2. Elementy posiadania.

Elementy składowe:

1. Zewnętrzny:

• corpus, to fizyczne władanie rzeczą. np. grunt, budynek, czy niewolnik.

2. wewnętrzny :

• animus.

• Chodzi tu o wolę czy o zamiar osoby władającej faktycznie rzeczą. Jako element psychiczny animus jest dostrzegalny dopiero po ujawnieniu na zewnątrz.

3. Natura i skutki prawne.

1. Posiadanie utracone przez popadniecie w niewolę nie odżywa automatycznie po powrocie, przez tzw. postliminium

2. To władztwo faktyczne pociągało jednak za sobą doniosłe skutki prawne. W tych skutkach manifestuje się przede wszystkim funkcja posiadania rzymskiego. Najważniejsze z nich — to:

• możliwość nabycia — poprzez posiadanie – prawa własności;

• osobna ochrona posiadania, tzw. Ochrona posesoryjna. Skutki te wywołały jednak tylko określone rodzaje posiadania

4. Possessio civilis.

1. władztwo faktyczne sprawowane corpore, ale z wolą podobną do woli właściciela, tzn. z zamiarem zatrzymania rzeczy posiadanej wyłącznie dla siebie - animus possidendi, i w oparciu o podstawę uznaną przez prawo cywilne.

2. jeżeli było sprawowane przez dłuższy okres czasu, prowadziło do nabycia prawa własności przez zasiedzenie (usucapio).

3. Przeniesienie takiego posiadania przez nieformalne wydanie rzeczy (traditio) mogło spowodować równoczesne przeniesienie prawa własności bądź to według prawa cywilnego (przy res nec mancipi), bądź też według prawa pretorskiego (przy res mancipi).

5. Possessio naturalis (detentio).

1. Władztwo faktyczne sprawowane corpore, ale nie wywierające skutków ani w sferze prawa cywilnego, ani w sferze prawa nazywano possessio naturalis, possessio corporalis albo też określano słowami tenere, detinere („dzierżyć”).

2. Dzierżyciele, czyli detentorzy sprawowali władzę faktyczną corpore, w zakresie corpus nie różnili się więc od posiadaczy, natomiast nie mieli animus possidendi, tzn. woli zatrzymania rzeczy dla siebie; swoje władztwo sprawowali w „cudzym imieniu”

3. Dzięki niej mogli oni sprawować posiadanie, z wszystkimi do niego przywiązanymi korzyściami, „mocą własnej woli, ale także poprzez władztwo fizyczne kogoś innego”, np. poprzez kolona lub niewolnika.

4. Dzierżyciele byli przedłużeniem rąk posiadaczy dla sprawowania władztwa corpore.

6. Possessio ad interdicta.

1. Posiadanie uznane i chronione według prawa pretorskiego. Środkami ochrony były interdykty.

2. Do korzystania z ochrony pretorskiej byli dopuszczeni wszyscy posiadacze w swoim imieniu z wolą zatrzymania rzeczy dla siebie, a w szczególności:

• właściciel posiadający;

• tzw. posiadacz w dobrej wierze, a zatem taki posiadacz, który mylnie uważa się za właściciela, ale stanie się nim rzeczy oczywiście przez zasiedzenie;

• tzw. posiadacz w złej wierze, który wie o cudzym prawie do rzeczy , ale mimo to zamierza zatrzymać ją dla siebie, np. złodziej.

3. Dzierżyciele byli w zasadzie pozbawieni ochrony pretorskiej, jako że sprawowali swoje władztwo w cudzym imieniu . Dzierżyciele byli chronieni tylko pośrednio, poprzez posiadaczy.

4. Pretorowie dopuścili do samodzielnej ochrony posesoryjnej cztery wyjątkowe kategorie detentorów. Byli to w szczególności.

• Wierzyciel zastawny, czyli zastawnik. Utrzymanie władania rzeczą oddaną w zastaw umożliwiało mu praktycznie, w przypadku zwłoki dłużnika, pokrycie należności.

• Prekarzysta, tzn. korzystający z cudzej rzeczy , a zwłaszcza gruntu, ale z obowiązkiem zwrotu na każde wezwanie udzielającego. Ten ostatni miał tak mocną pozycję, że samodzielna ochrona prekarzysty wobec osób postronnych nie stanowiła dla niego zagrożenia, a odciążała go od trudu prowadzenia spraw posesoryjnych swoich prekarzystów — klientów

• Depozytariusz sekwestrowy tzn. przechowawca rzeczy spornej, o którą toczył się proces. Dopiero w procesie miało się okazać, komu trzeba będzie wydać rzecz sporną, do tego czasu sekwester musiał mieć samodzielną ochronę swego władania.

• Emfiteuta — dzierżawca wieczysty

7. Quasi possessio.

1. Wymóg sprawowania władztwa corpore ograniczał z góry posiadanie rzymskie do res corporales, tzn. do rzeczy materialnych .

2. Pod naporem konieczności życiowych dopuszczono jednak pewne wyjątki od tej zasady, a mianowicie dopuszczono w pewnym zakresie „jak gdyby posiadanie”, tzn. posiadanie prawa. Takim wyjątkiem była pretorska bono rum possessio — posiadanie spadku.

3. Spadek (hereditas) był rzeczą niematerialną . Składał się rzeczy materialnych, ale i z praw majątkowych (wierzytelności i długów). Mogło być i tak, że prawa majątkowe były wyłącznym składnikiem spadku.

4. Innym wyjątkiem była ochrona posesoryjna, jakiej pretorowie udzielali dla ochrony osób, które faktycznie wykonywały tzw. Służebności np. dopuszczenie do czerpania wody z cudzego gruntu lub utrzymanie sprawnego odpływu sanitarnego przez cudzy grunt.

Nabycie i utrata posiadania

1. Znaczenie.

1. Przez nabycie posiadania obejmowano we władanie w sposób pierwotny liczne podówczas rzeczy niczyje.

2. Podobnie dokonywało się wejście we władanie w sposób bezprawny, np. przez kradzież, sprzeniewierzenie czy rabunek.

3. Jeszcze większe znaczenie miał świadomy obrót dobrami ekonomicznymi, który w głównej swej masie odbywał się przez wydanie rzeczy z rąk dotychczasowego posiadacza w ręce nabywcy, przez tzw. traditio.

4. operacja obrotu gospodarczego kontrakt kupna- sprzedaży, zobowiązywała sprzedającego do przeniesienia na kupującego właśnie posiadania rzeczy sprzedanej.

5. Przy przejściu posiadania z jednej osoby na drugą nabycie po jednej stronie jest zarazem utratą po stronie drugiej.