2. XVI ғ. II жартысындағы Қазақ хандығы.

3. Хх ғ. Басындағы Қазақстанның саяси және әлеуметтiк- экономикалық жағдайы

.21 Билет

1. Ұлы Жiбек жолы. Б.э.д. 1 мыңжылдықтың ортасында Қара теңіздің Дон бойында оңтүстік Арал өңіріндегі савроматтарға, Ертіске, Алтайға, Ертіс-Зайсан көлінің маңайында мекендеген тайпаларға осы Жібек жол арқылы жібек, тері, иран кілемі, асыл бұйымдар сауда арқылы таратылып жатты. Б.э.д. 2 ғ. Жібек жолы сауданың тұрақты желісі реттелді, қызмет ете бастады. Жібек жолы б.э.д. 2 ғ. және б.э.д. 1 мыңжылдықта Қазақстанға Рим әйнегі, теңге, Қытай жібегі, айна, ыдыс-аяқ, иранның асыл тастары жеткізіліп тұрған. 6 ғ. соңында Жібек жолы Жетісуда, Қазақстанның оңтүстігінде жаңа қалалардың бой көтерілуіне көп көмегін тигізді. Бұл сауда жолы 14 ғ. ішкі қырқ-р қола мәдениетін тоздырғанға дейін Қытайға баратын теңіз жолын игергенге дейін бұрынғы көне жолдың жұлдызы сөнгенше жұмыс істеді. Археологтардың зерттегендеріне қарағанда осы кезде оңтүстік Қазақстанда оңтүстік батыста 27 қала: Тараз, Құлан, Атдак, Джамукат, Мерке, б-н Талас Алатауының баурайында Джумиланг Манксит қалалары, Шавгар өңірінде – Яссы, Қарған, Шағылжаң,Қарашоқ, Сайран, Сырдария маңында Сығанақ, Жент т.б. Шу алабындағы Баласағұн бас қалаға айналды. Міне, Ұлы Жібек жолы Қазақстандағы қалалардың бойын көрсетуге, тауар айырбасты жақсартуға көп пайдасын тигізді.

2. Абылай хан - саяси тұлға және қайраткер. Абылай аса ірі мемл.т қайраткері. Қолбасшы, қазақ хандығының негізін қалаушылардың бірі Женібек ханның ұрпағы. Есім хан одан Салқам Жәңгір осы Жәңгір ханның төртінші ұрпагы Көркем Уәли оның ұлы Әбілмансұр Ол «ақтабан шұбырынды» тұсында жетім қалып Төле бидің қолында болып тәрбие алады. Қалмақтармен шайқас алдында жекпе жекте Шарышты жеңіп шабуылға шығып атасының аруағын шақырып «абылайлап» шауып содан соң өзі де Абылай атанып кетеді . 30-50 Абалай қызметі қалмақтармен күресте өтті. Абылай жәңгір ханнан соң қалмақтарда тұтқында болған хан.18ғ 50ж тағы қытайдан қауіп төнгенде басқа шығыстүркілерді және ойратты көмекке шақырады. 1756ж жазда қытайға тойтарыс береді.Орта жүз ханы ретінде Әбілмәмбетпен бірге 1740 Орынборда ресей билігін мойындайды.ант береді ол антты 1762 ж қайталайды. 18 орталық азияда қалыптасқан саясатты мазмұнын анықтаған қайраткер. 1771 түркістанда жалпы қазақ ханы бол.да ресейге елші жіберіп өзін үш жүз ханы етіп тағайындауды мойындауды талап етті.бірақ патша грамотасында тек орта жүз ханы деп мойын.ы. оны ол орынборда не троицкте аолуға тиіс еді бірақ алуғак бармады. 1781 ж қайтыс болады мұрагері Уәли болады

3. Қазақстан Ұлы Отан соғысы жылдарында. Соғыстың тікелей салдары ретінде1941-1942 жылдары өнеркәсіпте, сол сыякы ауыл шаруашылығында істейтін әйелдердің саны курт артты. Сондай-ақ кала жәке село халқынын аракатынасы да өзгерді.СоғЫС жағдайына сай жұмыс істей отырып,металлургтер 1941 жылы шілдеде айлык тапсырмаларын асыра орындады, мұнайшылар отын шығару және бұрғылау жөнінде косымша бригадалар кұрды. Майданға сапалы ұрыс техникасы. Окдәрі мен азык-түлік қана емес. сонымен бірге киім-кшек. жабдық та кажет еді. 1941 ж. екінші жартысында Казакстанның тігіншілері әскерлерге 329 мың гимнастика, 322,5 мың жазғы шалбар 170 мың жұп пима және т.б. өнім шығарды.

