Жоғары дәрежелі нерв әрекеті, олардың жас ерекшеліктері

1. И.М. Сеченов пен Павлов жоғары нерв әрекеті туралы ілімнің негізін салушылар

2.Жоғары нерв әрекеті, типтері

Нерв талшығы бойымен қозудың таралуы оның анатомиялық және физиологиялық біртұтастығыны байланысты. Егер нервті байласа, салқындатса, фармакологиялық, наркоикалық заттармен әсер етсе олардың физиолгиялық біртұтастығы мен өткізгіштік қасиеті бұзылады. Нервтің өткізгіштік қасиетін реттеуде олардың анатомиялық және физиологиялық құрылысымен таныс болу қажет және сонда ондағы өткізгіштік процестерді фармакологиялық жолмен реттеуге болады. Мысалы, новокаин миелінсіз нерв талшықтарында ауру сезгіштік қозулардың таралуын бөгейді, өйткені ол изоляцияланбаған мембранаммен әректтесе отырып аксоплазмадан анатомиясы, калий иондарының көптеп шығуын туғызады. Нәтижесінде нерв талшығының сырты гиперполяризацияланады. Мұның өзі мембраналық потенциалдың өсуі мен ұлпалар қозғыштығының төмендеуіне әкеп соғады.

Жүйке жүйесінің қызметтері (функциялары)

Ақпаратты сараптау (аналитикалық функция)		Ағзанң қызметін реттеу (реттеуші функция)	Интегративті әрекет (функция)	Ойлау әрекеті (психика)
Ішкі ортадан	Сыртқы ортадан
Интерорецепция Проприорецепция Вестибулярлы жүйе	Иіс сезу Көру Есту Дәм сезу Сипап сезу	Тыныс алу Ас қорыту Қан айналу Су балансы Гомеостазды сақтау Дененің, оның бөлімдерінің орналасуы Локомация Репродукция	Ағза функциясының коодинациясы Сезімталдық Байқамау Зейін Ұйқы Адаптация Оқыту	Сурет салу Қиял Тіл Жазу Оқу Есептеу Құрастыру Таным Өзін-өзі аңғару
Е с т е с а қ т а у

Жоғарғы жүйке әрекеті

Шартсыз рефлекстер (туа бітеді)			Шартты рефлекстер (өмір бойы пайда болады)
тамақтану	Қорғаныш	жыныс	Бірінші қатары	Екінші қатары

Тамақтану асты табу қозғалыстарына (бағдарлау, асты ұстау, шайнау, жұтыну т.б.) негізделеді.

Жоғарғы жүйке әрекеті күшіне қарай күшті (күшінің қатынасына сай) және әлсіз болып бөлінеді. Күшті тип байсалды (қозғалғыштығына, ширақтылығына сай) және тынышсыз (жеңілтек) болып бөлінеді. Байсалды – қозғалғыш, ширақ тип және селқос, жігерсіз тип болып екіге бөлінеді.

Адамның физиологиялық және психологиялық қалыптасуы

Объективтік сезім физиологиясы	Субъективтік сезім физиологиясы
Сыртқы ортаның құбылыстары	Сезімталдықпен әсерлену, сезіну
Сезімнің стимулы
Сезім жүйесінің қозуы	Қабылдау, түсіну, ұғыну
Оталық жүйке жүйесінің интеграциясы

Бейнелеудің жағдайлары

Сезім мүшелерімен қатынасқа түсуі

Сәйкес қабылдағыштар түрінде қозудың пайда болуы

Мидың жүйке орталықтарында қозудың пайда болуы

Ой, сана-сезім

Тәжірибе, ақыл, ес, парасат, жеке тұлғаның қалыптасуы

Ес – көрген-білгенді, естігенді, сезгенді, өтіп кеткен құбылыстарды нақтылы бір жағдайда, қасиеттерімен бірге жинақтап, тәжірибе ретінде адамның пайдалануы. Есте сақтау – адамның өмірден алған тәжірибесін өзгертпестен қайта жаңғырту.

№ 4 Лекция