3. Хх ғ. Басындағы қазақ ұлттық интеллигенциясы.

12 Билет

1. Түрiк және Батыс Түрiк қағанаттары. Түрік қағанаты 552-582 жж. 552 ж. Алтай тауын мекен еткен түріктер Түрік қағанатын құрады. Алғашқы билеушісі Түмен өзін ағанмын деп жариялады. Терр. Қара теңізден бастап шығысында Корея жарты аралына дейінгі территорияны алды. 582 ж. Естемей Мұқан арасындағы талас-тартыстан түрік қағанаты батыс шығыс болып Алтай тауынан 2-ге бөлінді. Батыс түрік қағанаты 603-704 жж. Астанасы – Суяб. Ірі сауда қолөнер орталығы Тараз қаласы. Түріктер Тәңірге (көк аспанға) табынған. Табынатын жануарлары – көк бөрі. Жалауында қасқыр бейнеленген. Түрік жазуы: көне түрік жазуы, орхон, енисей жазуы, руна жазуы. Түріктердің билеушісі – Бумын қаған 553 ж. қаза табады. Оның мұрагері Мұқан қаған 558-572 жж аралығында дүниеге келеді. Ол кезде түрік қағанаты Орта Азияда үстемдікке ие болды. 561-563 жж. Түріктер Иран мен эфталиттерге қарсы одақ құрады. 587 ж. Бұқар түбінде эфталиттердің құл талқанын шығарады. Батыс түрік қағанаты (603-704 жж) өмір сүрді. Батыс түрік қағанатының орталық ауданы Жетісу болды. Терр. Қаратаудан Жоңғарияға дейінгі жерлер. 7ғ. Батыс түрік қағанаты 10 тайпа мемлекет атына ие болады. Б.Т.Қ.-на үйсіңдер, қаңлылар, түркештер, дулат, қарлұқ, теле, қыпшақ, оғыз, шығыл, басымал тайпалары енді. Жазғы ордасы Мыңбұлақ болды. Қаған – ең жоғарғы билеуші, қарулы күштердің қолбасшысы. Ұлық-орынбасар, Бұйрық-сот билігінің жүргізушісі, Тархан-сот қызметін атқарушы. Тудын – салықты басқарушы. Жабғу, шад, елтебер жоғарғы шешеңдері қаған жоғарғы шеңді туыстарына беріледі. Б.Т.Қ-ң негізгі халқын бодандар құрады. Тілі – түрік. Жазуы – Руна/Орхон, Енисей). 7 ғ. Б.Т.Қ.-на Қытай басқыншылық жасап, қағанаттың құрамындағы түркеш тайпаларына қысымдық көрсетіп, Батыс түрік қағанатын жойды.

2. XVIII ғ. Басындағы Қазақстан территориясындағы саяси жағдай.

3. Қазақстан қос үкiмет кезеңiнде. Ұлттық партиялардың құрылуы.

13 Билет

1. Түргеш және Қарлұқ қағанаттары. Түркештер (704-766, 756 жж) Жетісуда 701 ж. Түркеш қағанаты құрылды. Олар жетісуды мекендеген сары үйсіндер ұрпағы, ордасы Суяб. Ірі сауда орталығы – Тараз. Түркештердің кезіңде алғашқы ақша, динар, дирхандар пайдаланды. Алғашқы қағаны –Үймелек, Саға Сұлу. 8 ғ. Басында түркештерге арабтар шапқыншылық жасайды. Ташкент, Бұқара түбінде шапқыншылық болады. 748 ж. Қытайлар Түркештердің Суяб қаласын басып алады. 751 ж. Талас өзенінің бойында арабтар мен қытайлар соғысады. Түркештер арабтар жағында соғысады. Жеңілген қытайлар түркештер жерін тастап кетуге мәжбүр болады. Түркеш қағанаты өзара 2-ге бөлінеді. (сары, қара болып). 766 ж. түркештерді қарлұқтар басып алады.Қарлұқтар (766-940). Терр. Жетісу ордасы. Билеушілері жағбу. 840 ж. бастап қаған деп аталған. Іле, Шу, Талас өзендерінің бойында болды. Құлан, мерке, Баласағұн деген қалалар бой көтерген. Мұсылман діні кең таралған. Бұл мемлекет шығ.Түркістанның тұрғындары пұтқа табынушы шығыл және яғма тайпаларының Жетісуға басып кіруімен ыдырайды. Қарлұқтар әлсірегенде қарлұқ қағанының билігін Сатух Барахан қолына алады. Ол кезде қарлұқ билеушісі болған атасы Қараханның атымен қарахан мемлекеті еді. 766 ж. Тараз бен Суяб, Жетісу қарлұқтардың қол астына кіреді. 766-775 ж. Олар Қашгарды басып кіріп Ферғанаға ықпалын жүргізе бастады. Егіншілік жақсы дамыған. Байлар мен құлдар 2 тап болды, әкімшіл-әміршіл жүйе болды.