3.3 Реттеу статизмі

Реттеу объектісі тұрақты ток генераторы болсын

3.6-сурет. Генератор кернеуін реттеу.

Жүйенің орныққан режимі үшін:

и_г = Е,-іЛг (з-¹¹)

мундагы /?_я-якорьдің кедергісі.

(3.11) теңдеуден жүктеме өскен сайын генератор кернеуінің азаятынын көреміз.

Генератордың бос жүріс режиміндегі электр козғағыш күші:

Е_г=к_г\_к, (3.12)

мұндағы і_к - генератор қозу орамындағы ток. Ол

\_к=к₂и_{ (3.13)

теңдеуімен анықталады, мұндағы к₂ - электрондық күшейткіштің күшейту коэффициенті. Ал, с/,

£/,=*/₀^{/, (3.14)

теңдеуімен анықталатын күшейткіш кірісіндегі кернеу. Енді алынған (3.11-3.14) теңдеулерін бірлестіре шешейік; нәтижесінде мына теңдеуді аламыз:

і и_г=г^ио-г>-і„ (3.15)

мұндағы к=к_ік₁к_г - жүйенің күшейту коэффициенті.

Алынған (3.15) теңдеу генератор кернеуін автоматты реттеу жүйесінің статикалық режимдегі теңдеуі. Енді осы (3.15) теңдеуге талдау жүргізейік. Жүйе буындарының к_],к₂,к_/. коэффициентерін таңдай отыра генератордың бос журіс ЭҚК үшін төмендегі теңдікті алуға болады:

(3.17) теңдеуді (3.11) теңдеуімен салыстыра отырып, Д#, = А/^ ~ жүктеме өзгерген кезде реттеуіші жоқ жүйедегі генератор кернеуінің кему шамасы,

А^₂ ⁼ " '.* ~ жүктеме өзгергендегі реттеуіші бар жүйедегі генератор кернеуінің кему шамасы екенін көреміз. іс жүзіндегі жүйелер үшін әрқашан к>>\ болғандыктан, жүйеге реттеуішті енгізу статикалық қателікті (\+к) есе азайтатынын байкауға болады.

3.7-сурет. Жүйенің статикалық сипаттамасы

ягни жүйенің күшейту коэффициенті ұлғайған сайын оның статикалық кателігі азаяды. 3.7-суретте 1-тузу жүйенің реттеуіші жоқ кезіндегі сипаттамасы, 2-тузу жүйеге реттеуіш енгізілгендегі сипаттама, ал 3-тузу идеал жүйе сипаттамасы. Суреттең әр түрлі режимдегі

Д£/,,Д£Л, реттеу қателіктерін көруге болады.

Реттеу статизмі немесе реттеудің біркелкі еместігі деген түсінік енгізсек, онда оны біздің жүйе үшін былай анықтауға болады:

5 = ^100%,

формуласын пайдаланады, мұндағы 1,3-кор коэффи­циенті.

Жалпы жағдайда реттеу статизмін төмендегідей түсіндіруге болады. Реттеу сипаттамасы 3.8-суреттегідей берілген делік және ол у=/(х) теңдеуімен өрнектеледі делік. х_н- номинал жүктеме; у - оңан сәйкес реттелетін шаманың мәні; ал у - бос жүріс

•* тих ' '

кезіндегі реттелетін шаманың мәні.

Салыстырмалы ауытқулар белгілеулерін енгізейік:

3.4. Статикалық сипаттамаларды коррекциялау

Іс жузінде автоматты реттеу жүйесінде пайдаланылатын стандарт элементтерді үі статикалық сипаттамалары талапка сай келмейтін жағдайлар кездеседі. Бұл жағдайда кажетті сипаттаманы алу үшін жүйеге арнайы қиылыстырылған статикалық сипаттамалары бар статикалық корректілеуші (түзетуші) буындарды параллель, тізбектей немесе кері байланыс бойынша қосуға болады.

Есепті шығару жолы жоғарыңа келтірілген графикалық әдістер бойынша мына ретпен жүргізіледі:

Алдымен буынның бастапкы сипаттамасы мен талапқа сай сипаттамасы салынады, содан кейін аралық буынның сипаттамасы табылады. Мысалы, параллель қосылуда 1 және 3 сипаттамалар (3.4-сурет) беріледі де, олардың айырымын алу арқылы 2 сипаттамасының ординатасы табылады.

Тізбектеле қосылуда І және IV сипаттамалар (3.3-сурет) беріледі, ал қосымша III сипаттама ретінде квадрант бұрышының биссектрисасы тұрғызылады да белгілі әдіс бойынша II сипаттама салынады.

Коррекцияны кері байланыс бойынша жүргізгенде (3.5-сурет) 1 және 3 сипаттамалары беріледі де, 2 сипаттама анықталады.

Осылай тұргызудың нәтижесінде корректирлеуші буынның талапка сай сипаттамасы анықталып, осындай сипаттамалы буын құрылады.

Көптеген есептерде буынға үлкен к күшейту коэффициенті бар күшейткішті тізбектеп қосып, алынған тізбекті қайсыбір берілген статикалық сипаттамалы кері байланыспен қамтиды (3.9 - сурет).

3.9-сурет. Күшейткіші және кері байланысы бар схема

(У =/(с)-негізгі элементтің сипаттамасы, мұнда, /(0)=0, ал у_г=Ду) - кері байланыстағы буынның сипаттамасы делік. Теріс кері байланыс үшін

(3.9-сурет) алу үшін сипаттамалары дәл емес буын мен күшейткішке прецизиондық кері байланысты қосса жеткілікті. Беріліс коэффициенті к тізбекті к, коэффициентті теріс кері байланыспен қамтыса