
Бухгалтерлік есеп принциптері
Бухгалтерлік есеп пәні:
шаруашылық операциялары мен процестерін олар жасалып жатқан кезде қадағалауға жэне бақылауға арналған
шаруашылық қызметін жалпылама кљрсету
ұйымдардың шаруашылық љміріндегі активтер, пассивтер өрісіндегі қозғалыстарды байқап, љлшеп, тіркеп, жинақтап, њздіксіз құжаттап, қорытындылайтын њрдісті
басшылық пен басқарманы деректермен қамтамасыз етудың жылдамдығы мен жеделдігі
шауашылық процестері мен құбылыстарын оларды тікелей жњзеге асыру барысында бақылау жасау
қалыптастыру көздерімен байланыстағы шаруашылық құралдары және шаруашьшық қызметі процесіндегі олардың айналымы
бухгалтерлік есепке анықтама беру және оны басқадай экономикалық пэндермен салыстырып, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын сипаттап қарау
ұйымдарда шаруашылық қызметін керекті жағдайда љлшеу, бақылау
Ұйымның қаржылық - шаруашылық қызметінің үрдістері:
Бағалау.
Өнімді сату.
Жабдықтау.
Бақылау.
Тіркеу.
Өнім љндіру.
Тексеру.
Өлшеу.
Активтер:
банк қарыздары.
негізгі құралдар.
материалдар.
алынған аванстар.
кредиторлық берешек.
жарғылық капитал.
алдағы кезең кірістері.
дебиторлық берешек.
Бастапқы қалдық:
шоттың кредит жағына жазылған сандардың қосындысы
есепті кезеңнің басындағы қалдық
кредит жағына сандардың қосындысы жазылады
шоттың дебит жағына жазылған сандардың қосындысы
шоттың жабылуы барысындағы қалдық
шоттың ашылуы барысындағы қалдық
бастапқы сальдо
шоттың дебиті бойынша жазылған соманы
Трансформациялық кестені жасау:
біртекті әлеуметтік құбылыстар туралы ақпаратты жинақтайды.
алдын ала баланстың бағандарына шот қалдықтары енгізіледі.
есептік саясатты жүзеге асырады.
жеке шаруашылық операцияларды бақыланады.
ақпаратты жинақгау жүйесін реттейді.
жеке шаруашылық операцияларды басқарады.
жалпы кұбылыстарды тіркеу.
біртекті экономикалық құбылыстар туралы ақпаратты жинақтайды.
Жоспарлы тњгендеулер жњргізілуі:
өрттен кейін.
сот органдарының шешімі бойынша.
алдын ала бекітілген мерзімдерде.
жоспарға сәйкес.
бақылаушы органдардың шешімі бойынша.
меншік иесі ауысқанда.
кестеге сәйкес.
күнде.
Кассадан ақшалар беріледі:
Төлем ведомостерімен.
чектармен.
Төлем тапсырмаларымен.
кассалық қағазбен.
аванстық есеп беру.
шығыс кассапық ордерлермен.
қолма қол ақшаны енгізуге љтінішпен.
кіріс кассалық ордерлермен.
№ 11 жорнал-ордерінде шоттардың кредиті бойынша есебін жњргізу барысында:
берілген аванстар
еншілес серіктестіктерді? дебиторлық берешегі,
алынған вексельдер
алдағы кезең шығындары
тәуелді серіктест
Ғ) алынуга тиісті қосылған құн салығы
күдікті қарыздар бойынша резервтер
сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы
Материалдардың есебін дұрыс ұйымдастыру:
уақытында тњгендеу жүргізу
материалдарды уақытында есептен шығару
сыртқа босатылған материалдарды есептен шығару
есепке алу мен есептен шығару операцияларының тәртібін сақтау
алғашқы есеп құжаттары нысандарының тњрлерін белгілеу
пайданылған материалдар қњнын әр объектінің шыгынына қосу
сырттан келген материалдарды кіріске алу
бірыңгай номенклатурасы мен жоспарлы есеп айырысу бағасын белгілеу
Материалды емес активтер бойынша амортизация есептеудің тәсілі:
Тиімді пайдалану мерзімінің әр жылдары њшін амортизацияланатын құнға қатысты бірыңгай мљлшерде есептеу
Тауар таңбалары мен қызмет көрсету таңбалары
