Циклоалкандардың айналуы

Негізгі реакциялар болып табылатындар: сақинаның ашылуы нәтижесінде алкендер мен диендер түзіледі; дегидрирлену , арендер мен жанындағы тізбектердің изомеризациясына әкеледі.

Гомоядролы цикландар: циклопентан, циклогексан, декалин – тұрақтылығы айтарлықтай жоғары заттар.Жандық тізбектің болуы нафталиндік көмірсутектерді крекингке жақын етеді, ол үшіншілік атомдық көміртектің болуымен байланысты.

Циклоалкандар протонның активті доноры болып табылады, онда сутектің диспропорционирленуі эффективті жүреді.Циклдың бөлінуі:

Екіншілік реакциялар.

1 Егер бөліну С-Н байланысы арасында жүрсе,онда реакция сутек атомының жекеленуінен түсіп қалынуына әсер етеді:

2 Циклдар изомеризациясы. Классикалық сызба:

Циклдар изомеризациясы дұрыс әрі негізделген болуы үшін -комплекстерін қолданады.

Ароматты көмірсутектердің айналуы.

Термиялық крекингтегі сияқты гомоядролы ароматика – бензол, нафталин, дифенил –каталитикалық крекингтің шарттарында практикалық төзімді болып келеді.

Моноалкилдыбензолдардың бөлінуге жақын қасиеті жандық тізбектің ұзындығының өсуіне қарай ұлғаяды. Жандық тізбектің изоқұрлысы бөліну қасиетін арттырады. Барлық жағыдайда алкилбензолдар Сар.-Сал.байланысында крекингтеледі.

Олефиндер екіншілік айналуға түседі.

Алкилнафталиндер алкилбензолмен аналогты бөлінеді. Нафтендыароматты көмірсутектер бензол мен оның гомологтарын түзе отырып тез бөлінеді.

Дифенил каталиткалық крекинг шарттарында инертті, оны алкилөндірісті – жоғары реакциондық қасиет деп атайды.

Конденсирленген ароматика негізгі сутектік бөлінуге түседі, нәтижесінде кокс пен сутек түзілуіне қатысты қаттар түзіледі. Байқалмайтын жағыдайлы дәрежеде ароматты көмірсутектерді алкилирлеу жүреді. Алкилирлеу дегидроциклизациямен қатар жүреді:

Пайда болған ароматты жартылайциклоалканды қосылыстар реакцияның ары жалғасуы кезінде кокс түзіп алкилирленген конденсацияға түседі.

3. Каталитикалық крекинг процессінің факторлары деп технологиялық режим параметрлерін атайды, ол алынатын өнім шығыны мен сапасы, экономикалық көрсеткіштері және экологиялық сипаттамалары. Олардың техноголиялық құрылғыдағы регламинтитерінің шегі жазылып алынып отырады. Эксплутация процессі кезінде бұл параметрлер тұрақты етіліп ұсталынып тұрады, және шикізат пен катализатор құрамы шарттарының өзгермеуіне жағдай жасайды.

Процессітің негізгі факторлары болып табылатындары: шикізаттың физико-химиялық құрамы, реактордағы температура, катализатор циркуляциясының қысқалығы, реактордың жұмыс зонасындағы қысым,катализатормен шикізаттың араласу уақыты, реактордағы су буының шығуы, газойл рециркуляциясы.

Айналу тереңдігі немесе конверсияны салыстырмалы көрсеткіш деп қарастыруға болады, ол әртүрлі жағыдайда процесстің өтуән сипаттаушы болып табылады.Массадан80% жоғары конверсия жоғары болып саналады, 67-77 аралығында – орташа, 67 аз болса – төмен. Безиннің максимальды шығымы 75-79% масс конверсияда болады.

Консерсиямен процесстің технологиялық режимінің қаттылық сияқты ұғыммен байланысты. Қаттты режим – реакторда температураның жоғары болуы, катализатордың циркуляциясының қысқалығы, конверсияның мәнін жоғары ету және кокстың шығымын үлкейту және бензиннің октан санын максимальды ету.

Реактордағы температура. Каталитикалық крекинг процессінде химиялық реакция негіздері жылуды жұтумен жүреді, осы себепке байланысты өнім температуралардың крекингі шикізаттың катализатормен әсерлесу зонасында олардың қолғалуы реактордан шығу кезінде төмендейді.Реактордың ұзындығына қарай температураның төмендеуі 30-40°Сқа жетуі мүмкін. Оның мәндері бірнеше нүктеде бақыланып отырады, ол нүктелер реактордың ұзындық бойымен орналасады. Жұмыс режимінде құрылғы температуралары мына аралықта өзгеруі мүмкін: 490-530°С. Реактордағы температура ретінде әдетте шығымдағы өнім температурасын алады ол циклонға шығатын кездегі температура. Ол реакторға енетін шикізат пен катализатор температурасына, катализатор активтілігіне , айналу тереңдігіне, су буының берілген мөлшеріне, шикізаттың бөліну дәрежесі мен физико-химиялық құрамына тәуелді. Реактордағы температура циркуляның қысқалығына байланысты регенирленген катализатор температурасы негізгі параметрлерге жатады, оларды құрылғының жұмыс процессі кезінде өзгертуге болады. Құрылғының эксплуатациясы кезінде катализатордың активтілігі пен селективтілігі азаяды. Сондықтан реактор циклоны мен регенератордағы шығын циркуляциялық жүйеге жаңа күйінде еңгізіледі немесе катализатормен тепе теңдікке келтіреді. Бензин шығынын сақтау және оның октан санын тұрақты етіп сақтап тұру үшін қажетінше тепе теңдік болу үшін реактордағы температураны жоғарылатып катализатормен толықтырып отырады. Бұл операциялар біріншіліктің температурасының өсуімен жүргізіледі (шикізаттың ауыр көмірсутектерінің катализатомен әрекеттескенде ажырауы) және екіншіліктердің (біріншілік реакция кезінде түзілген көмірсутектерді айландыру) химиялық реакциясы, ол шикізат конверсиясының өсуіне, шығымның өзгеруіне және алынатун өнім құрамының өзгеруіне көмектеседі. Реактордағы температураны орташа есеппен 10°Сқа көтеру конверсияның 12-13% өсуіне әкеледі. Оның 530°С дейін көтерілуінен (1сурет) бензин шығымын ұлғайтады (н.к.-195°С) және оның октан саны әдіс бойынша өседі.