Тэма 2. Сацыяльна-эканамічныя, палітычныя і культурныя працэсы на беларускіх землях у другой палове хіх – пач. Хх ст.

План:

1. Грамадска-палітычнае жыццё на беларускіх землях у другой палове хІх – пачатку хх ст. Рэвалюцыя 1905–1907 гг. і яе вынікі.

2. сельскагаспадарчая вытворчасць і асаблівасці прамыслова- га развіцця беларускіх губерній. сталыпінская аграрная рэформа.

3. Развіццё беларускай культуры ў другой палове хІх – па- чатку хх ст. “нашаніўскае Адраджэнне”.

Тэмы для рэфератаў:

• сталыпінская аграрная рэформа на Беларусі.

• Газеты “наша доля” і “наша ніва” і іх роля ў беларускім нацыянальным адраджэнні.

• Ідэалогія “заходнерусізму” і Беларусь.

• Пачаткі навуковага вывучэння беларускага краю.

• Уклад у прыродазнаўства беларускіх вучоных і нашых зе- млякоў.

Літаратура

1. Бригадин, П.И. История Беларуси в контексте европей- ской истории: курс лекций / П.И. Бригадин. – Минск: ГИУсТ БГУ, 2007. – с. 117–175.

2. Гісторыя Беларусі з 1795 г. да вясны 1917 г.: вучэб. да- пам. / І.І. Коўкель, І.П. Крэнь, Л.У. Бярэйшык [і інш.]; рэд. ка- легія: І.П. Крэнь, І.І. Коўкель. – Мінск: Аверсэв, 2001. – с. 53–123.

3. Гісторыя Беларусі перыяду капіталізму: вучэб. дапам.: у 5 ч. / склад. А.П. жытко [і інш.]. – Мінск: БДПУ, 2005 – 2009.

• ч. 4:: Буржуазныя рэформы ў другой палове хІх – пачатку хх ст. – 2009. – 165 с.

4. Ковкель, И. История Беларуси с древнейших времен до нашего времени / И. Ковкель, э. ярмусик. – 7-е изд., доп. – Мин- ск: Аверсэв, 2008. – с. 164 – 170; 201–221.

5. нарысы гісторыі Беларусі: у 2 ч. / М.П. Касцюк [і інш.].

– Мінск: Беларусь,1994. – ч.1. – с. 267–289.

6. Арлоў, У.А. Прысуд выканаў невядомы: Ігнат Грынявіцкі

/ У.А. Арлоў. – Мінск: навука і тэхніка, 1992. – 52 с.

7. Астрога, В. Адносіны царызму да настаўніцтва Беларусі (другая палова хІх – пачатак хх ст.) / В. Астрога // Беларус. гіст. часоп. – 2008. – № 8. – с. 28–34.

8. Багдановіч, М. Беларускае адраджэнне / М. Багдановіч; прадм. У.М. Лазоўскага. – Мінск: Універсітэцкае, 1994. – 31 с.

9. Башмакоў, А. Параўнальны аналіз развіцця мануфактур- най і фабрычна-заводскай вытворчасці ў Беларусі (1861–1914) / А. Башмакоў // Беларус. гіст. часоп. – 2008. – № 11. – с. 11–17.

10. Бейлькин, х.Ю. Аграрный кризис конца хІх в. и струк- турная реконструкция сельского хозяйства Беларуси / х.Ю. Бей- лькин. – Минск: Беларуская навука, 2001. – 188 с.

11. Гаранін, Л. нацыянальная ідэя ў беларускай літаратуры пачатку хх ст. / Л. Гаранін. – Мінск: Беларуская навука, 1996. – 176 с.

12. Грыгор’ева, В.В. Канфесіі на Беларусі (канец хVІІІ–хх ст.) / В.В. Грыгор’ева, У.М. завальнюк, У.І. навіцкі, А.М. Філа- тава; навук. рэд. У.І. навіцкі. – Мінск: ВП “экаперспектыва”, 1998. – 340 с.

