26 Билет

1. Монғол мемлекетiнiң құрылуы. Шыңғысханның жорықтары. Ұлыстардың құрылуы.

Шағатай ұлысы өзара талас тартыстан 2-ге бөлінді. 1.шығ. Моғолстан 2. Бат. Мәуренахр. Моғолстан алғашқы билеушыісі Тоғылық Темір (1347-1362) 15 жыл билік құрды. Оның құрамында дулаттар, жалайырлар, үйсіндер, керейлер, арғындар, қаңлылар т.б. 1361ж Тоғылық темір Мәуренахрға шапқыншылық жасап оны өзіне қаратады да, Мәуренахрға билеуші етіп баласы Илияс Қожаны отырғызады. 1362 ж Тоғылық темір қайтыс болып, оның орнына Илияс Қожа билікке келеді. 16ғ басында ыдырайды. Ақ Орда мемлекеті ыдырап 2-ге бөлінеді. 1. Ноғай ордасы 2. Әбілқайыр хандығы немесе Көшпелі Өзбек хан. Ноғай кісі аты, Шыңғыс ханның ұрпағы Алтын Орданың әскер басшысы Ноғайдың атымен аталған. Мемлекеттің негізін қалаған Едіге. Едігенің баласы Нұрадиннің кезінде Ноғай ордасы ыдырайды. 2-ге бөлінген. Үлкен ноғайлы және кіші ноғайлы. Олар ұлыстарға бөлінген. Ұлыстарды мырзалар басқарған. Сібірдің ұлан байтақ жерінде көптеген түркі тайпалары ежелден тұрған. Моңғол шапқыншылығынан кейін батыс сібір жошы ұлысына кірді де Шайбани әулетінің жері деп есептелді. Елді басқару керейлерден шыққан Тайбұғаның қолында болды. Ол Шыңғыс әулетінен шыққан хан атағын ала алмады. 1398 ж Алтын Орда бил-е Едіге жеңілген. Тоқтамыс Б.С. қашып келген. Едігенің ұлы Махмұд Қожа ноғайдың қолдауымен батыс сібірге хан болды. Батыс Сібір хандығының астанасы Тұра қаласы болды.1428ж Әбілхайыр хан Батыс Сібірге жорыққа аттаныт жеңді. Махмұд Қожаны өлтірді. Батыс Сібірге Әбілхайыр хан болды. 1468ж Әбілхайырдан соң батыс сібірге шайбани ұрпағы Ибақ хан болды. Ол орыс мемлекетімен байланыс орнатты. Оның басқаруына ...........болған феодалдар оны өлтірді. Ибах орнына Мұхаммед хан болып жарияланды.

2. XV- XVIII ғғ. қазақтардың рухани мәдениетi.

3. Қазақстан Республикасының Конституциясы. 1991-ші жылдың 16-шы желтоқсанында ҚР мемлекеттік тәуелсіздігі жарияланды. Ал 1993 ж. 28 қаңтарында 1-ші конституциясы қабылданды. Бірақ ол заң жаңа мемлекеттегі барлық проблемаларды шеше алмады, басқару мәселесі шешілген жоқ болатын. Ал бұның өзі оны президенттің үкіметтің істеріне араласуына әкеліп соқты. Көптеген ескертулер айтылды. Соның нәтижесінде 1995 жылдың 30-шы тамызында ҚР жоғарғы кеңесі жазда конституцияны қабылдады. Мемлекет пен қоғамның негізгі заңы ретінде конститутция бүкіл заң шығару ісінің қайнар көзі болып табылды. Ол 9 бөлімнен 98 баптан тұрады: 1. Жалпы ережелер, 2. Адамзат және азамат, 3. Президент, 4. Парламент, 5. Үкімет, 6. Конституциялық кеңес, 7. Соттар және сот тірлігі, 8. Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару, 9. Қорытынды және өтпелі ережелер. Конституцияны Қазақстан халқы қабылдады. Конституцияны қабылдау бүкіл халықтық дауыс беру арқылы жүзеге асырылды. Конституцияның ерекшелігі ол бір жағынан екінші жағынан қоғамның негізгі заңы. ҚР конституциясының ең жоғарғы заңдық күші бар. Конституцияда оның ережелері, нормалары тікелей қолданылады деген нұсқау бар. Мұның мәнісін әрбір азамат өзінің құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін мемлекеттік органдарға әсіресе сотқа өтініш білдіре алады. Конституцияны, оның нормаларын пайдалана алады. Конституция Назарбаев басшылығымен әзірленген.