Отқа төзімді материалдар

Отқа төзгіштігіне қарай бұл материалдар отқа төзімді 1580-1770ºС, өте төзімді 1770-2000, аса жоғары төзімді 2000ºС жоғары болып бөлінеді.

Химия-минералогиялық құрамына қарай кремнеземдік, алюмосиликаттық, магнезиттік, хромдық, көміртектік болып бөлінеді.

Құрылыста кең тарағандары кремнеземдік пен алюмосиликаттық түрлері.

Кремнеземдік (династық) отқа төзгіштер кварциттер немесе кварцтық құмға сазды қосып дайындайды.

Династық материалдардың отқа төзгіштігі 1710-1750ºС, сыққандағы беріктік шегі 15-35МПа. Династық отқа төзгіштерді әртүрлі өнеркәсіп пештерін (мартендік, кокстық, электірмен балқыту, шыны қайнататын) қылағанда және ішін қаптағанда кеңінен пайдаланады. Жоғары температурамен қатар бұл пештерге едәуір жүк түседі.

Алюмасилисат отқа төзгіштері шамот немесе әртүрлі кварцтық қоспалар қосылған отқа төзімді саздардан жасалады. Алюмасиликатта отқа төзгіштер жартылай қышқыл, шамоттық және жоғары сазбалшықтық болып бөлінеді.

Жартылай отқа төзгіштердің шикізаты ретінде қоспалы табиғи саздар жүреді. Олардың отқа төзімділігі 1610-1710ºС, сыққанда беріктік шегі 10МПа-дан кем емес. Бұлрамен вагранкаларды, кокс пештерін, шыны құятын қауғаларды қаптайды.

Шамоттық отқа төзгіштерді әзірлеу үшін отқа төзімді саз бен шамот қоспасын қолданады. Олардың отқа төзгіштігі 1710-1730ºС, қысқандағы беріктік шегі 10-12,5МПа. Олар домна пештерін, керамикалық пештердің қабырғасы мен оттығын қалауға, бу қазандықтарының оттығын қаптауға пайдаланылады.

Жоғары сазбалшықты отқа төзгіштерді құрамында аллюминий тотығы 45%-тен артатын шикізаттан (боксит, корунд) дайындайды. Олардың отқа төзгіштігі 1770-2000ºС. Оларды шыны өнеркәсібінде пеш қалауға пайдаланады.

Кермикалық қабырғалық материалдар мен бұйымдар

Толық керамикалық кірпіш 250х120х65мм, 250х120х88мм, ауытқу ұзынынан 5мм, енінен 4мм, қалыңдығынан 3мм болуы мүмкін.

Құрғақ күйінде кірпіштің тығыздығы 1600-1900кг/м³, жылу өткізгіштігі 0,71-0,82В (мºС) . Кірпіштің бұл қасиеттері оны дайындау тәсілдеріне тәуелді. Жартылай құрғақ пресстеу тәсілі бойынша дайындалған кірпіштің тығыздығы да жылу өткізгіштігі артық болады.

Сығу мен ию бойынша кірпіштің беріктік шегі бойынша мынадай маркалар болады: 75, 100, 125, 200, 175, 300.

Тұрақты салмаққа жеткен кірпіштің су сіңіргіштігі 8% кем болмауы тиіс. Су сіңіргіштігі бұдан кем болса, оның жылу өткізгіштігі артады. Ал бұның қажеті жоқ.

Аязға төзімділігі кірпіш ең кемінде 15 мәрте тоңазыту мен (-15º) жібітуге (+15) төтеп беруге тиіс.

Қуыс кірпіштер мен тастар тиімді керамикалық қабырғалық материалдарға жатады. Кірпіштің қуыстары кірпіш бойын тұтас тесіп өтуі де, өтпеуі де мүмкін. Цилиндр кейіптегі қуыстардың диаметрі 16мм-ден, саңлау түрдегі қуыстардың ені 12мм-ден аспауға тиіс. Қуыс кірпіштің сыртқы беттерінің қалыңдығы 12мм-ден кем болмау тиіс. Қуыс бұйымдардың сусіңіргіштігі 6%-тен аспауы тиіс. Беріктік маркалары 75, 100, 125, 150, 175, 200, 250, 300. Аязға төзімділік маркалары Аяз 15, 25, 35, 50.

Мұндай кірпіштер монша, кір жуатын орындардың қабырғаларын қалауға жарамсыз.

Қуыс кірпіштер қабырғалардың салмағын жеңілдетеді, қалыңдығын азайтады, жылу-техникалық көрсеткіштерін жақсартады.