2 Модуль. Туристік ұйымдардың кәсіпкерлік қызметі

6 Тақырып. Кәсіпкерлік әрекеттің ұйымдық – құқықтық формалары

Кәсіпкерлік нысандарын ұйымдық-құқықтық және ұйымдық экономикалық деп жіктеуге болады.

Шаруашылық қоғамдар және серіктестіктер. Шаруашылық қоғамдар және серіктестіктер нарықтық қатынастарда ұжымдық кәсіпкерліктің кең тараған түрі.

Шаруашылық серіктестіктер және қоғамдар деп жарғы капиталды құрылтайшылар арасында үлестірілген ұйымдар танылады. Жарғы капитал дегеніміз – бұл несие берушілердің мүддесін кепілдейтін қоғам мүлкінің минималды мөлшері. Жарғы капиталға заң бойынша қатал талаптар қойылады және мөлшері заңмен тағайындалған мөлшерден кем болмау керек. Шаруашылық серіктестіктер мен қоғамдардың ұқсатықтары мен айырмашылықтары бар.

Ұқсатықтарына келесілерді жатқызамыз:

• құрылтайшылардың үлесі арқылы және шаруашылық серіктестіктер мен қоғамдардың әрекеті нәтижесінде пайда болған мүлік оның меншік құқығы болып табылады.

• олардың барлығы коммерциялық ұйым болып табылады және бірдей құқықтарға ие болады

• шаруашылық серіктестіктер мен қоғамдар заңды тұлға ретінде өзге шаруашылық серіктестіктер мен қоғамдардың қатысушысы бола алады.

Шаруашылық серіктестіктер мен қоғамдар ұйымдық – құқықтық формалары жағынан ұқсас болады да, олардың бір түріне екінші түрге айналуына мүмкіндік береді. Бірақ олардың арасында да айырмашылықтар бар.

Шаруашылық серіктестіктер мен қоғамдардың арасындағы айырмашылық келесіде:

• серіктестік – бұл тұлғалардың бірігуі, ал шаруашылық қоғам капиталдардың бірігуі болып табылады. Осымен қоғамдар мен серіктестіктердің құқықтық айырмашылығы анықталады.

• серіктестіктердің қатысушылары кәсіпкерлік іс - әрекетінде тек жеке кәсіпкерлер ғана айналыса алады.

• шаруашылық қоғамдардың құрылтайшық құжаттары болып жарғы мен құрылтайшылық келісім – шарт табылса, шаруашылық серіктестердің құрылтайшылық құжаты келісім – шарт табылады.

• шаруашылық қоғамдардың арнайы басқару органдары бар. Басқарудың жоғарғы органы болып акционерлердің жиналысы болып табылады.

• шаруашылық қоғамдар бір ғана тұлғамен құрылуы мүмкін, оның қатысушысы болады да жарғыға негізделіп жұмыс атқарады.

Шаруашылық серіктестердің мәні, құрылу ерекшелігі мен жұмыс атқаруы. Кәсіпкерлік іс- әрекеттегі әріптестердің бірігіп ашқан бизнесін серіктестік деп атайды. Олардың серіктестікті бірігіп ашуын келісім-шарт арқылы бекітеді. Шаруашылық серіктестікті ашқан тұлғалар олардың құрылтайшылары болып табылады. Оның әрқайсысы серіктестікке өз үлесін қосады да, оның қатысушысы болып табылады. Алғашқы салым жарғы капитал деп аталады. Шаруашылық серіктестік бір жобаны орындау үшін бір тұлғаның жеткіліксіз болған жағдайда пайда болады.

Шаруашылық серіктестіктердің қатысушысы істерді басқаруға, серіктестердің әрекеті туралы ақпарат алып тұруға, оның құжаттарымен танысуға, табысты бөлуге қатысуға, егер серіктестік жойылатын болған кезде несие берушілерден қалған мүлікті бөліп алуға құқылы.

Сонымен қатар олар құрылтайшылық құжаттардың міндеттерін, коммерциялық құпияны сақтауға міндетті. Серіктестердің мүлкі болып өзінің қарамағындағы негізгі құралдар (ғимарат, құрал - жабдықтар) және айналмалы құралдар (шикізат қоры, материалдар, дайын өнімдер, өзге де тауарлық – материалдық құндылықтар), ақша құралдары табылады.

