырылған қоғам мен табиғаттың бір- бірімен іс- әрекеттер жүйесі.

9-такырып. Өндірістік инфрақұрылымның мазмұны мен міндеттері.

«Өндірістік инфрақұрылым» туралы түсінік. Өндіріске техникалық қызмет көрсетудің мазмұны мен мәні. Техникалық қызмет көрсетуді ұйымдастыру қағидалары мен оған қойылатын талаптар.Нарықтық экономика жағдайында қызмет көрсетуді дамыту. Нарықтық экономикалық қатынастар дамыған елдерде өндірістік инфрақұрылымды дамыту тенденциялары.

10-тақырып. Құрал-сайман шаруашылығын ұйымдастыру