Тиімді пайдалану жылдары сандарының қосындысы бойынша арнайы есептеу коэффициентіне амортизацияланатын соманы кљбейту арқылы есептеу
Пайдаланудың белгіленген мерзімі ішінде тозуды өндіріс пен айналымның шығындарына қосу есебінен олардың қњнын өтеу
Бастапқы қњнынан жэне тиімді пайдаланудың болжамды мерзіміне анықталған нормалар бойынша эр ай сайын есептеу
Амортизацияланатын қњн ретінде пайдаланудың екінші жылынан бастап қалдық қњн алынатын тәсіл
НОУ-ХАУ, ЭЕМ бағдармалық жабдықтау
Атқарылған жұмыс кљлеміне қатысты амортизация есептеу тәсілі
Міндеттемелер:
несиелік қайтарымдылық
ұйымның қарыздарын шегеріп тастағандағы қалған активтері
мақсатты шараларды қаржыландыру њшін алынған қарыздарды осы ұйым кіріске алып, түптің түбінде қайтарып беруі жөніндегі алған міндеттемесі
шығындар, табыстар
өткен операциялар нәтижесінде пайда болған, болашақта экономикалық тиімділікке қол жеткізуге мњмкіндік беретін ресурстары
өткен операциялар нәтижесінде пайда болған, ұйымның ресурстарының жұмсалуын талап ететін қарыздары
бюджетке салықтар
шаруашылық қызметі барысында ұйым өнімді өндіру њшін қажетті шикізаттар мен материалдар алғаны њшін жабдықтаушы-мердігерлердің алдында міндетті
Меншікті капитал:
Кәсіпорын мњліктері жэне олардың қалыптасу көздері.
іктердің дебиторлық берешегі
Міндеттемелері шығарылғаннан кейінгі активтері.
Міндетгемелері мен ақша қаражаттары.
Иесінің үлесінде қалатын капитал.
Фирманың мүліктері.
Актив пен пассивті? айырмасы.
Активтері және пассивтері қосындысы.
13.Қаржылық қорытынды есептіліктегі жөніндегі ақпараттар құрамы:
қаржылық талдау жњргізу мақсатында ұйымның мүліктерін жинақтап жүйелеу
капитал көлемі құрамының өзгеруінен
қаржылық ресурстардан
негізгі құралдар қозғалысынан
актив көлемінің љзгерісінен
ұйымдағы активтер қозғалысынан
қаржылық нәтиженің өзгеруінен
капитал келемі мен олардың жекеленген түрлерінен
14.Инвестициялық эрекеттен ақша қаражаттарының келіп тњсуі:
негізгі құралдары өткізу.
акциялар мен басқа да бағалы қағаздардың эмиссиясы.
фьючерстік және форвардтық келісім-шарттар, опциондар мен своптар.
басқа ұйымдарға берілген қарыздарды өтеу.
қаржыландырылатын жал бойынша сыйақыларды алу.
Көрсетілген қызметтер.
тауарларды өткізу.
алынған аванстар.
15.Бухгалтерлік есеп жүйесін реттеудің бірінші және екінші деңгейлері:
Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспары.
Қазақстан Республикасы Азаматгық кодексі.
Қазақстан Республикасының Салық Кодексі.
Қазақстан Республикасының Конституциясы.
«Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» ҚР Заңы.
Қаржылық есептің ¥лттық стандарттары.
Халықаралық қаржылық есеп стандарттары.
Бухгалтерлік есепті жүргізу ережесі.
16.Уақыттылық:
пайдалушыларға ақпараттардың қажетті мерзімде келіп түсуі
бухгалтерлік ақпараттық мәліметтер өз пайдаланушыларына керекті уақытында жеткізіліп отыруы
шешім қабылдау процессінде қаржылық ақпараттьщ маңызды және қажетті болуы керек
бухгалтерлік есептің ақпараттық мәліметтері оны пайдаланушыларға шешім қабылдауы барысында тњсінікті болуы
кәсіпорынның қаржылық қорытынды есебі осы мәліметтерді пайдаланушыларды қаржы жағдайы және ақша қаражаттарының қозғалысы туралы нақты әрі әділетті ақпараттармен қамтамасыз етуі қажет
F) мәліметтің толық болмауы, ол сенімсіз.