Шаруашылық серіктестіктер толық серіктестіктер немесе сенімдегі серіктестіктер (коммандитті серіктестік) түрінде құрылады.

Толық серіктестік болып құрылтайшылар арасындағы бекітілген келісім-шарт бойынша серіктестік атынан кәсіпкерлік әрекетпен айналысатын және оған тиесілі мүлік арқылы жауапкершілік тартатын серіктестік табылады.

Толық серіктестіктің фирмалық атауы барлық құрылтайшылардың аттары мен толық серіктестік деген сөзден немесе бір құрылтайшының атымен компания немесе толық серіктестік деген сөздердің қосындысынан тұруы керек.

Толық серіктестік барлық құрылтайшылары қол қойылған келісім-шарт бойынша құрылады және қызмет істейді.

Құрылтайшылық құжатта: атауы, мекен – жайы, толық серіктестікті басқару реті, жарғы капиталдың құрымы мен көлемі туралы, құрылтайшылардың салымды енгізу туралы міндеттерді бұзған жағдайдағы жауапкершілігі туралы ақпараттарды қамту керек. Толық серіктестікті басқару барлық құрылтайшылардың келісімі бойынша жүргізіледі.

Толық серіктестіктің қатысушысы:

• құрылтайшылық келісім-шарттардың міндеттеріне сәйкес серіктестіктің әрекетіне қатысуы қажет;

• серіктестікті тіркеу кезінде жарғы капиталдың жартысынан кем емес үлесін қосуы керек, қалған үлесін құрылтайшылық келісім-шартта көрсетілген мерзімде енгізуге болады.

Толық серіктестіктердің шығындары мен табыстары құрылтайшылары арасында жарғы капиталдағы үлестері бойынша пропорционалды үлестіріледі. Толық серіктестіктердің қатысушылары өзінің мүлкіне субсидиарлы жауап тартады. Толық серіктестіктердің қатысушыларының шешімі бойынша егер бір құрылтайшының әрекетсіздігі немесе өз міндеттерін асыра пайдаланған болса серіктестіктен шығарып тастауға сотқа шағымдана алады. Толық серіктестіктің қатысушысы онан өзін шығарып тастауға арыздана алады. Толық серіктестік сотта жауапкер және талапкер бола алады.

Сенімдегі серіктестік (коммандитті серіктестік) серіктестіктің атынан кәсіпкерлікпен айналысатын қатысушылармен қатар бір немес бірнеше салымшы (коммандистер) құрылтайшылар болатын және серіктестік шығынға ұшыраған жағдайда өзінің салған үлесіне ғана жауап тартатын және серіктестіктің кәсіпкерлік әрекетіне қатыса алмайтын ұйым танылады.

Серіктестіктің фирмалық атауы толық серіктестіктердің қатысушыларының толық аттарын және сенімдегі серіктестік немесе коммандитті серіктестік деген сөздерден тұруы керек.

Сенімдегі серіктестік те барлық қатысушылары қол қойылған құрылтайшылық келісім-шарт негізінде жұмыс атақарды. Сенім серіктестіктегі басқару толық серіктестермен жүргізіледі. Олардың салымшылары сенімдегі серіктестіктің істерімен айналысуға құқығы жоқ.

Сенімдегі серіктестік салымшысы жарғы капиталға өз үлесін қосуға міндетті, серіктестік атынан берілген қатысушы куәлігімен анықталады.

Сенімдегісеріктестіктің салымшысы:

• құрылтайшылық құжаттарда көрсетілген бойынша жарғы капиталдағы үлесіне сай серіктестіктің табысынан өз үлесін алуға міндетті;

• серіктестіктің жылдық есептері мен балансымен танысуға;

• қаржылық жыл біткен кезде серіктестіктен шығуға және құрылтайшылық құжаттарда көрсеткендей өз үлесін ала алады;

• жарғы капиталдағы өз үлесін өзге салымшыға беруге құқылы.

Сенімдегі серіктестік олардың барлық салымшылары шыққан кезде жойылады. Бірақ толық қатысушылар сенімдегі серіктестікті толық серіктестікке айналдыра алады. Сенімдегі серіктестік банкротқа ұшыраған жағдайда салымшылар несие берушілерден қалған мүлікті толық қатысушылардан алуға құқылы. Қалған мүлік толық қатысушылардың арасында жарғы капиталдағы үлестері бойынша бөлінеді.