Темір жол көлігінің рөлі мен маңызы арта түсті. 1941-1942 жылдары бір млн-ға жуык адам, аса зор көлемдегі өкеркәсіп жабдықтары тасылды, Егіншілік пен мал ферма-ларынын кызметкерлері кажу-шаршау дегенді білмей еңбек етті. 1941 жылы республика негізінен колхоздар есебінен мем. 100,2 мың пұт астық тапсырды- Казақстан елдін аса ірі мал шаруашылык Базасы еді. 1941 ж мал базсы онын алдындағы жылға карағанда 20,9 пайызға өскен. Бұл табыстар майданға кажетті өнімдер мен шикізатты жөнелтудің келемін ұлғайтуға мүмкіндік жасады. Мем. 114,6 мың тоннадан астам ет (тірілек салыагаыек), 283,7 мың тонна сүт, 14,8 мың тонна жүн, 2,8 млн данадан астам түрлі тусті мал терісі тапсырылды. Мал шаруашылығы өнімдерін және өнеркәсіпке кажетті шиізат өндіру жөнінде Қазакстан тылдағы аудандардың арасында жетекші орын алды.Каратау тау-кек химия комбинаты-ның кұрылысы айрықша бакылау мен жүзеге асырылып жатты. 1943 жылғы мамырда Карағандыда жақын жерде металлургия зауытының кұрылысы басталды Оның қорғаныс өнеркәсібі үшін зор маңызы болды, зауыт Атасу кен орын тобының негізінде кұрылды.

Онын құрылысын тездету үшін республика үкіметі қарашада 3 мың адам жіберілді.Жеңіл және тамак өнеркәсібі де өнім шығарудың еселеп арттыра түскен. Жұмыс істеп тұрған куаттарды ұлғайтумен қатар жаңадан көптеген токыма және тамак кәсіпорындары салынды. 1940 ж. Көбіне жартылай қолөнері үлгісіндегі 26 кәсіпорынның орнына 1943ж. 43 Ірі фабрика іске қосылды.Карағанды көмірімен Сібірдін, оралдын, Поволжъенің басқа да аудандардын өнеркәсіп топтары жабдықталды. Жұмыс істеп тұрған лавалар саны 1941 ж. 63-тен 1945 жылы І58-ге дейін көбейді, жылдын жалпы куаты 6 млн тоннадай 19 жаңа шахта мен 3 көмір разрезі салынып, пайдалануға берІлді.

Жаңа мұнай кәсіпшіліктер: Қошқар, Комсомольск, Тентексор,Жолдыбай еселеп арттырды. Соғыс жылдары Ембіді 430 жаңа скважина іске қосылды. Соғыстың соңғы үш жылдарында Қаз. 247,2 мың тонна жоғары сапалы мұнай берді. Респ. Энергетикалық қуатты арта түсті олар 1941 ж. Қаңтарынан 1945 ж. Қаңтарына дейін 54,4 пайызға ұлғайды.. электор қуатын өндірудің жалпы одақтық көлеміндегі респ. Үлесі 1,31 пайыздан 2,67 пайызға дейін көтерілі. Өкеркәсіптің жоғары каркынмен дамуынын нәтижесінде соғыс жылдарында республикада халық шаруашылығындағы өнеркәсіптің жалпы өнімінің үлес салмағы 1940 ж. 60 пайыздан 1945 ж. 66 пайызға дейінөсті, ал жұмысшылардың саны 1,5 еседен астам көбейді. Егіншілермен малшылардың еңбегі ұлаң ғайыр 1942 ж.84,3 млн пұт астық дайындалып дәнді дақылдардың түсімі орта есеппен әр гектардан 7,9 ц айналды, көптеген озот егіншілер оданда мол өнім өндірді Ақтөбе обл. Ойыл ауданында озот тары өсіруші Ш.Берсиев тарының қуаншылыққа төзімді жоғары өнімді жергілікті ауа райының жағдайына икемді сорттын өсіріп шығарды. Ол 1942 ж. әр гкетардан 175 ц ал 1943 ж 202 ц өнім жинады. Қызылордалық күріш өсірушілер Ы.Жақаев пен Ким Ман Сам күріштен мол өнім алды. Ыбырай Жақаев 1943 әр гектарының өнімін 192 ц жеткізді. Колхоздармен совхоздар МТС-тер азат етілген аудандарға баға жетпес көмек көрсетіп отырды. Гитлершіл жауыздар 1710 қала мен поселкіні 70 мыңнан астам село мен деревняларды өртеп қиратып кеткен 25 млн адам баспанасыз қалды .майдан армиясының ең жақын тылын тез арада қалпына келтірудің орасан зор әскери шаруашылық маңыз болды. 1942 ж. 26 наурызда қазақстан мәскеу обл. Азат етілген аудандары еңбекшілерінің алғашқы делегациясын қабылдады. Оларға 1237 қой, 142 сиыр, 184 шошқа35 жылқы 9 тонна астық тұқымы және басқалары берілді. Фашистік бскыншылардың азат етілген аудандарға 1942 жылдың I маусымынан 1943 жылдың маусымына дейінгі бір жылдын ішінде 3879 тракторшы, 593 тракторшылар бригадирі, 106 механник, 221 комбайыншы, 69 МТС директоры, 115 агроном жіберілді.Майдангерлер отбасына мемлекет тарапынан қамкорлық жасалыкып отырды. Тек кана соғыс басталғаннаң кенінгі 11 ай ішінде респуб.290,9 мың , ал 1943 жылдын 1 қаңтарына карай .178 мың майдангерлер отбасыларына мем. Көмек ақы берілді. Соғыс жылдарында 93,1 мың бала балалар үйіне қабылданып жетім қалған 6400-ден астам жасөспірім еңбекке тартылды.