3. Патша өкiметiнiң қоныс аудару саясаты.

16 Билет

1. Сақ тайпалары. Саяси тарихы. Темір қорыта бастаған, көшіп-қону, мал шаруашылығы дамыды. Рулар арасы жер-су үшін соғыстар, ру одақтарының қалыптасуы:

1. сақ, б.э.д. ҮІІ-ІҮ ғ

2. кангюй, б.э.д. ІІІ ғ

3. үйсіңдер, б.э.д. ІІ-І ғ

4. ғұндар, б.э.д. І ғ

Сақтардың терр. Қазақстан, Орта Азия. Оларды грек деректерінде скифтер, парсы деректерінде – құдіретті еркектер, иран деректерінде – жүйрік атты турлар деп атаған. Сақтардың 3 түрі бар: 1. тиграхауд – шошақ басты сақтар; 2. парадория – теңіздің арғы жағындағы сақтар; 3. хаумоварг – хаома сусынын дайындайтын сақтар. Сақтар негізінен мал шаруашылығымен айналысқан. Жылқы, сиыр, қой, түйе ұстаған. Малдың етімен, сүтімен қоректеніп, малдың терісін, жүнін пайдаланған. Сақтар өміріңде әсіресе жылқы өсіру маңызды орын алған. Жүйрік жарау әдемі аттарды көсемдер мен атақты жауынгерлер мінген. Сақтар парсы патшасы Кирмен соғысты. Сақ патшасы Томирис (Зарния). Томирис Кир патшаның басын алған. 519-518 жж. Парсы патшасы Дарий Жетісудағы сақтарға шабуыл жасап, сақтар жеңіледі. Сақ батыры Ширак Дарий әскерін шөл далаға апарып, өзі де өледі. Дарий әскерін де өлтіреді. 330-327 жж Александр Македонскийдің шапқыншылығына тойтарыс береді. Парсылармен бірігіп, гректерге қарсы Иарафон, Фермопиль шайқастарына қатысты. Ол Египет-Грецияда болған. 1969 ж. Алматы облысы Есік қаласынан 5 ғ. жататын 18 жасар сақ көсемінің мүрдесі табылған. Олардың нәсілі – Европоидтық көне түркі (үнді-иран) тілде сөйлеген, көне түркі жазу болған. Қызылордадан 300 шақырым жерде Ширақ-Рабат қаласы табылды. Ол апасиактардың астанасы болған. Археологиялық ескерткіштері: бесшатыр (Іле өзені), Есік (алтын адам).

2. Ақсақ Темiр мемлекетi, оның жорықтары.

3. XIX ғ. қазақтардың шаруашылығындағы, әлеуметтiк және демографиялық құрылымындағы өзгерiстер. 19ғ 60-90жж самодержавенің аграрлық саясаты. Қазақстанға орыс шаруалардың жаппай қоңыс аударудың басталуы. Ұйғырлар мен дүнгендердің қоныс аударуы. Қоныс аудару себебі: Манчжур Цин империясындағы көтеріліс шабуылдары Манчжур Цин империясы Чыңжан болып құрылғаннан кейін Ұйғыр дүнгендерге қысым көрсету күшейді сол себепті.19ғ 80ж Жетісуға қоныс аударды Ұйғыр дүнген мәдениетінің негізі әлеуметтік шаруашылық қоғамдық салалардағы байланыс оларды қоныс аударуы Ресейдің мәдениетіне жаңа мазмұн берді. 1885ж Петербург келісімімен Ресеймен Қытай Қазақстан арқылы сауданың дамуына жол ашты. Осы келісім бойынша өлкесіндегі ұйғырлар дүнгендер Жетісуға қоныс аударуға құқылы болды. Ұйғырлар дүнгендер қытай өкіметінің тарапынан Жетісуға қоныс аударуға мәжбүр болды.Қоныс аударушылар Ресейдің Еуропалық бөлігімен ғана емес басқа облыстардан келді. Өйткені қазақ даласы ұланғайыр кеңдігі мал шаруашылығына, егінге де қолайлы болды. 1900ж. Халық санағы бойынша тек қаз-ң 5 облысында (Ақмола, Торғай,Орал,Жетісу,Семей ) ғана 3463598 адам болса оның ішінде Еуропалық Ресейден келгендер 247мыңдай адам Сібірден- 42119, Орта Азиядан-23530, Польшадан-1191,Кавказдан-1672, басқа жерлерде-3557 адам келді. Сөйтіп 1900ж. 3 облыс бойынша сырттан келушілер өлкенің барлық халқының 10,5% қамтыды оларға 44млн гектар жер таратылды.