- •Прырода мовы, яе існасць
- •Функцыі мовы
- •Мова і маўленне
- •Гiпотэзы паходжання мовы
- •Гісторыя развіцця і фарміравання беларускай мовы Беларуская мова як адна з індаеўрапейскіх моў
- •Ля вытокаў беларускай мовы
- •Беларуская мова часоў вялікага княства літоўскага
- •Новая (нацыянальная) беларуская літаратурная мова
- •Разнавіднасці беларускай мовы
- •Білінгвізм і моўная інтэрферэнцыя
- •Інтрэферэнцыя
- •Фанетычная інтэрферэнцыя
- •Акцэнтная інтэрферэнцыя
- •Праблемы беларуска-рускай iнтэрферэнцыi Назоўнiк
- •Асаблівасці ўжывання катэгорыі роду назоўнікаў у беларускай мове
- •Асаблiвасцi скланення назоўнiка
- •Скланенне назоўнiкаў, якiя абазначаюць назвы маладых iстот
- •Прыметнiк
- •Ступенi параўнання якасных прыметнiкаў
- •Лiчэбнiк
- •Скланенне і правапіс лічэбнікаў
- •Займеннiк
- •Асаблiвасцi скланення займеннiкаў
- •Дзеяслоў
- •5. Катэгорыя ладу дзеяслова.
- •Правапіс суфіксаў дзеясловаў
- •Дзеепрыметнік
- •Утварэнне дзеепрыметнікаў
- •Ужыванне дзеепрыметнікаў
- •Дзеепрыслоўе
- •Утварэнне дзеепрыслоўяў
- •Ужыванне дзеепрыслоўяў
- •Асаблiвасцi кiравання
- •Лексiкалогiя I лексiкаграфiя Лексiчнае значэнне слова
- •Адназначнасць і мнагазначнасць слова
- •Амонімы
- •Паронімы
- •Паняцці «тэрмін», «тэрміналогія»
- •Спецыфіка тэрмінаў
- •Тэрмінасістэма і яе асаблівасці
- •Тыпы тэрмінасістэм
- •Лексiка-граматычная характарыстыка тэрмiнаў
- •Паходжанне тэрмiнаў
- •Словаўтварэнне тэрмінаў
- •Інтэрнацыянальныя элементы ў тэрміналогіі
- •Тэрміны са звязанымі кампанентамі грэчаскага паходжання
- •Тэрміны са звязанымі кампанентамі лацінскага паходжання
- •Тэрміны з інтэрнацыянальнымі прэфіксальнымі элементамі
- •Паняцце стыляў мовы
- •Навуковы стыль
- •Навуковы тэкст: структура I моунае афармленне
- •Тыпы маўлення
- •Лексіка-граматычныя сродкі арганізацыі навуковага тэксту Лексічныя сродкі
- •Устойлівыя спалучэнні тэрміналагічнага характару
- •Марфалагічныя асаблівасці навуковых тэкстаў
- •Сінтаксічныя асаблівасці
- •Жанры навуковай літаратуры Анатацыя
- •Рэферат
- •Рэфераванне навуковага тэксту
- •Рэзюмэ навуковай працы
- •Сфера афіцыйных зносін
- •Патрабаванні да дакументаў
- •Класіфікацыя дакументаў
- •Інфармацыйна-даведачныя дакументы
- •Справавыя лісты
- •Моўныя канструкцыі справавых лістоў
- •Літаратура
Прыметнiк
Да прыметнiкаў адносяцца словы, якiя абазначаюць якасцi або прыметы прадметаў, з׳яў, жывых iстот (высокiй, прыгожы).
Прыметнiкi дапасуюцца да назоунiкаў у родзе, лiку, склоне.
У залежнасцi ад значэння адрознiваюць якасныя, адносныя, прыналежныя прыметнiкi.
Якасныя прыметнiкi абазначаюць прымету прадмета непасрэдна, без адносiн да iншых прадметаў (добры чалавек, цёплы дзень). Якасныя прыметнiкi характарызуюцца наступнымi асаблiвасцямi:
утвараюць ступенi параўнання (высокi — вышэйшы — найвышэйшы);
некаторыя з iх маюць поўную i кароткую форму (рад — рад, дужы — дуж);
могуць утвараць памяншальна-ласкальную форму (белы —беленькi, чысты — чысценькi);
ад iх утвараюцца прыслоўi (белы — бела), дзеясловы (харошы —харашэць).
