Онбірінші сабақ

Лексикалық тақырып:

Қызметкерлердің құрамы мен жұмыс уақытын пайдалану есебі

Грамматикалық тақырып: Етістік. Оның түрлері.

1 - тапсырма. Мәтінді мазмұндаңыз, аударыңыз.

Еңбекжайлы есеп беруде көп салалы қызмет атқаратын кәсәпорының жұмысшылары мен қызметкерлерін негізгі қызмет атқаратындар және негізгі қызмет емес қызмет атқаратындар деп екі топқа бөледі:

Ал өнеркәсіп орындарында қызмет істеушілер мынадай екі топқа бөлінеді:

1. Өнеркәсіптің өндірістік жұмысшылары мен қызметкерлері.

2. Өнеркәсіптік ұйымның балансындағы өндіріске жатпайтын ұйымдардың жұмысшы- қызметркерлері.

Атқаратын қызметтеріне қарай кәсіпорындар мен ұйымдардың жұмысшылары мен қызметкерлері жұмысшылары мен қызметкерлері болып екіге бөлінеді.

Қызметкерлер тобы басшылар, мамандар және тағы басқа да топтарға бөлінеді.

Башылар қатарына- президент, ректор, директор, менгеруші, тағы басқалар жатады

Мамандар қатарына- инженерлер,техникалық қызметтегі адамдар және тағы басқалары жатады.

Басқа да қызметкерлер қатарына -құжаттарды дайындайтын, есеп және бақылау жұмысын жүргізетін, шаруашылық қызметтерін

- жұмысқа алу жөнінде бұйрық (атқаратын бухгалтерлер, менеджерлар, аграномдар, механиктер), тағы басқалар жатады.

Бухгалтерлік есепте жұмысшылар мен қызметкерлердің саны мен олардың жұмыс істеген уақытын есепке алуна тура келеді. Кәсіпорындардағы қызмет атқаратын адамдардың жалпы саны олардың «тізімдегі саны» деп аталады.

Жұмысшылар мен қызметкерлердің тізімдегі саны-кәсіпорындар мен ұйымдарға қызметке жаңа адамды алуға немесе кейбір қызметкерлерді жұмыстан босатуға байланысты өзгеріп оырады.

Кәсіпорындарда жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамы және олардың жұмыс уқыты да есептеледі.

Жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамының есебі

- кәсіпорындар мен ұйымдардың мамандар бөлімінде (кадрлар бөлімі) жүргізіледі. Мамандар бөлімінде мынадай алғашқы құжаттарды пайдаланады өкім) үлгілі түрі Т-1;

- басқа жұмысқа ауысу жайлы бұйрық (өкім) үлгілі түрі Т-5;

- демалыс берілуі жайлы бұйрық (өкім) үлгі түрі Т-6;

- жұмыстан шығарылу жайлы бұрық (өкім) үлгілі түрі Т-8;

Бірінші рет жұмысқа орналасқан жұмысшылар мен қезметкерлерге ұйымның мамандар бөлімі еңбек кітапшасын толтырады.

Лексика-грамматикалық тапсырмалар

2-тапсырма. Мәтіннен таныс емес сөздерді жазып алыңыз, аударыңыз.

3-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтар дайындаңыз.

4-тапсырма. Тиісті қосымшаларды жалғаңыз.

1. Кәсіпорын....дағы әрбір қызмет... алынған адам..., яғни жұмысшы... мен қызметкерлері... табель... нөмір беріле.... .

2. Жұмысшы.... мен қызметкерлер.... күнделікті тізімде.... саны қызметкерлер... жұмыс уақытын пайдалан.... есебі.... табелі.... деректері... сәйкес келу.... тиіс.

3. Белгілі бір кезеңдегі яғни уақытта.... ұйым.... жұмысшы... мен қызметкерлері... тізімде... орташа санын анықтау үшін жұмысшы... мен қызметкерлер... тізімде... саны әрбір жұмыс күні сайын жұмысшы... мен қызметкерлер... жұмысқа алу, басқа қызмет... ауысу бұйрықта... негізінде анықталып отырады.

5-тапсырма. Болымсыз етістікті табыңыздар.

Дәрістен қалма, еркін ақшама, ұйықтамаймын, жинақ ақшама, бересің, қызық жарнама, қарыз алушыма, сөйледім, күлді, тұрмын.

.

6-тапсырма. Етістіктің қай түрі іс-әрекеттің жүзеге аспағанын білдіреді?

Болымсыз етістік, күрделі етістік, болымды етістік, негізгі етістік, туынды етістік

7-тапсырма. Көп нүктенің орнына туынды етістіктерді қойып жаз. Мақал-мәтелдердің мағынасын қалай түсінесің айтып бер.

1. Досы көппен ...,

Досы азбен .... .

2. .... досыңа, .... басыңа.

3. Дос тұтқанды ..... .

Керекті сөздер: қадірле, келер, сырлас, күлме, сыйлас.

8-тапсырма. Төмендегі етістіктердің сабақтыларын бір бөлек, салт етістіктерді бір бөлек жазыңыздар.

Отыр, жүр, көр, оқы, тыңда, қос, жат, қыс, бол, бар, сөйле, таңда, жөнде, мақта, тұр, кел, ақылдас, көмектес, ойлан, сақтан, келтір, қосыл, қысыл.