G) қателіктердің жоқтығымен сипатталуы
H) бухгалтерлік ақпаратты пайдаланушыларға дер кезінде жеткізу
Бухгалтерлік баланстың 1-типтегі өзгерісі:
А+аі= П+р,
А+ага2= П
активтің бір бабының сомасы азаяды, екінші бабының сомасы сол сомаға кебейеді
баланстың пассивтың бір бабының сомасы азаяды, екінші бабының сомасы сол сомаға артады
пассивтың бір бабының сомасы азаяды, екінші бабының сомасы сол сомага көбейеді
баланстың активі мен пассиві бірдей сомаға артады
өзгеріс тек қана құрал-жабдықтар арасында ғана болады, пассив өзгеріссіз
баланстың активі мен пассиві бірдей сомаға кемиді.
Субшот:
есепте қолданылатын барлық талдаушы шоттардың тізбесі
есептелетін мњліктер, дебиторлар мен кредиторларды? тњрлері бойынша.
синтетикалық және аналитикапық шотгарының арасындағы қосымша шоттар
бухгалтерлік есептің жинақтаушы кљрсеткіштері жалпы номенклатурасының жіктеушісі
жинақтаушы мен талдаушы шоттардың жиынтығы
құралдар меп олардыц кездерін одан да әрі түптіштеу үшін
синтетикалық жинақтау және аналитикалық талдаушы шоттардың арасындагы аралық орынға ие
талдаушы жђне баланстан тыс шоттардың жиынтығы
Кірістер мен шығыстар шоттары:
«Алдағы кезең кірістері (шығындары) шотымен жабылады.
Уақытша шоттар.
Есеп беру кезеңінің басында дебеттік қалдықпен ашылады.
Әрбір есеп беру кезеңінде нљлдік калдықпен ашылады.
«Жиынтық пайда (жиынтық зиян) шотымен жабылады.
Ғ) «Негізгі љндіріс» шотымен жабылады.
Есеп беру кезеғінің басында кредиттік қалдықпен ашылады.
Тұрақты деп аталады.
Бухгалтерлік кұжат:
есеп регистрларына түсінік беру жэне оларды пайдалану қажеггілігін сипаттау
кұжат айналысының қажеттілігін дәлелдеу њшін қажет
кэсіпорындағы шаруашылық операцияларды орындауға заңды тњрде құқық беретін жазбаша куәлік
бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу үшін қажет
құжат айналысы њрдісіне түсінідіру үшін қажет
кәсіпорындағы шаруашылық операцияларының орьшдалғанын растайтын жазбаша куәлік
заңды мағынасы бар шаруашылық операциялардың мазмњнын арнайы үлгідегі қағаздарга рәсімдеп жазу мен куәландыру
шаруашылық қызметіне жетекшілік еті мен басқару үшін қажет
Шетелдік валютамен есеп айырысу нысандары:
қолма-қол валютаның келіп түсуі валюталық кіріс ордерімен рәсімделеді
факторинг
құжаттамалық инкассо
құжаттамалық аккредитив
шетелдік жњрген бенефициарна валюта қаражатын аудару
банктік аударым
қолма-қол валютаның келіп түсуі валюталық кіріс ордерімен рәсімделеді
операциялар бойынша талдамалық жазулар
Дебиторлық борыштар есебі:
шоттарында есептелетін сомалардың дұрыстығымен, бақылау њшін
сатып алушылар мен тапсырыс берушілермен есеп айырысудың есебі
№ 8 жорнал-ордердың кредиті бойынша
№ 10 жорнал-ордердың кредиті бойынша
№ 7 жорнал-ордердың кредиті бойынша
вексельдер бойынша алынуға тиісті борыштар њшін
ағымдағы активтерді сатып алуға теленген тљлем њшін
тапсырылған шоттар бойынша алынуға тиісті борыштар њшін
Тауарлар келіп түскенде жасалатын шоттар корреспонденциясы:
Д 2410 К 1310
Д 1330 К 1250
С) Д 6210 К 1310
Д) Д 1330 К 1210
Е) Д 1330 К ЗОЮ
Ғ) Д 1330 КЗЗІО
Д 1310 К 7710
Д 1310 К 3350
Негізгі құралдар:
программа
көліктер
кеңсе жабдықтары
гудвилл
дайын љнім
еңбек заты
лицензия
үйлер мен гимараттар
25.Жеткізушілер мен мердігерлердің кәсіпорындары:
Әртүрлі жұмыстарға тапсырыс беретін
материалдық қорларды жеткізетін
материалдық қорларды сатып алатын
қызметтер кљрсететін
тауарлар сатып алатын
Ғ) қызметтерге тапсырыс беретін
Әртүрлі жұмыстарды орындайтын
енімге тапсырыс беретін