Inne prawa na rzeczy cudzej

Dzierżawa wieczysta. Prawo powierzchni:

• Potrzeby i środki zaradcze: trudności eksploatowania, przeżycie się ustroju niewolniczego, grunty opuszczone. Zwykła dzierżawa – proletariusze.

• Emfiteuza:

  • Dziedziczna i zbywalna dzierżawa cudzych gruntów, prawo rzeczowe o treści zbliżonej do prawa własności.

  • Praktyka gmin rzymskich – dzierżawa wieczysta – vectigal

  • Zeno (480) – kontrakt emfituetyczny

  • Powstanie na podstawie nieformalnej umowy, lub testamentu.

  • Dziedziczna i niezbywalna – w przypadku zbycia emfiteuzy właściciel miał prawo pierwokupu, lub otrzymania 2% ceny sprzedaży (laudemium)

  • Emfiteuta – pożytki, zmiany w uprawach, nie mógł tylko pogarszać rzeczy  subemfitueci, lub koloni.

  • Środki ochrony prawa rzeczowego: powództwa petytoryjne i interdykty posesoryjne.

  • Obowiązkiem opłacanie czynszu (po 3 latach – odebranie emfiteuzy), ponoszenie ciężarów publicznych.

  • Zgaśniecie w przypadku zniszczenia gruntu, zrzeczenia, pierwokupu, połączeniu własności.

• Superficies - prawo powierzchni – dziedziczne i zbywalne - do odpłatnego korzystania z budynku wzniesionego na cudzym gruncie . Superficjariusz opłacał właścicielowi gruntu roczny czynsz.

Prawo zastawu

Zastaw powierniczy. Zastaw ręczny. Zastaw umowny:

• Realne zabezpieczenie kredytu:

  • Prawo akcesoryjne – dodatkowe (ma na celu zabezpieczenie istniejącego zobowiązania). Zastawcą może być osoba postronna.

  • To ograniczone prawo rzeczowe przysługujące wierzycielowi na cudzej rzeczy w celu uzyskania z niej zaspokojenia należności nie pokrytej przez dłużnika.

• Historyczny rozwój:

• Fiducia – dłużnik przenosił na wierzyciela własność rzeczy, do aktu przeniesienia dołączał umowę powierniczą, w której zastrzegał przeniesienie zwrotne  actio fiduciae.

• Pignus – wydanie rzeczy wierzycielowi, ale bez przeniesienia własności.

• Hipoteka – zastawca był nadal właścicielem i posiadaczem rzeczy obciążonej, możliwość uzyskania dalszych kredytów pod zastaw tej samej rzeczy.

• Powstanie i zgaśnięcie:

• Prywatna i nieformalna umowa (przy zastawie ręcznym – kontrakt realny).

• Czasami uchodził za „ustanowiony milcząco” na podstawie zwyczaju, czy przepisu prawa.

• Zastaw sądowy – dla celów egzekucyjnych.

• Gasł, gdy spełnił swoje zadanie – zaspokojenie całości należności, lub w przypadku zrzeczenia, zniszczenia, bądź nabycia przez wierzyciela.

• Przedmiot zastawu:

• Rzeczy materialne, ruchome i nieruchome

• Hipoteka generalna – cały majątek dłużnika – cesarstwo.

• Zastaw wierzytelności i innych praw majątkowych, nawet zastawu (podzastaw).

• Realizacja zastawu:

• Zastaw ręczny – ochrona posesoryjna.

• Zastaw umowny – najpierw rzecz obciążona (interdictum Salvianum – przeciw dzierżawcy, actio Serviana – przeciw każdemu).

• Vindicatio pignoris – powództwo o wydanie rzeczy obciążonej skuteczne przeciw każdemu.

• Uprawnienia niezaspokojonego wierzyciela zastawnego :

  • Lex commissoria – klauzula przepadku (326 – Konstantyn W. zabronił jej stosowania) tzn. postanowienie tej treści , że w razie zwłoki dłużnika, na wierzyciela przejdzie własność rzeczy obciążonej

  • Pactum de vendendo – upoważnienie wierzyciela do sprzedaży rzeczy obciążonej zastawem i do zaspokojenia się z osiągniętej ceny

  • Antichresis – upoważnienie wierzyciela do pobierania pożytków z rzeczy oddanej w zastaw.

• Wierzyciel miał obowiązek sprzedać rzecz jak najkorzystniej, a nadwyżkę wydać dłużnikowi.

• Wielość zastawów:

• Prior tempore, potior iure[zasada pierwszeństwa] – niżej stojący mogli zaspokoić stojących wyżej i zająć ich miejsce.

• Z normalnej kolejności wyłamywały się zastawy uprzywilejowane (fiskus, posag).

• Brak jawności zastawu (472 – Leon – dokumenty publiczne).