4. Тураўскае княства ў х – хіі ст.

Асноўныя даты:

980 г. — першая ўзгадка Турава

1158 Г. – пачатак непрацяглага перыяду незалежнасці Тураўскай зямлі.

Другая палова ХІІ ст. – узвышэнне Пінска.

Тэрміныі і імёны:

Тур — першы летапісны князь Тураўскай зямлі

Дрыгавічы — усходнеславянскае племя, якое рассялілася ў Паўднёвай і часткова Цэнтральнай Беларусі.

"Шлях з варагаў у грэкі" — водны шлях, які злучаў Чрнае і Балтыйскае моры. Меў важнае эканамічнае, палітычнае і ваеннае значэнне ў ІХ — ХІІІ стст.

Тураўскае княства ўтварылася ў межах рассялення дрыгавічоў — у паўднёвай Беларусі, басейне р.Прыпяць. Сталіца княства горад Тураў упершыню ўзгадваецца ў 980 г. Гістарычныя крыніцы дазваляюць меркаваць, што да канца X ст. у Тураве кіравала ўласная дынастыя князёў, чый радавод быў спынены падчас утварэння "імперыі Уладзіміра Святаславіча".

У 988 г. Уладзімір выдзеліў Тураўскую зямлю свайму трэцяму сыну Святаполку. Гэта сведчыць аб вялікай значнасці і ролі Тураўскага княства. У далейшым Святаполк спрабаваў атрымаць незалежнасць Тураўшчыны ад Кіева. Ён зрабіў гэту спробу яшчэ у 1012 г. пры жыцці Уладзіміра, узяўшы напярэдадні шлюб з дачкой польскага караля Баляслава Харобрага і запрасіўшы да сябе каталіцкага епіскапа. Аднак у барацьбе Святаполка за самостойнасць Тураўскай зямлі былі падставы геапалітычнага плана. Тураўшчына знаходзілася у выгадным геаграфічным становішчы на шляху з Польшчы у Кіеў, акрамя таго, праз Тураў праходзіла адно з адгалінаванняў шляху "з вараг у грэкі".

Пасля смерці Уладзіміра Святаславіча у 1015 г. менавіта Святаполк тураўскі становіцца кіеўскім князем, але пакідае за сабой і Тураўскую зямлю. Пасля яго смерці Тураўскае княства было ўключана ў склад Кіеўскай Русі.

У XI—XII стст. Тураў меў цесныя палітычныя і культурныя сувязі з Кіевам. Тураўскія князі неаднаразова станавіліся вялікімі князямі кіеўскімі. Важнае паведамленне пра Тураў ёсць у летапісе пад 1158 г. Войска шасці князёў на чале з Ізяславам Кіеўскім 10 тыдняў беспаспяхова трымалі ў аблозе гэты горад, што сведчыць аб магутнасці яго абарончых збудаванняў і мужнасці жыхароў. Пасля 1158 г. Тураў становіцца фактычна незалежныім ад Кіева.

Аднак Тураўская зямля не набыла і той палітычнай кансалідацыі, якую здабыла Полаччына. У гэты час Тураўская зямля падзялілася на ўдзельныя княствы: Тураўскае, Пінскае, Клецкае, Слуцкае, Дубровіцкае. Сярод гарадоў Тураўскага княства найбуйнейшымі былі Пінск і Бярэсце, меншымі — Кобрын, Камянец, Драгічын, Вельск, Мельнік, Мазыр, Рагачоў, Брагін.

У другой палове XII ст. адбываецца узвышэнне Пінска. Ён быў не проста ўдзелам, а паступова станавіўся сапернікам Турава. З пачатку XIII ст. стала яўна вылучацца вядучае месца Пінска ў жыцці Тураўскай зямлі. Княства ператвараецца ў Турава-Пінскае. Пінск бярэ на сябе ўвесь цяжар барацьбы з галіцка-валынскімі князямі, якія імкнуліся падпарадкаваць сабе гэту зямлю пасля яе выхаду з залежнасці ад Кіева.

