III. Prawa na rzeczy cudzej

Służebności

Służebności gruntowe:

• Konstrukcja prawna:

  • Zwiększenie użyteczności jednego gruntu.

  • Trwała potrzeba i możliwość jej zaspokojenia.

  • Jeden grunt był gruntem władnącym, drugi – obciążonym, albo służebnym.

• Służebności gruntów wiejskich:

  • Iter – prawo Przechodu przez cudzy grunt

  • Actus – przechodu i przepędzania zwierząt przez cudzy grunt

  • Via – przechodu, przepędzania zwierząt i przejazdu przez cudzy grunt

  • Aquae ductus – prawo prowadzenie dopływu wody przez cudzy grunt

  • Aquae haustus – prawo czerpania wody z cudzego gruntu

• Służebności gruntów miejskich:

  • Servitus onerus ferendi – oparcie się o istniejącą ścianę sąsiada

  • Servitus tigni immitendi – wpuszczenie belki w budynek sąsiada

  • Servitus stillicidii – prawo kierowania wody deszczowej na grunt sąsiada

  • Servitus altius non tollendi – ograniczenie budowy na swoim gruncie do określonej wysokości

Służebności osobiste

Służebności osobiste:

• Potrzeby – cele alimentacyjne.

• Konstrukcja prawna – dwoisty charakter: uprawnienie wiązało się z osobą fizyczną, obciążona była rzecz – każdoczesny właściciel.

• Ususfructus (użytkowanie):

  • Prawo używania cudzych rzeczy i pobierania z nich pożytków z zachowaniem substancji rzeczy.

  • Właściciel – goła własność

  • Ściśle określone w czasie – najwyżej dożywotnie (zrzeczenie się prawa, odstąpienie wykonywania)

  • Stypulacja zabezpieczająca (cautio usufructuaria) – w razie zniszczenia

  • Rzeczy przeznaczone do zużycia – na początku pryncypatu.

• Inne służebności:

  • Usus – używanie rzeczy cudzej z pobieraniem części pożytków

  • Habitatio – odmiana usus bez pobierania pożytków

  • Operae servorum et animalium – korzystanie z cudzych zwierząt i niewolników

Zasady dotyczące służebności:

• Służebności – prawa na rzeczy cudzej ściśle ograniczone co do treści i chronione za pomocą actiones in rem.

• Wymóg trwałości przy służebnościach gruntowych, ograniczenia czasowe przy osobistych

Ograniczenia:

• Servitus in faciendo consistere neguit – służebność nie może polegać na działaniu (znoszenie czyjegoś działania)

• Servitus servitutis esse non potest – nie może istnieć służebność na służebności.

• Servitus civiliter utendum est – należy je wykonywać jak najmniej uciążliwie.

• Nemini res sua servit – nie można mieć służebności na własnej rzeczy.

Powstanie i zgaśnięcie służebności:

• Powstawały najczęściej z woli zainteresowanych przez czynności prawne (gruntów wiejskich – mancypacja, lub in iure cessio, inne – in iure cessio, osobiste – w testamencie)

• Przenoszenie własności – wyłączenie z zakresu zbywalnego prawa

• Grunty prowincjonalne – umowy obligacyjne

• Ustanawiano je odpłatnie, chyba że wola stron była odmienna

• Ustanowienie przez sędziego

• Lex Scribonia – zniosła możliwość zasiedzenia, odżyło na prowincjach

• Zgaśnięcie:

  • Zniszczenie rzeczy

  • Zbieg z prawem własności

  • Zrzeczenie się

  • Non usus

  • Śmierć i capitus deminutio uprawnionego

• Ochrona: vindicatio servitutis  actio confessaria (przeciwne actio negotaria) W okresie poklasycznym środek ten przyjął nazwę actio confessoria. Była to actio in rem, powództwo skuteczne przede wszystkim przeciw właścicielowi rzeczy obciążonej, ale także przeciw osobie, która kwestionowała prawo powoda lub przeszkadzała w jego wykonywaniu