Шаруашылық қоғамдардың негізгі түрлері болып жауапкершілігі шектеулі серіктестік, қосымша жауапкершілікті серіктестіктер, акционерлік қоғамдар табылады.

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік – деп бір немесе бірнеше адам құрған, жарғылық қоры құрылтай құжаттарымен белгіленген мөлшерде үлеске бөлінген, сондай-ақ жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің міндеттемелері және залалдар бойынша өздері қосқан салымдарының құны шеңберінде жауап беретін серіктестікті айтамыз.

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік өзінің мәні бойынша тұлғалар мен капиталдың бірігуін көрсетеді. Бұл жерде толық және сенім серіктестіктері, сондай-ақ акционерлік қоғам арасында өз орнын алатын коммерциялық нысаны байқалады. Бұл нысанның отаны 19 ғасырдың соңғы кезеңі Германия болып табылады, бұл нысанның дүниеге келу себебі, сол кезде орын алған акционерлік қоғамдар жеткілікті икемділікке ие емес еді, бір жағынан толық серіктестердің кең қанат жаюына, ол нысанның шектеулі мүмкіндіктері және үлкен тәуекел дәрежесі әсер етті. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің көптеген артықшылықтары бар:

- бұл нысан, бірнеше қатысушы бар бизнес жүргізу барысында жеке тұлғалық және материалды мүдделерді үйлестіруге мүмкіндік береді;

- жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің мәртебесін құқықтық реттеу кезінде көптеген диспозитивті нормаларды қолданады, бұл қатысушыларға көптеген шарттарды өздері белгілеуге мүмкіндік береді;

- қоғам алдында есеп беру міндеттілігінің жоқтығы; қатысушыларды тіркеу кезінде 25 % жарғыны төлеп, қалғанын бөлшектеп төлеуге мүмкіндігі бар;

Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің фирмалық атауында серіктестік аты және «жауапкершілігі шектеулі серіктестік» деген сөз тіркесі болуы керек. Серіктестіктің құрылтай құжаты болып, құрылтай шарты табылады. Құрылтайшылардың қол қойған жарғысы болады. Егер серіктестік бір ғана тұлғамен құрылса, оның құрылтай құжаты жарғы болып табылады. Серіктестік жарғылық қоры құрылтайшыларының салымдарынан құралып, өз несие берушілердің мүддесін есепке алатын минималды мөлшерін белгілейді. Жоғары басқарушы орган құрылтайшылар кеңесі болып табылады. Артықшылықтары: ірі қаржы сомасының тез арада жиналуы, бір тұлғамен де құрылу мүмкіндігі, серіктес мүшелері, серіктестік міндеттемелері үшін шектеулі жауапкершілікке ие. Кемшілігі: жарғылық қоры заңмен белгілінген мөлшерден кем болмауы тиіс, несие берушілердің қызығушылығы төмен.

Қосымша жауапкершілікті серіктестік – қатысушылары серіктестіктің міндеттемелері бойынша өздерінің жарғылық қордағы салымдары шеңберінде жауап беретін, ал бұл сомалар жеткіліксіз болған жағдайда өздеріне тиесілі мүлікпен еселенген мөлшерде енгізген салымдар арқылы жауап беретін серіктестік қосымша жауапкершілігі бар серіктестік деп аталады. Осы жауапкершілік мөлшері қатысушылармен дербес анықталады және құрылтай құжаттарында көрсетіледі. Бірақ оның мөлшері жарғылық қордағы салымдарының екі есе көлемінен кем болмауы тиіс. Бұл жердегі бір ерекшелік, егер қатысушылардың бірі банкрот болса, оның серіктестік міндеттемелері жөніндегі жауапкершілігі қалған қатысушылар арасында олардың салымдарына қарай бөлінеді.

Акционерлік қоғамдар (АҚ) – нарықта әр түрлі тауарлар мен қызметтерді өндіру мен өткізу үшін пайда табу мақсатында акцияларды шығару негізінде заңды тұлға болып саналатын қоғам. Жарғылық қоры акциялардың нақты құнына тең белгілі бір санына бөлінген серіктестікті акционерлік қоғам деп атайды. Акционерлік қоғамның қатысушылары – акционерлер – оның міндеттемелері бойынша жауап береді және оның өздеріне тиесілі акциялар құны шеңберінде қоғамның қызметіне байланысты болатын залалдар шегуге тәуекел етеді. Акционерлік қоғамның өз қатысушыларының мүлкінен басқа оқшауланған мүлкі болады және өз мүлкі бойынша, оның шеңберінде жауапты болады, сондай-ақ қатысушыларының мүлкі бойынша жауап бермейді. Акционерлік қоғамнан шығу жағдайында өзінің пайына сәйкес ешқандай (ақшалай немесе мүліктік) өтемақы төлеуге құқығы жоқ, ол тек өз акцияларын басқа біреуге сату немесе тапсыруы мүмкін. Өз кезегінде, толық серіктестікке қарағанда, мүлкінің азаюы қаупі туындамайды.