Раздробленая на ўдзельныя княствы і аддаленая ад буйных палітычных цэнтраў, Тураўская зямля не магла адыгрываць важнай ролі ў грамадска- палітычным жыцці Русі. У XIII ст. яны знаходзяцца ў рэчышчы палітыкі больш магутных суседніх княстваў – спачатку Кіеўскага, а потым – Уладзіміра- Валынскага, удзельнічаюць у барацьбе супраць Літвы.

5. КРЭЎСКАЯ УНІЯ

Асноўныя даты:

1385 г. — падпісанне ўмоў Крэўскай уніі

1387 г. – стварэннеВіленскага біскупства.

1392 г. – Востраўскае пагадненне, паводле якога вялікім князем літоўскім становіцца Вітаўт.

Тэрміны:

Унія — у перакладзе з лацінскага — саюз.

Гэта акт дзяржаўнага саюзу паміж ВКЛ і Польшчай. Заключаны 14 жніўня 1385 г. у Крэўскім замку. Гэта дакументальнае зацвярджэнне вялікім князем ВКЛ Ягайлам папярэдне прынятых абавязательстваў перайсці ў каталіцтва і ахрысціць паводле лацінскага абраду ўсіх язычнікаў-літоўцаў, а таксама стварыць дзяржаўны саюз (унію) ВКЛ і Кароны Польскай. Акт зафіксаваў, што польскія паслы абяцалі Ягайлу ад імя сваёй дзяржавы аддаць у жонкі малалетнюю польскую каралеву Ядвігу, а з ёю польскую карону. Заключэнне ўніі было аблегчана ўзмацненнем улады Ягайлы і яго прымірэннем з Вітаўтам.

Прычыны:

- нябеспека з боку Тэўтонскім Ордэнам, якая пагражала стратай зямель Польшчы і ВКЛ.

- каталіцкая царква, якая імкнулася акаталічыць апошні язычніцкі народ у Еўропе (літоўцаў).

Абедзьве дзяржавы аб'ядноўвала асоба аднаго манарха (Ягайла, які прыняў імя Уладзіслава ІІ), а пазней іншых прадстаўнікоў дынастыі Ягелонаў. Канчатковае заключэнне ўніі адбылося ў 1386 г. Ягайла ажаніўся на Ядзвізе, яго адзінагалосна выбралі польскім каралём (як Уладзіслаў ІІ) і ён прыняў каталіцтва. У 1387 г. было ўтворана Віленскае біскупства.

Першапачаткова ўнія ператварылася ў фактычнае далучэнне ВКЛ да Польшчы. Барацьба беларуска-літоўскай эліты за больш справядлівыя ўмовы уніі абяонула трохгадовай вайной паміж Вітаўтам і Ягайлам. Вайна скончылася падпісаннем Востраўскага пагаднення ў 1392 г., паводле якога Вітаўт стаў вялікім князем, а ВКЛ вярнула сваю самастойнасць У далейшым Польшча і ВКЛ мелі свае сістэмы кіравання, праводзілі самастойную палітыку.

Пазітыўнымі наступствамі Крэўскай ўніі з'яўляюцца — даволі трывалы дзяржаўны саюз, які трымаўся на персанальнай (дынастычнай) уніі; паступовае збліжэнне дзяржаўных інстытутаў ВКЛ і Польшчы; культурнае збліжэнне вярхоў грамадства. Дзякуючы саюзу ўдалося зліквідаваць пагрозу з боку Тэўтонскага Ордэна, перамагчы яго ў Грунвальдаскай бітве 1410 г., адкрыць гандлёвыя шляхі ў Заходнюю Еўропу. На ўсходзе ВКЛ з дапамогай Польшчы ўдалося стрымліваць націск з боку Маскоўскай дзяржавы. Адным з вынікаў уніі быў шырокі дыпламатычны выхад ВКЛ у Еўропу, а таксама культурнае збліжэнне з іншымі краінамі Еўропы.

Негатыўнымі наступствамі былі – ускладненне рэлігійнай сітуацыі ў выніку актыўнага пашырэння каталіцызму і ўвядзення прывілеяў для каталіцкай знаці; імкненне польскіх феадалаў навязваць сваю волю ва ўнутранай і знешняй палітыцы.