Жіктелуі туралы негізгі мағлұматтар

Минералдық біріктігіштер ауалық және гидравликалық болып екіге бөлінеді.

А у а л ы қ б і р і к т і г і ш т е р – тек қана ауада қатаятын, біріктігін ұзақ уақыт сақтап, ары қарай ұлғайтатын біріктігіштер.

Ауалық біріктігіштерге ауалық әк, ғаныш және магнезиалдық біріктігіштер, сұйық шыны және т.б.

Гиравликалық біріктігіштер деп ауада ғана емес, суда да қатаятын, біріктігін ұзақ уақыт сақтап ары қарай ұлғайтатын, біріктігіштерді айтады.

Гидравликалық біріктігіштерге гидравликалық әк, ромацемент, портландцемент, сазбалшықты цемент, су өтпейтін, қабаратын және отырмайтын цементтер жатады.

Қ ұ р ы л ы с т ы қ а у а л ы қ ә к – саздық қоспалары 6%-тен аспайтын шамалы күйдірілген әк тастардан алынатын біріктіргіш. Күйдіргенде ақ түсті кесек өнім шығады. Ол сөндірілмеген кесек әк деп аталады. Әрі қарайғы өңдеудің сипатына қарай ауалық әктің мынадай түрлері болады: сөндірілмеген ұнтақ, сөндірілген гидраттық, әктік қамыр, әктік сүт.

Сөндірілмеген әк тығыздығын 900-1100кг/м³ кеуекті кесектерден тұрады. Ол жартылай өнім, сондықтан оны ұсақтайды сөндіреді.

Ұсақталған әкті диерменде тартқанда сөндірілмеген тартылған әк шығады. Оның сөндірілген әктен айырмашылығы тез ұстасады, тез қатаяды.

Әктасты диерменде тарту кезінде оған әр түрлі қоспалар қосып тартуға болады, сонда әктің қасиеттері жақсарып, бағасы төмендейді. Қоспалар: қож, құм, күл, көбік, тас т.б.

Ә к т і с ө н д і р у. Сөндірілмеген кесек әкке су қосқанда кальций тотығы гидратқа мына формула айналады:

СаО+Н₂О, Са(ОН)₂

Бұл процесс «әкті сөндіру» деп аталады да, көп жылу шығарып бу пайда болды.

Қосылған су мөлшеріне қарай гидраттық әк, әк қамары және әк сүті алынады.

Кесек әктен әк қамыр алу үшін әктің бір бөлшегіне 2-3 бөлік су қосылады. Су мөлшерін одан да арттырып, әктік сүт алады. Әк сөндірілгенде оның көлемі 2-3,5 есе артады.

Ә к т і ң қ а т а ю ы. Құрылыста әк ерітінде ретінде қолданылады. Оған құм қосылады. Әк ерітіндісі ауада біртіндеп қатайып, беріктікке ие болады. Са(ОН)₂ кальций гидратының ұсақ түйіршіктері құм бөлшектерін біріктіріп қатайтады. Сонымен қатар ол көміртегі тотығымен қосылады да, біріктігі жоғары көмірқышқылды кальций құралады.

Са(ОН)₂+СО₂+nH₂O=CaCO₃+(n+I)H₂O

Ғаныштық біріктіргіш заттар.

Ғ а н ы ш т ы қ б і р і к т і р г і ш з а т т а р алу үшін қоссулы ғаныш СаŚŌ₄·2H₂О қажет. Ғаныштық біріктіргіштер төмен және жоғары температурада күйдірілетіндер болып екіге бөлінеді.

Төмен температурада күйдірілетін ғаныш 110-180⁰С күйдіруімен алынады. Олар негізінен жарты сулы ғаныштар СаŚŌ₄·0,5H₂О дан тұрады және тез қатаяды.

Жоғары 600-1000⁰С күйдірілген ғаныштар сусыз баяу қатаяды. Құрылыс ғанышын табиғи ғаныш тасын 110-180⁰С –та күйдіріп, артынан ұсақтау арқылы алады. Ғаныш алынғанда мынадай реакция жүреді:

СаŚŌ₄·2H₂О = СаŚŌ₄·0,5H₂О 1,5+ H₂О

Сонымен, құрылыстық ғаныш жарты сулы ғаныштан тұрады.

Қ ұ р ы л ы с ғ а н ы ш ы н ы ң қ а т а ю ы. Ғанышты сумен аралыстарғанда созылмалы қамыр пайда болып, қолма-қол қоюланып, тез қатая бастайды.

Қатаю процесі – жарты сулы ғаныштың қос сулы ғанышқа айналуы:

Құрылыс ғанышы ақ түсті ұнтақ, оның бос күйдегі тығыздығы 800-1100кг/м³, ал тығыздалғанда 1250-1450кг/м³, дәл тығыздығы 2,6-2,75г/см³. Ол тез ұстасып, тез қатаятын біріктіргішке жатады.

Ғаныштың тез қатаюы жұмысты тежеп, баяулатады, сондықтан оған оның қатаютын баяулататын қоспалар салады (ғаныш массасының 0,1-0,3% мөлшерінде).