Акция – акционерлік қоғамның жарғылық қорын бірдей үлестер көлеміне бөліп, әрбір акционерге олардың салған салымдарына қарай пропорционалды берілетін, акционерлік қоғаммен шығарылатын бағалы қағаз. Акция акционердің дивидендтер нысанында акционерлік қоғам табысының үлестерін алу; қызметті басқарудағы қатысу; акционерлік қоғам тарауынан кейін оның мүлкінің жартысын алудың құқық категориясы мен түрін куәландырады. Акция табысын дивиденд деп атайды. Оның көлемі акционерлік қоғамның кәсіпкерлік – коммерциялық және қаржылық әрекетіне тәуелді.

3 сурет. Акционерлік қоғамдағы басқару органдарының сызбасы

Акциялардың бақылау пакеті – басқа акционерлермен салыстырғанда, белгілі бір акционердің акцияларының жалпы көлемінің басымдылығы (50 %-н жоғары). Бұл пакеттің меншік иесіне акционерлік қоғаммен қабылданатын шешімдерді анықтауға мүмкіндік береді, яғни оның «даусы басым» болады.

АҚ жауапкершілігі шектеулі серіктестіктен айырмашылығы болып, жауапкершілігі шектеулі серіктестіктен қай кезде болмасын өз үлесін алып шығып кетуге болатыны табылады. Бұл үлес жарғыда бекітілгендей ақша түрінде қайтарып беріледі. АҚ-нан да шығуға болады, бірақ өзге жолмен, ол өзге тұлғаға өз акциясын беру арқылы. АҚ-нан шыққан кезде ешнәрсе де талап ете алмайсыз. АҚ-ның екі түрі бар: ашық (ААҚ) және жабық (ЖАҚ). Олардың бір – біріне айрмашылығы ААҚ акционерлері өзіне тиесілі акцияларын өзге акционерлердің келісімсіз – ақ беруге құқылы. ААҚ-да акционерлердің саны шектелмеген.

Акциялар тек құрылтайшылардың арасында ғана таратыла алатын қоғам ЖАҚ болып табылады. ЖАҚ-ның акционерлері сол қоғамның ішінде сатылып жатқан акциаларды сатып алуға құқылы. ЖАҚ акционерлерінің саны 50-ден аспауы керек. Ал айтылған саннан асқан жағдайда ЖАҚ бір жыл ішінде ААҚ-ға айналуы керек. Сонымен қатар АҚ облигацияларды да шығара алады.

Жеке кәсіпкерлік – жеке тұлғалардың заңды тұлға құрмай-ақ кәсіпкерлік қызметпен айналысуының ұйымдық-құқықтық нысаны. Бұл нысанның ерекшелігі, ол азаматтардың қызметіне, олардың жеке меншігіне негізделіп, мазмұны жағынан коммерциялық болып саналады. Яғни, тауарларға сұранысты қанағаттандырып, өз мүлкін тәуекелге салады. Бизнес жүргізуде заңды тұлғалар үшін қойылатын талаптар жеке кәсіпкерлерге де қойылады. Бұл дегеніміз, оларға заңды тұлғалар секілді кәсіпкерлік қызметпен айналысу кезінде тең жауапкершіліктер жүктеледі, келесім-шарт жасасу кезінде еркін, олардың атқарылмауы кезінде жауапты. Маңызды сәт, жеке кәсіпкерлерді тіркеу кезінде олар заңды тұлға ретінде құрылмайды, яғни, айналымда жүрген мүлкімен өз мүлкі арасында шектеу болмайды. Сол себептен несие берушілер жеке кәсіпкерлерге өз талаптарын қойған кезде, оның барлық мүлкі тәркіленеді. Сондықтан да жеке кәсіпкерлік бизнестің тәуекелі аз салаларында құрылған жөн. Жеке кәсіпкерліктің өзіне сай артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Артықшылықтары:

- меншік иесі өз бизнесінің дамуын дербес анықтайды;

- кәсіпорын иесі ретінде ол сұраныстың өзгеруіне тез бейімделе алады;

- бизнестің дамуы бойынша сұрақтарды тиімді шешуге тырысады;

- кәсіпорын иесі мемлекетке салықтар мен жинақтарды төлегеннен кейін, қалған табысты пайдалану туралы дербес шешім қабылдайды;

- шағын және орта бизнестің, кәсіпкерлікті қолдау мен тиімді даму үшін мемлекетепен бекітілген «ойын ережелерін» сақтап, қызмет етеді;

Бизнес пен кәсіпкерліктің саласындағы меншіктің немесе жеке кәсіпкерліктің кемшіліктері:

- жеке бизнесмендердің, комерсанттар мен кәсіпкерлердің қызметтің нәтижелері үшін толық мүліктік жауапкершілікке тартылады;

- отандық өндірістің өсу себебінен сапалық тауарлар мен қызметтердің нарықтық сұранысын кеңейту үшін капиталдың жетіспеушілігі.

Өндірістік кооператив деп – азаматтардың бірлескен кәсіпкерлік үшін мүшелік негізде, олардың жеке еңбегімен қатысуына және мүшелерінің мүліктік жарналарын (пайларын) біріктіруіне негізделген ерікті бірлестігі өндірістік кооператив болып табылады. Өндірістік кооператив коммерциялық ұйым болып табылады.

Кооператив мүшелері кооператив жарғысына байланысты субсидиарлы жауапкершілік артады. Кооперативтің фирмалық атауы оның атауы мен «өндірістік кооператив» немесе «артель» сөздерінің қосындысынан тұруы қажет. Құрылтайшылық құжат болып мүшелердің жиналысында бекітілген жарғы болып табылады. Кооператив мүшелерінің саны бестен аз болмау керек. Өндіріс кооперативінің мүлкі жарғыға сәйкес мүшелердің арасында пайларға бөлінеді. Кооператив мүшесі кооператив тіркеу кезінде 10 % пайлық салымнан кем емес үлесін қосу керек, ал қалған бөлігін тіркеу кезінен бастап бір жыл ішінде енгізу керек. Кооператив акция шығара алмайды. Басқарудың жоғарғы органы болып мүшелердің жалпы жиналысы табылады. Егер кооперативте 50-ден астам мүшесі болса, атқарушы органдардың әрекетін бақылайтын бақылау советін құруға болады. Кооперативтің атқарушы органы болып төраға болып табылады. Ол кооперативтің ағымдағы мәселелерін басқарады және бақылауы советі мен кооператив мүшелерінің жалпы жиналысында есеп береді.

Шешім қабылдау барысында кооператив мүшесі бір ғана дауысқа ие болады. Өзінің шешімі бойынша кооперативтен шыға алады. Бұл жағдайда пайдың үлесі қайтарылып беру керек немесе пайдың бағасына сәйкес келетін мүлік берілу керек.

Өндірістік кооператив мүшелерінің жалпы жиналысымен өзінің еркімен қайта құрыла алады немесе жойыла алады және мүшелердің бір шешімі бойынша шаруашылық қоғамға немесе серіктестікке айнала алады.

Мемлекеттік және муниципалды унитарлы кәсіпорындар мәні, құрылу ерекшеліктері, қызмет жасауы және жойылуы.

Унитарлы кәсіпорын деп өзінде бекітілген мүлікке иелік ету құқығы жоқ мемлекеттік немесе муниципалды ұйым танылады. Унитарлы кәсіпорынның мүлкі біртұтас (бөлінбейді) және кәсіпорынның жұмысшылары арасында салымдар бойынша (үлес, пай) бөліне алмайды.

Унитарлы кәсіпорының құрылтайшы құжаты болып жарғы табылады, онда кәсіпорының әрекеттінің мақсаты, кәсіпорнның жарғы фондының көлемі және оның қорлану көздері көрсетіледі.

Унитарлы кәсіпорнның мүлкі мемелекеттік және муниципалды меншікте болады және кәсіпорын шаруашылық жүргізу құқығына ғана ие болады. Оның фирмалық атауы меншік иесін көрсету керек.

