6. Әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер:

1. Неменко Б.А. «Коммуналдық гигиенаң Алматы, Ғылым, 2004, Б. 185-226.

2. Неменко Б.А., Кенесариев У.И. «Коммунальная гигиена», Ғылым, 2003, С. 209-308.

3. Неменко Б.А., Бекказинова Д.Б., Арынова Г.А., Елгондина Г.Б. «Руководство к практическим занятиям по коммунальной гигиенең Алматы, 2008. – 430 с.

4. «Руководство к лабораторным занятиям по коммунальной гигиенең Гончарук Е.И., Мо­сква, 1990г., с. 216-279.

Қосымша әдебиеттер:

1. Мазаев В.Т. и соавторы. Коммунальная гигиена., - М.2005.

2. Гончарук Е.И. Коммунальная гигиена., М. 2006, - Киев, «Здоровьяң.

3. «Руководство по санитарной охране почвың под ред. Лоранского Д.Н., Москва, Мед., 1992 г., 212 с.

4. «Санитарная охрана почвы от загрязнения химическими веществамиң Гончарук Е.И., Киев, Здоровье, 1997 г., 158 с.

5. «Гигиеническое нормирование химических веществ в почвең Гончарук Е.И., Сидоренко Г.М., Москва, Мед., 1996 г., 320 с.

6. «Санитарная очистка городовң Дударев А.Я., Новиков Г.В., Москва, Мед., 1994 г., 121 с.

7. «Санитарная техника городовң Ярошевский Д.А., Мельников Ю.Ф., Москва, Стройиздат, 2000 г., 317 с.

7. Бақылау: ауызша сұрау (студент әдістемелік нұсқаудағы сұрақтарға дайын болуы қажет).

Қосымша

СНиП 2.07.01-89 «Градостроительство. Планировка и застройка городских и сельских поселенийң құжаты бойынша елді мекендерді тазартудың негізгі жағдайларын міндетті түрде оқып үйрену. Бірінші кезекте, канализацияланған қалалар мен посолкелерде қатты қалдықтардың жиналу нормасымен танысу және осы мәліметтер негізінде қалдықтардың жиналу нормасын төмендегі формула бойынша есептеу;

ондағы Mr – қалдықтардың жиналу нормасы; N₁ – бір жылдағы 1 адамға шаққандағы қалдықтардың жиналу нормасы; А – халық саны.

Қатты қалдықтардың түзілу мөлшерін есептеу кезінде орташа жиналу нормасы қолданылады. Оларды арнайы транспорт қажеттілігін есептеуде, қалдықтарды утилизациялау және ликвидациялау орындары үшін территорияны есептеуде және санитарлық тазарту бойынша шараларды жүзеге асыру үшін финанстық қаражат мөлшерін анықтауда қолданылады.

Сосын қалдықтарды жинау, тасып шығару және зарарсыздандыру әдістерінің сұрақтарын шешеді. Бұл жағдайда рационалды қалдық жинағыштарды қолдануды, оларды үй қожалықтарының территориясына орналастыруды және зарарсыздандыру орындарына алып кетуді санитарлық негіздеуге айрықша көңіл бөлу керек. Елді мекендер үшін қалдық жинағыштардың қажетті санын есептеу, қатты қалдықтардың тәуліктік жиналу мөлшерін (М_с) пайдалану арқылы төмендегі формуламен есептеледі:

ондағы, Mr –елді мекен пункітінде барлық қатты қалдықтардың жиналу жағдайы; n - қатты қалдықтарды тасып шығару күндерінің саны (300, 365); 1,25 – қатты қалдықтардың жиналуының біркелкілі емес коэфициенті.

Қалалар үшін (аудан, квартал немесе үй қожалықтары) қалдық жинағыштардың қажетті саны төмендегі формула бойынша анықталады:

мұндағы М_с – қалдықтардың орташа тәуліктік жиналуы; V – қалдық жинағыштардың біркелкі емес коэфициенті (1,25); К₂ – жөндеуде (ремонт)тұрған , қалдық жинағыштардың санын есепке алатын коэфициент (1,05) К₃ – қалдық жинағыштардың толу коэфициенті (0,9); t- қалдықтарды тасып шығару жиілігі (1-3 тәулік).

Қатты және сұйық қалдықтарды топырақтық – биологиялық әдіспен зарарсыздандыру қондырғыларына жер учаскесі алаңдары СНиП 2.07.01.89. бойынша есептеледі.

Қалдықтарды утилизациялау әдісі мен олардың рационалды зарарсыздандыру әдістерін терең зерттеу керек (топырақтық-биологиялық, термиялық, пиролиз, химиялық, механикалық және т.б.).

Зарарсыздандырудың топырақтық және инструменталды-биологиялық әдісіне жататын сұрақтарды талдай отырып, міндетті түрде жергілікті климаттық және топырақтық әдістерді есепке ала отырып, қондырғылардың жүктеме нормасына, сонымен бірге қалдықтардың ферменттену ерекшеліктеріне көңіл бөлу керек. Полигондардың, компостирлеу алаңдарының, қалдық сұрыптаушы зауыттың оқу макеттері мен схемаларынан оқып үйрену керек.

Елді мекен пункітінде канализация болмаған жағдайда сұйық қалдықтарды дұрыс жинау және зарарсыздандыру сұрақтарына мүндетті түрде көңіл бөлу қажет. Сұйық қалдықтардың жиналу нормасы мен олардың мөлшерін СНиП 2.07.01-89 бойынша міндетті түрде агнықтау. Сосын асенизация және жырту алаңдарын макеттерден оқып үйрену.

Осы жағдайда бұл қондырғылардың жүктеме нормасына аса көңіл бөлінеді, СНиП 2.07.01-89 бойынша бұл қондырғылардан санитарлық қорғаныс мөлшері жергілікті климатпен топырақ сипаттамасына сәйкес анықталады.

Есептердің шешу нәтижесін іс-хат формасы түрінде меңгеру мақсатында, іс-хат және қорытынды түрінде баяндалады.

Есепті шешу мысалы: жоба бойынша ІА – климаттық ауданда орналасқан тұрғын ауданның халқының саны 20 000 адам. Тұрғын ғимараттардың орташа биіктігі – 9-12 қабатты, 100% -ті жайластырылған; үйлер қалдық шығарғыш құбырлармен қамтамасыз етілген.

Осы тұрғын аудандағы тұрмыстық қалдықтардың орташа тәуліктік жинақталуы қандай? Мақсатқа сәйкес қалдықтарды алып кетудің қандай жүйесін қолдануға болады?

Шешуі:

3. 0,750 м¹ көлемдегі қалдық жинағыштардың саны:

Қалдық жинағыштар, ал бочкалардың алмастырылатын жүйесінде: 326х2=652. Қалдықтарды екі тәулік сайын тасып шығаруды жоспарлау.

Қортынды: Қалдықтарды алып кетудің жоспарлы-регулярлы контейнерлік алмастырылатын жүйесін қолдану, ол үшін әр қайсысы 0,750 м³ көлемдегі 652 контейнер орнату қажет.

Осындай жоғары деңгейде жалғастырылған тұрғын аудан үшін, қалдық өңдеуші зауытта өңдеу үшін қалдықтарды пневматикалық алып кетуді қолдану керек.

Мамандық: «Қоғамдық денсаулық сақтау»

Коммуналдық гигиена және балалар мен жасөспірімдер гигиенасы кафедрасы