5. Osoby prawne.

Działały one przez swoje organy, zazwyczaj określone w statutach i noszące rozmaite nazwy, np.: magistratus, sindicus, procurator, oeconomus.

Czynności prawne

1. Pojęcie.

• Od zdarzeń czysto faktycznych odróżnia się zdarzenia, z którymi łączą się skutki prawne, takie jak np. urodzenie czy śmierć człowieka, upływ czasu, powstanie szkody majątkowej i wiele innych.

• To są zdarzenia prawne. Jedne z nich są niezależne od człowieka, inne są wynikiem działania ludzkiego, dozwolonego lub zabronionego przez prawo.

• Wśród działań ludzkich o skutkach prawnych szczególne znaczenie przypada tym, które podejmuje się:

- celowo,

- przez oświadczenie woli,

ażeby skutki dozwolone wywołać; ażeby zawiązać, zmienić lub rozwiązać stosunek prawny. To są właśnie czynności prawne.

2. Rodzaje.

a) Czynności prawne jednostronne

• dochodziły do skutku przez działanie jednej tylko osoby, np. wyzwolenie niewolnika czy sporządzenie testamentu.

• Czynności dwustronne wymagały współdziałania co najmniej dwóch osób, np. zawarcie kontraktu

b) Czynności prawne na wypadek śmierci

• wywierały skutek dopiero po śmierci osoby działającej, np. testament; inne były skuteczne między żyjącymi

c) Czynności prawne rozporządzające

• powodowały natychmiastowe przeniesienie, obciążenie lub zniesienie istniejącego prawa majątkowego osoby rozporządzającej. Taki charakter miało np. wyzbycie się prawa własności , ustanowienie prawa zastawu na swojej rzeczy, darowanie długu

Czynności prawne zobowiązujące zawierały przyrzeczenia osób działających do spełnienia świadczeń majątkowych w przyszłości, np. przyrzeczenie ustanowienia posagu, konsensualny kontrakt sprzedaży.

d) Czynności prawne odpłatne i nieodpłatne

stanowią dalsze rozróżnienie w obrębie czynności dwustronnych. Odpłatne są wtedy, jeżeli korzyści

ekonomiczne są wzajemne, np. przy sprzedaży albo najmie; nieodpłatne — stanowią jednostronne

przesunięcia majątkowe, bez świadczenia wzajemnego; np. użyczenie

3. Forma.

Patrz kartki z ćwiczeń

4. Treść.

Patrz kartki z ćwiczeń

6. Skutki.

Patrz kartki z ćwiczeń

Prawo rzeczowe

Rzeczy i rodzaje władztwa nad rzeczami

Rzeczy

1. Pojęcie . Res corporales – res incorporales

1. Res corporales – materialne, można dotknąć, np. grunt, niewolnik, złoto

2. Res incorporales – niematerialne, nie można dotknąć, użytkowanie, zobowiązanie, spadek,

- uprawnienia majątkowe, uznane i chronione

- zobowiązanie można sprzedać jako rzecz niematerialną

- twory abstrakcyjne , istniały w oparciu o prawo obowiązujące

2. Res in patrimonio – res extra patrimonium

1. Res in patrimonio – może się znaleźć w majątku osoby prywatnej, np. niewolnik

2. Res extra patrimonium – nie może, wyjęte z obrotu prawnego

• res divini iuris –według prawa boskiego

- res sacrae –rzeczy poświęcone kultowi religijnemu, np. świątynie

- res religiosae – kult zmarłych, np. cmentarze

- res sanctae – obiekty użyteczności publicznej, oddane pod specjalną opiekę bogów

np. mury, bramy miasta, znaki graniczne

• res humani iuris – według prawa ludzkiego

- res omnium communes –powszechnego użytku, np. powietrze, morze

- res publicae – publiczny użytek, właścicielem państwo, np. place publiczne, teatry

3. Res mancipi – res nec mancipi

1. Res mancipi – szczególnie wartościowe,

np. grunty w Italii wraz z budynkami, niewolnicy, zwierzęta pociągowe (konie, woły), służebności gruntów wiejskich

- prawo własności mogło być przeniesione przez mancipatio lub in iure cessio

2. Res nec mancipi – pospolite, wszystkie inne rzeczy

np. grunty prowincjonalne, sprzęty domowe, pomniejsze zwierzęta

- prawo własności mogło być przeniesione przez traditio

- prawo klasyczne – podział tracił na znaczeniu,

wzrost znaczenia gospodarki pieniężnej i prowincji

- prawo poklasyczne – wychodzi z użycia

- Justynian – zniósł ten podział

4. Inne kategorie rzeczy

1. Res immobiles – nieruchomości, grunt i wszystko co na stałe przyłączone do gruntu

Res mobiles – ruchomości, np. niewolnicy

2. Oznaczone indywidualnie – niewolnik, posąg jako dzieło sztuki

Oznaczone gatunkowo – wino, bryła marmuru , rzeczy zamienne[jednorazowe zużycie, i to dosłownie bądź w przenośni] , które się „mierzy , liczy, waży”

Zużywalne – chleb

Niezużywalne – koń

3. Podzielne – można podzielić bez uszczerbku dla ich istoty i wartości, np. wino

Niepodzielne – nie można podzielić na części fizyczne bez uszczerbku dla ich istoty i wartości, np. niewolnik

4. Fructus – pożytki, płody naturalne, pobierane w drodze normalnej eksploatacji gospodarczej

np. zboże, owoce, mleko, wełna

Posiadanie. Pojęcie, skutki i rodzaje

1. Posiadanie a prawo własności.

1. Najprostszą i najbardziej naturalną postacią władztwa osoby nad rzeczami jest władztwo faktyczne, wykonywane i ochraniane siłami samego zainteresowanego.

2. Natomiast władztwo prawne, wyrażone przede wszystkim w prawie własności, wymaga już uznania i ochrony ze strony państwa.

3. W rzymskim prawie klasycznym faktyczne władztwo osób nad rzeczami nazywało się possessio — „ posiadanie”, natomiast własność nosiła nazwę dominium albo proprietas.

4. Ulpian : „[...] powinno się odróżniać posiadanie od własności. Może się bowiem zdarzyć, że jeden jest posiadaczem, a nie jest właścicielem, drugi znowu jest wprawdzie właścicielem, ale nie jest posiadaczem. Może być i tak, że ten sam jest i posiadaczem, i właścicielem”.

• Ten ostatni stan, kiedy właściciel jest zarazem posiadaczem swej rzeczy , jest stanem normalnym.