Унитарлы кәсіпорынның басқару органы болып меншік иесімен бекітілген және оған есеп беріп тұратын басқарушы болып табылады. Унитарлы кәсіпорын өзіне тиесілі мүлікке толық жауап береді, алайды мүлік меншігі ретінде жауапкершілікті алмайды.

Унитарлы кәсіпорының шаруашылық құқығын жүргізу негізінде қызмет атқарады, олар:

• унитарлы кәсіпорын мемлекеттік немесе жергілікті басқару органдарының шешімімен құрылады;

• құрылтайшы құжаты болып мемлекеттік органдармен бекітілген жарғы болып табылады;

• жарғы капиталы Мемлекеттік және муниципалды унитарлы кәсіпорындар заңдарында көрсеткен соммадан кем болмау керек;

• егер қаржылық жыл біткен кезде кәсіпорынның таза активтерінің көлемі жарғы капиталдан кем болған жағдайда, өкілетті орган міндетті түрде жарғы фондтың көлемін кеміту керек, ал таза активтердің көлемі кем болған жағдайда, кәсіпорын сот шешімі бойынша жойылады;

• кәсіпорын заңды тұлға ретінде өзінің мүлкінің бір бөлігін беру арқылы өзге унитарлы кәсіпорын құра алады (еншілес кәсіпорын). Еншілес кәсіпорнның жарғысын құрылтайшы бекітеді және оның басшысын тағайындайды.

Коммерциялық емес ұйымдар: мәні, құрылу еркшеліктері, қызмет етуі.

Коммерциялық емес ұйымдар: қоғамдық және діни ұйымдар, фондтар, заңды тұлғалардың бірігуі (ассоциациялар және бірлестіктер) түрінде құрылады.

Қоғамдық және діни ұйымдар заңда бекітілгендей рухани және материалдық емес құндылықтарды қанағаттандыру мақсатында азаматтардың еркін бірігуі болып табылады. Бұлар коммерциялық емес ұйымдар болып табылады. Қоғамдық және діни ұйымдардың мүшелері олармен осы ұйымға берілген мүлік пен мүшелік жарналарға құқық жүргізуі сақталмайды. Олар бұл ұйымдардың міндеттеріне жауап бермейді.

Фонд деп азаматтар мен заңды тұлғалардың әлеуметтік, қайырымдылық, мәдени, ғылыми немесе өзге де пайдалы істерді көздеп құрған коммерциялық емес ұйым танылады. Құрылтайшылардың фондқа берген мүлкі фондтың меншігі болып табылады. Ол мүлікті жарғыда көрсеткен мақсаттарға ғана пайдаланады. Фонд жыл сайын мүлікті пайдалану жөнінде есеп беріп тұруы қажет. Фондты басқару реті мен оның мүшелерін құрылтайшылары бекіткен жарғыға байланысты бекітеді.

Фонд егер оның мүлкі көздеген мақсаттарын орындауға жетпеген кезде, фонд көздеген мақсатына жетпеген кезде жойылады.

Коммерциялық ұйымдар кәсіпкерлік әрекетін бағыттау мақсатында, ортақ мүдделерін қорғау мақсатында, өздерінің арасында келісім-шарт бойынша ассоциациялар мен бірлестіктер құра алады. Олар коммерциялық емес ұйым болады. Егер мүшелерінің шешімі бойынша ассоциация кәсіпкерлік әрекетпен айналысатын болса, мұндай ассоциация шаруашылық қоғамға немесе серіктестікке айнала алады. Ассоциацияның мүшелері ассоциацияның құрылтайшы құжаттарында көрсеткендей субсидиарлы жауап тартады. Ассоциацияның атауы мүшелерінің негізгі әрекетін мазмұнын және ассоциация немесе бірлестік деген сөздерден тұру қажет.

Ассоциация құрылуының негізгі міндеттері болып:

• мүшелердің қатысушылардың бірігуі нәтижесінде жұмыстың тиімділігін арттыру;

• нарықты жаулап және оны сақтап қалу мақстанда;

• шикізат, материал, құраушы бұйымдар және өзге ресурстарды тасымалдаушыларды бекіту мақсатында;

• өндірістің техникалық дамуын тездету мақсатында құрылады.

Ассоциация мен бірлестіктердің құрылуының басты қағидалары:

• бірігудің еркіндігі;

• әріптестердің тең құқықтығы;

• ұйымдық форманы таңдау еркіндігі;

• ұйымға кіру кезінде жауапкершілікті тек мінддетері бойынша тартады.