13. Гулак, А. Ідэі заходнерусізму ў “Гісторыі беларускага краю” Пятра Бяссонава / А. Гулак // Беларус. гіст. часоп. – 2004. –

№ 4. – с. 34.

14. Гусак, А.А. Практычная механіка і “мёртвыя душы” / А.А. Гусак. – Мінск: навука і тэхніка, 1992. – 54 с.

15. Дабравольскі, В.А. Да ісціны – найпрасцейшым шляхам: Васіль ермакоў / В.А. Дабравольскі. – Мінск: навука і тэхніка, 1992. – 60 с.

16. Дзелянкоўскі, М. зямля і воля / М. Дзелянкоўскі // Бела- руская мінуўшчына. – 1993. – № 2.

17. Карскі я. Беларусы / уклад. і камент. с. Гараніна і Л. Ляў- шун; навук. рэд. А. Мальдзіс; прадм. я. янушкевіча і К. цвіркі. – Мiнск, 2001.

18. Лукін, В. “… сталася пуцяводнай зоркай…” / В. Лукін // Беларус. гіст. часоп. – 2003. – № 3. – с. 25–31.

19. Процька, Т. Даследчык таямніцаў святла: Аляксандр са- доўскі / Т. Процька. – Мінск: навука і тэхніка, 1994. – 63 с.

20. савіцкі, э.М. Матэрыяльныя ўмовы жыцця насельніцтва Беларусі ў пач. хх ст. / э.М. савіцкі // з гісторыі эканамічных рэформаў на Беларусі: Вуч.-метад. зб. – Вып. 2. / Г.П. Бушчык, У.А. сосна, А.М. сасім і інш.; пад агульн. рэд. В.І. Галубовіча. – Мінск: ВП “экаперспектыва”, 1997. – с. 57–69.

21. снапкоўская, с. Адукацыйная палітыка і школа на Белару- сі ў канцы хІх – пачатку хх ст. / с. снапкоўская. – Мінск: нац. інстытут адукацыі, 1998. – 191 с.

22. сташкевіч, М. Перадумовы і працэс стварэння палітыч- ных партый на Беларусі (канец хІх ст. – люты 1917 г.) / М. сташ- кевіч // Беларус. гіст. часоп. – 1999. – № 3–4.

23. Унучак, А. “наша ніва” і ідэйнае выхаванне беларускай ін- тэлігенцыі / А. Унучак // Беларус. гіст. часоп. – 2005. – № 4. – с. 16.

24. Філякоў, У.Г. шляхі развіцця беларускай культуры у па- чатку хх ст. / У.Г. Філякоў // Актуальныя пытанні гісторыі Бела- русі: зб. арт. – Мінск, 1992. – с. 110–117.

25. цьвікевіч, А. “западно-руссизм”: нарысы з гісторыі гра- мадзкай мысьлі на Беларусі ў хІх і пачатку хх в.: фотакопіі: у 2 ч./ А. цьвікевіч. – Мінск: Белдзяржвыд, 1929.

26. чаропка, В. Іван хруцкі: адкрыццё мастака (да 200-годдзя з дня нараджэння) / В. чаропка // Беларус. гіст. часоп. – 2010. –

№.1. – с. 3–14.

27. чаропка, В. Творчы геній напалеона орды / В. чаропка // Беларус. гіст. часоп. – 2007. – № 2. – с. 48–55.

Метадычныя парады

ніжняя храналагічная мяжа дадзенай тэмы пачынаецца з часоў, якія наступаюць пасля ліберальна-буржуазных рэформаў другой паловы хІх ст. і нацыянальна-вызваленчага паўстання 1863–1864 гг. Гэтыя падзеі істотна паўплывалі на фарміраван- не новай грамадска-палітычнай сітуацыі. У Расійскай імперыі з’яўляюцца шырокія грамадска-палітычныя рухі – народніцкі і сацыял-дэмакратычны. У чым сутнасць гэтых новых тэорый? якія формы яны набываюць на беларускіх землях? як уплыва- юць на фарміраванне першых палітычных партый?

