Мыс және оның қорытпалары

Мыс – жұмсақ созылмалы қызғылт түсті металл, тығыздығы 8,9 г/см³ балқу температурасы 1083⁰С және созып тартқандағы беріктік шегі 200МПа. Мыстың жылу және элеткр өткізгіштігі

жоғары. Мыс құрылыста таза күйінде мүлде дерлік пайдалынады, алайда әр түрлі қорытпалардың негізгі бөлігі болып табылады.

Мыстың мырышпен (40%-ке дейін) қоспасы жез деп аталады. Бұл қорытпаның механикалық қасиеттері жоғары, тотқа ұшырмайды, қыздырып, суытып өңдеуге оңай.

Құрылыста жезді шыбық, сым, парақ, құбыр күйлерінде, ғимараттардың ішін сәулеттік сәнге бөлеу үшін қолданылады.

Мыстың қалайы, алюминий, марганец немесе никельмен қорытпасын қола дейді. Оның механикалық құйылу, сәндік қасиеттері жоғары, тотқа да төзімді. Қоланы құрылыста ғимараттың ішкі жабдығының әр түрлі бұйымдарын (санитарлы-техникалық тетіктер, фурнитура және басқалары) жасауға пайдаланады.

Мырыш – көкшіл-ақ түсті металл. Оның тотануы оңай емес, сондықтан да әр түрлі болат бұйымдарды мырышпен бүркеу үшін қолданылады.

Қорғасын – сұрғылт-көк түсті ауыр металл. Ол құюға қолайлы, оңай сығымдалады, күкүрт және тұз қышқылдарының әсеріне шыдамды, рентген сәулелерінен қорғаныш қасиеттері бар. Құрылыста қорғасыннан арнайлы құбырлар даярлайды, тотықпайтын жабынды, судан оқшаулағыштың айрықша түрін жасауға қолданылады.

Металды тот пен оттан қорғау

Тот басу деп металдың қоршаған ортаның әсерінен бүлінуін айтамыз. Тот басу нәтижесінде жыл сайын өндірілетін қара металдың 10-12% жойылады.

Тот басудың түрлері.

Химиялық тот басу металға құрғақ газдар мен электролит болып табылмайтын органикалық сұйықтардың әсерінен болады.

Химиялық тот басудың мысалы ретінде жоғары температурада металдың қышықлданып, оның бетінде тот (окалина) пайда болуын келтіруге болады. Тот басудың бұл түрі сирек кездеседі.

Электрохимиялық тот басу металға электролиттердің (қышқылдар, сілтілер, тұздардың ерітінділерінің) әсерінен болады.

Қоршаған ортаның түріне қарай электрохимиялық тот басу атмосфералық, суастылық және топырақтық болады. Құрылыс конструкциялары металдан жасалған көпірлердің арқалықтары, торкөзаралық атмосфералық тот басуға көп ұшырайды. Атмосферадағы көмірқышқыл және күкүртті газдар ауаның ылғалына қосылып болатқа әсер ететін электролит құрайды.

Суастандағы тот басу құрылыс конструкциялары суастында орналасқанда болады.. топырақтағы тот басу конструкция металының топырақпен өзара байланысқа түсуінен болады.

Металды тот басудан қорғау.

Металды тот басудан қорғаудың әр түрлі тәсілдері бар.

Л а к б о я у л а р ы м е н ж а б у – металды тот басудан қорғаудың ең көп тараған түрі. Жұқа қабық құрайтын материал ретінде нитроэмальдар, мұнай, тас көмір және синтетика лактары, шөп майы негізінде жасалған бояулар қолданылады.

М е т а л л е м е с ж а б ы н д а р – едәуір әр түрлі. Оған эмальдау, шынымен цемент – казеин құраммен, парақ пластикпен және тақтайшалармен қаптау, пластмасса бүрку және т.б. жатады.

М е т а л м е н ж а б у – гальваникалық, химиялық, ыстық, металдау және басқа әдістер. Гальваникалық тәсілде метал беттеріне металл тұздарының еріндінділері электролиттік тұндыру арқылы қандай да бір металдың жұқа бір қорғаныш қабыршағы жасалады.

М е т а л д а у – металды қорғаудың құрылыста кең тараған тәсілі. Ол тот басудан қорғалатын металл бұйымның бетіне балқыған металдың аса жұқа қабатын бүрку. Бұл мақсатта арнайы аппаратметаллизаторды пайдалынады.

О т т а н қ о р ғ а у. Металды қорғауға от тигенде коксталған көпіршік қорытпа түзетін қабарғыш жабындар немесе полимер байланыстырғыштар негізіндегі бояулардың болашағы зор.

Конструкциялардың, оның ішінде алюминий конструкцияларының отқа төзімділік шегін (600⁰) арттыру үшін ауа қысымымен жұқтырылатын асбесцементтік, асбеспертлиттік, асбествермикулиттік жабындар қолданады. Оттан қорғаудың жаңа түрі – 1000⁰С шыдайтын тұтас жеңіл масса болып табылатын фосфаттық жабын.

Отқа төзімділіктің шегін ұлғайтудың байырғы тәсілдері – отқа жанбайтын материалдардан (кірпіштен, қуыс керамикадан, гипстік тақтадан, ерітінділерден және т.б.) жасалған қаптаулар мен сылақтар.

7-ТАРАУ. МИНЕРАЛДЫҚ БІРІКТІРГІШТЕР МЕН ОЛАРДЫҢ