1 Тапсырма

Студенттер аурудың қақырығынан жəне БЦЖ культурасынан

даярланған препараттарды циль – нильсен əдісі бойынша бояйды.

Боялған препараттарды микроскоппен қарайды. Препараттың анық,

жақсы көрінетін жерін көрсету үшін таңдап алады. Көріністі

суретке салу.

2 Тапсырма

Студенттер ЕПА, ЕПС қоректік орталарында өсіп шыққан

бруцелла культураларынан препарат даярлайды. Пфейфер

фуксинімен нашар боялатын типтер – коккобактериялар.

Стафилококк қосылып даярланған бруцелла суспензиясынан

жағынды даярлап, спиртовка жалынында бекітеді. Козловский əдісі

бойынша бояйды, микроскоппен қарайды, көріністің суретін

салады.

102

Қажетті материалдармен құрал – жабдықтар

Бруцеллалардың өсінділері, өлтірілген бруцеллалар

суспензиясы, қақырықтан немесе БЦЖ культурасынан даярлап,

бекітілген прапараттар, туберкулез микобактерияларының

өсінділері, бояулар, бактериологиялық ілмешектер, самырсын

майы, микроскоптар, спиртовкалар.

Тақырып. Сальмонеллездің, ботулизмнің қоздырғыштары

Сабақтың мақсаты: 1. Сальмонеллез жəне ботулизм

қоздырғыштарын микроскопиялау.

2.Сальмонеллез, батулизм

қоздырғыштарының морфологиялық жəне

культуралдық қасиеттерін зерттеу.

Бақылау сұрақтары

1. Сальмонеллалар қоздырғыштарын атаңыз.

2. Сальмонеллалардың морфологиялық, культуралық жəне

биохимиялық қасиеттері.

3. Сальмонеллезді балау əдістер.

4. Батулизм қоздырғышының морфологиялық жəне культуралық

ерекшеліктері.

5. Батулизмді балау.

Сабақтың мазмұны

Сальмонеллез – жіті өткенде қызбамен жəне іш өтумен, ал

созылмалы өткенде өкпенің қабынымен ерекшеленетін төл ауру.

Қоздырғышы. Сальмонеллалар Salmonella туысы,

Enterobacteriaceae варианттарға жатады. олар 2200 – ден астам

серологиялық варианттарға бөлінеді. Сальмонеллалардың

əрқайсысы белгілі бір жануарларға бейімделген бұзауға – S. Dublin,

шошқа - S. cholera – suis жəне S. Typhi – suis, тауыққа - S.

Gallinarum – pullorum, үйрекке - S. Enteridis, жылқыда - S. Abortus

– eqvi, қойға - S. Abortus – ovis, тышқанға, басқа да кемірушілер

мен су құстарына - S. Typhimurium.

Морфологиясы. Сальмонеллалардың барлығы да қысқаша

таяқша, ұштары жұмыр, грамтеріс, спора жəне капсула түзбейді,

кейбір варианттарынан басқаларында жіпшелері бар қозғала алады.

103

Бір – бірінен ажырату үшін төсеніш шыныда монорецепторлық О –

жəне Н – қан сарысуларымен агглютинация реакциясын қояды.

Себінді себу. Сальмонеллалар – аэробтар немесе факультативті

анаэробтар. Əдетте қарапайым қоректік орталарда жақсы өседі. Ең

керекті өсу температурасы 37°С орта рН – ы = 7,2 – 7,6. Жылтыр S

– пішінділері сорпада беркелкі лайланып тұрады, тығыз орталарда

– дөңгелек, жылтыр, шығыңқы, ылғалды, шет жағы айқын білінген,

көгілдірлеу колониялар түзеді. Кедір – бұдыр R – пішінділері

сұйық мөлдір ортада шөгінді түзеді. Колониялары дұрыс пішінді

емес, шеті толқын тəрізді, ортасы тығыздалған, реңсіз жəне құрғақ.

Сальмонеллалардың кейбіреулері ЕПА – да ұсақ тығыз колониялар

түзеді.

Биохимиялық қасиеттері. Сальмонелллардың барша түрлері

дерлік глюкозаны, мальтозаны жəне манитті ферменттеп, лактоза

мен сахарозаны, ферменттемейді. Басқа углеводтарға

сальмонеллардың дарығыштығы өзгеріп тұрады. Мысалы, S.

Typhimurium рамнозаны ыдыратпайды. Көптеген штамдары газ

түзеді. Сальмонеллалар мочевинаны ыдыратпайды, метилротпен оң

реакция, Фогес – проскауэр бойынша – теріс реакция береді. Индол

түзбейді.

Төзімділігі. Сыртқы ортада өте төзімді. Топырақта, көңде, суда

9 – 10 ай сақталады, 70 - 75°С – та 30 минут қыздырғанда өледі, ал