Буржуазная рэвалюцыя 1905–1907 гг. стала вынікам глыбо- кага сацыяльна-эканамічнага і палітычнага крызісу. Адзначце ас- ноўныя падзеі гэтай рэвалюцыі на Беларусі, прааналізуйце вынікі і прычыны паражэння.

Другое пытанне тэмы прысвечана аналізу эканамічнай сіту- ацыі ў краіне, якая склалася ў парэформенны перыяд. Пераход да капіталістычных адносін у сельскай гаспадарцы ішоў надзвы- чай марудна. Высветліце асноўныя прычыны гэтага. Дайце агуль- ную характарыстыку сельскагаспадарчай вытворчасці. Вызнач-

це асноўныя мэты, ход і вынікі сталыпінскай аграрнай рэфор- мы на Беларусі.

Раскажыце аб развіцці капіталізму ў прамысловасці. як ад- бываецца працэс фарміравання новых сацыяльных груп – бур- жуазіі і наёмных рабочых?

Адна з асноўных цяжкасцей, з якой сутыкаюцца студэнты пры падрыхтоўцы пытання аб развіцці беларускай культуры ва ўмовах царскай Расіі, звязана з вялікім аб’ёмам матэрыялу, што раскіданы, як правіла, па некалькіх раздзелах падручніка. Таму, надаючы вялікую ўвагу асобным падзеям, яны часта не бачаць агульных тэндэнцый у развіцці нашай культуры перыяду зна- ходжання Беларусі ў складзе Расійскай імперыі. Галоўная зада- ча дадзенай работы якраз і заключаецца ў вызначэнні агульнага накірунку культурных працэсаў гэтага часу.

значны ўплыў на развіццё беларускай культуры аказвае спа- чатку пераважна польская, а пазней, пасля рэвалюцыйных пад- зей 1830-х і 1860-х гг., руская культура. на беларускіх землях распаўсюджваецца жорсткі прыгнёт з боку царскай улады, якая імкнецца даказаць, што гэтая тэрыторыя з’яўляецца заходняй часткай Расійскай імперыі, а яе насельніцтва не мае сваёй этніч- най адметнасці (ідэялогія “заходнерусізму”). на пачатку хІх ст. наступае новы этап у развіцці беларускай літаратурнай мовы, якая пачала адраджацца на аснове фальклорных твораў і гаво- рак жыхароў вёскі. Але большая частка літаратурных твораў пер- шай паловы хІх ст. пісалася па-польску. чаму, на ваш погляд, многія беларускамоўныя творы гэтага часу насілі ананімны ха- рактар? значныя зрухі і змены адбыліся ў галіне асветы. яны былі выкліканы ўцягненнем сістэмы народнай асветы ў агуль- нарасійскую, а таксама працэсам пашырэння і дэмакратызацыі асветы. Раскажыце аб дзейнасці Віленскай навучальнай акругі (1803–1824, 1850–1917) і яе цэнтра – Віленскага універсітэта. як палітычныя падзеі ўплывалі на змены ўрадавай палітыкі ў галі- не асветы? Ацаніце ўзровень школьнай і прафесійнай адукацыі хІх – пачатку хх ст.

Пачалося навуковае даследаванне Беларусі. Да пачатку хх ст. найбольшыя поспехі былі дасягнуты ў этнаграфіі, мовазнаўстве

і фалькларыстыцы. Вызначце прозвішчы навукоўцаў, чые рабо- ты прысвечаны вывучэнню беларускага краю.

новыя тэндэнцыі адзначаюцца ў беларускім тэатры, выяўлен- чым мастацтве (фарміруюцца новыя адметныя жанры), архітэк- туры (стылі класіцызму, “гістарызму”, мадэрна). Беларускае ма- стацтва набывае ярка выражаны свецкі характар.