Адносныя прыметнiкi абазначаюць прымету прадмета праз яго адносiны да iншых прадметаў (лiмоны сок — сок з лiмона, дубовы стол — стол з дуба).
Адносныя прыметнiкi маюць асаблiвасцi:
абазначаюць пастаянную, нязменную прымету прадмета (учарашняя газета, летнi месяц);
паводле будовы яны вытворныя (вясковая жанчына — вёска, чытальная зала — чытаць).
Прыналежныя прыметнiкi абазначаюць прыналежнасць прадмета пэўнай асобе цi жывой iстоце (дзядзькаў дом, Васiн сшытак). Прыналежныя прыметнікі, утвораныя ад асноў назоўнікаў мужчынскага роду, ужываюцца з суфіксамі -оў (-ёў), -ёў (еў): Васілёў, бацькаў, Міхасёў, Ванева. Ад асноў жаночага роду - ін (-ын): матчына, Таніна.
Ступенi параўнання якасных прыметнiкаў
Якасныя прыметнiкi ўтвараюць дзве ступеннi параўнання: вышэйшую, найвышэйшую.
Вышэйшая ступень параўнання паказвае на тое, што пэўная прымета ўласцiва прадмету ў большай цi меньшай ступенi (вясёлы-вясялейшы). Простая форма вышэйшай ступенi параўнання ўтвараецца шляхам далучэння да асновы суфiксаў -ейш, (-эйш),-ей (-эй), -ш (мудры-мудрэйшы-мудрэй, добры-лепшы). Складаная форма вышэйшай ступенi параўнання ўтвараецца шляхам спалучэння слоў больш (болей), менш (меней) з якаснымi прыметнiкамi (больш (болей) вясёлы, менш (меней) салодкi).
Найвышэйшая ступень параўнання паказвае самую высокую цi самую нiзкую ступень якасцi (лепшы-найлепшы, даражэйшы-найдаражэйшы). Простая форма найвышэйшай ступенi параўнання ўтвараецца шляхам далучэння да простай формы вышэйшай ступенi прыстаўкi най- (вясялейшы — найвясялейшы). Складаная форма найвышэйшай ступенi ўтвараецца спалучэннем слоў самы, найбольш, найменш, вельмi, надта, надзвычай з якаснымi прыметнiкамi або простай формай вышэйшай ступенi параўнання (самы высокi, найболш высокi).
З а ў в а г а : некаторыя якасныя прыметнiкi зусiм не ўтвараюць форм ступеней параўнання. Гэта прыметнiкi, якiя абазначаюць:
нязменную якасць (кульгавы, крывы);
прыметнiкi, якiя абазначаюць масцi жывёл (буланы, пегi);
прыметнiкi, якiя абазанчаюць колер прадмета (блакiтны, крэмавы).
Практыкаванні:
1. Ад якасных прыметнікаў утварыце ўсе магчымыя формы ступеняў параўнання: барадаты, гераічны, гулкі, дабры, жаўтаваты, залацісты, карысны, крывы, малады, малы, разумны, светла-сіні, чарнабровы.
2. Ад назоўнікаў утварыце прыналежныя прыметнікі: (мядзведзь) бярлог, (старшыня) загад, (настаўнік) выступленне, (дачка) паліто, (бабуля) хустка, (Валодзя) кнігі, (Купала) творы, (Брыль) зборнік, (Ларыса) твар, (Сцёпка) ліст, (сініца) гняздо.
3. Утварыць прыметнікі ад слоў: Цімкавічы, Хатынь, чуваш, калмык, швед, юнак, сакавік, Парыж, Прага, студзень, рэлігія, Гомель, Тбілісі.
4. Вызначыць разрад прыметнікаў: духмяны, шырокі, загадкавы, чалавечы, жытнёвы, лісіны, народны, магілёўскі, матчын, прывабны, белы, васільковы.
5. Перакладзіце на беларускую мову: земляника вкуснее клубники, мед слаще сахара, бритва острее ножа, железо легче золота, летние дни длиннее зимних, Припять длиннее и шире Щары, озеро Нарочь больше и глубже Свитязи, эта книга интереснее той.