Шыныдан жасалған бұйымдар

Іші қуыс шыны блоктар престен өткен шыны массасының екі жартысын біріктіріп пісіру арқылы жасалынады.

Шыны блоктың көлемі 294х29х98мм, тығыздығы 800кг/м³, жылуөткізгіштігі 0,46Вт/(мºС), жарықөткізуі 50-60% және жарық тартуы 25%-ке жуық. Блоктар түссіз және түрлі-түсті болыпшығарылады; оларды сыртқы жарық түсетін ұңғыларды толтыру үшін және жарық түсіретін мөлдір жабындылар мен ішкі жұқа қабырғаларды қолданылады.

Шыны пакеттер екі немесе одан да көп шыны парақтарының жиегі темір құрсаумен қапталып, шынылар арасындағы қуыста ауа тұратын бұйым. Олар ғимараттарды әйнектеу үшін қолданылады. Шыны пакеттен әйнектелген терезелер терлемейді, олардан суық өтпейді. Дыбыс өтуі 2-3 есе азаяды, терезе блогының бір шаршы метріне келетін ағаш 1,5-2 есе азаяды, ғимараттардың сыртқы пішіні көркееді.

Шыны профилит қорап, тавр, қырлы пішінді ірі көлемді шыныдан жасалған құрылыстық бұйым. Оны үздіксіз жұқарту тәсілімен арматура салынған және салынбаған, түссіз және түрлі-түсті шыныдан жасайды. Шыны профилит тік және көлбеу жарық өткізетін қоршауларды жасауға, төбеде орналасқан терезелерді әйнектеуге және өнеркәсіптік ғимараттардың ішкі жұқа қабырғаларын құруға қолданылады.

Шыны құбырлар. Олар тік немесе көлбеу тарту тәсілімен және центрден тепкіш қалыбында жасайды. Шыны құбырлардың диаметрі 0,1-40мм (жұқа қабырғалы), 50-2000мм-ге (қалың қабырғалы) дейінгі аралықта шығарылады. Ұзындығы 1,5-3м. Бұл құбырлар олардың ішімен ағатын сұйықтын температурасы 120ºС және қысымы 0,3МПа шамасына мөлшерленген. Шыны құбырлар тамақ, медицина, химия және басқа өнеркәсіп салаларында сұйықтарды аластауда және тасымалдауда кеңінен пайдаланады. Шыны құбырлар мөлдір, таза және беті тегіс болып келетіндіктен, олардың ішімен ағатын сұйыққа кедергі келмейді.

Есік полотналарын ірі көлемді шыңдалған парақты шыныдан жасайды. Металл беріткіштер орнатылатын етіліп полотнолардың жиегі өңделіп, кертіктер қалдырылады.Олар сауда үйлері мен павильондар есігіне пайдаланады.

Шыны қаптау тақталары беріктік және пайдалану ыңғайы бойынша керамикалық тақталардан артып түседі.

Оларды эмальды, кілем-өрнекті түсте шығарылады. Оларды санитарлық тораптарды, душ, және ванна бөлмелерін (ақ немесе түрлі-түсті эмаль жағылған тақталар) қаптауға, қоғамдық ғимараттардың қабырғаларына сәндік өң беру үшін (түрлі-түсті эмаль жағылған тақталар), сыртқы қабырғаларды жартылау немесе тұтас қаптауға (кілем-өрнекті тақталар) және т.б. пайдаланады.

Шыныкристаллит көлемі 600х400, 400х300 және 300-2000мм, қалыңдығы 25-12мм дейін болатын тақталар түрінде шығарылады. Сыртқы беті жалтыратылған, әртүсте және табиғи тастарға ұқсас болып келеді. Оларды сәнді паннолар жасауға, қабырғалардың сыртқы және ішкі беттерін қаптауға, қоғамдық ғимараттардың еденін төсеуге пайдаланады.

Ситалдар мен қоқыс ситалдар

Ситалдар шыныны жартылай немесе толық кристалдандыру арқылы алынатын шыныкристалды материалдар. Ситалдарды өндіру үшін шыны өндірумен салыстырғанда қосымша термиялық өңдеу қажет. Осы процесс үстінде шынының кристалдандыруы жүреді.

Сыртқы түрі ситалдардың қара, қоңыр, сұр, ақшыл қызыл және басқа да түсте болады. Сонымен қатар күңгірт және мөлдір болады. Ситалдардың кристалдық құрылымы оның жоғары физика-механикалық қасиеттерін көрсетеді. Ситалдардың сыққандағы беріктік шегі 500МПа-дан артық. Ситалдардың жылулық ұлғаюы аз, беріктігі жоғары бола тұра, оларға жоғары термиялық төзімділік, ұзақ мерзімге жарамдылық, жегі әсерге төтеп беретіндік, тозбайтындық тән. Ситалдарды берік, химиялық және термиялық тұрғыдан төзімді тақталар, құбырлар және басқа бұйымдарды жасауға қолданады.

Қоқыс ситалдар – микрокрисстал құрылымды жаңа құрылыс материалы. Оларды өндіру үшін металлургия қоқыстары шикізат ретінде пайдаланады. Балқыған қоқыстарға қоспалар салып, үздіксіз немесе жұқарту тәсілімен бұйымдар қалыптастырады. Бұдан соң оларды кристалдандыру үшін термиялық өңдеуден өткізеді. Қоқыс ситалдардың құрылымы тығыз және беріктігі, қаттылығы, термиялық тозбайтындығы жоғары, химиялық тозбайтындығы жоғары, химиялық жегі ортада төзімді болады. Қоқыс ситалдардың түсі қара сұр немесе сұр, алайда керамикалық бояулармен олардың түсін өзгертуге болады.

Қоқыс ситалдарды еденге төсеуге, әртүрлі ғимарат қабырғаларын қаптауға, химиялық жегілік жағдайда жұмыс істейтін өнеркәсіп үйлерінің құрылыстық конструкцияларын қорғаныш қаптама ретінде, химиялық және тау-кен өндірісі жабдығын қаптау үшін қолданылады.

6-ТАРАУ. МЕТАЛДАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЖІКТЕЛУІ

Металдар негізінен қара және түсті болып екі топқа бөлінеді.

Қара металлдар – темірдің көміртегімен қорытпасы. Сонымен қатар олардың құрамында азды-көпті мөлшерде басқа да химиялық элементтер (кремний, марганец, күкірт, фосфор) болады. Қара металлдарды арнайы қасиетке ие ету үшін олардың құрамына жақсартқыш қоспалар (никель, хром, мыс және басқалары) енгізіледі. Құрамындағы көміртегінің мөлшеріне қарай металлдар қара және түсті болып бөлінеді.

Шойын – құрамында 2-4,3% көміртегі бар теміркөміртекті қорытпа. Атқарар міндетіне қарай шойындар құйма, қайта құйылған және арнаулы болып бөлінеді. Құйма шойындар әртүрлі құрылыс бөлшектерін құю үшін қолданылады. Қайта құйылған шойындар болат өндіру үшін, ал арнаулы шойындарды болат өндіргенде және арнайы шойын құймаларын шығарғанда қоспа ретінде пайдаланады. Шойында марганецтің, кремнидің, фосфордың сонымен қатар, жақсартқыш қоспалар – никель, хром, магний және т.б. болуы оған жоғары механикалық қасиеттер дарытады. Және ыстыққа және тоттануға төзімділігін қамтамасыз етеді. Никель, хром, магний және басқа элементтер қосылған шойындар жақсартылған (легированные) шойындар деп аталады. Беріктігі жоғары шойындарды сұйық шойынға кремний, кальций т.б. қосып түрлендіру арқылы алады.

Болат – құрамында көміртегі 2%-ке дейін болатын қақтауға төзімді темірсутекті қорытпа. Алыну тәсіліне қарай болаттар мартендік, конвертерлік және электрболат түрлеріне бөлінеді. Болаттар химиялық құрамы бойынша қорытпаға кіретін элементтерге қарай көміртекті және жақсартылған болады. Темірдің көміртегі мен марганец, кремний, күкірт және фосформен қорытпасы көміртекті болаттарға жатқызады. Әртүрлі тәсілмен алынған көміртекті болаттар суу ерекшелігіне қарай тыныш, жартылай тыныш және бұрқылдақ болып таратылады. Жақсартылған болат деп құрамына жақсартқыш (легирующий) қоспалар - никель, хром, вольфрам, молибден, мыс, алюминий және т.б. болаттарды айтады.

Енгізілген жақсартқыш қоспаларына қарай болат хроммаргенецті, маргенецникельмысты және т.б. деп аталады. Сонымен бірге қоспалардың мөлшеріне қарай жақсартылуы төмен (жақсартқыш қоспалардың мөлшері 2,5%-ке дейін), орташа жақсартылған (жақсартқыш қоспалардың мөлшері 2,5-10% және жақсартылуы жоғары ) жақсартқыш қоспалардың мөлшері 10% артық.

Атқарар міндетіне қарай әртүрлі құрылыс конструкция лары мен машина бөлшектерін дайындауға қолданылатын конструкциялық болаттар ыстыққа төзімді, тозбайтын және тот баспайтын,саймандық болаттар болады. Сапасы бойынша болаттар кәдімгі (қатардағы), сапалы жоғары сапалы және айрықша жоғары сапалы болып бөлінеді.

Түсті металдар таза күйінде құрылыста мейілінше сирек қолданылады. Көбінесе түсті металдардың қорытпалары пайдаланылады. Олар нағыз тығыздығына қарай жеңіл және ауыр болады.

Жеңіл қорытпаларды алюминий немесе магний негізінде алады.

Ауыр қорытпаларды мыс, қола,мырыш, қорғасын негізінде алады.