2 Сабақ

АИВ-ке тест жүргізген кезде кеңес жүргізуінің қағидалары

2.1 Кеңес жүргізу, кеңесші дегеніміз не? Ақпаратты блок (50 минут)

Кеңес жүргізуі диалог ретінде сипатталады, диалогтын кезінде клиент өз бетімен, саналы, жауапты шешімдерді қабылдау үшін кеңесші оған жағдайларды жасайды.

Кеңес үдерісінде кеңесші клиенттің қажеттіліктерін анықтайды және оларды жүзеге асыру үшін ең жақсы шешімдерді табуға оған көмектеседі. Клиенттің тұлғасына, оның өмірге көзқарасына, құндылықтарға және ұмтылдыруларға сый көрсетуімен кеңесші оған психологиялық қолдауды білдіреді.

Кеңес жүргізуіне кіреді:		Кеңес жүргізуіне кірмейді:
Мақсатқа бағдарланған әңгіме; Клиентті мұқият тындау; Әңгімені айтуға клиентке көмектесу; Дәлелденген ақпаратты ұсыну; Ақпаратты шешімді қабылдауға көмектесу; Клиентке оның қатаң жақтарды анықтауға және дамуға көмектесу; Өмірге позитивті қарауға көмектесу.		кеңестер; клиент үшін шешімдерді қабылдау; клиенттің қылықтарын сынау; клиентті тергеу; клиентті кінәлау; қсиеттер және уағыздар; мүмкінсіз емесдігіне уәде беру; өз пікірлерді клиентке зорлап міндеттеу; клиентпен таласу.

Тиімді кеңесші	Кеңесшінің икемділігі	Клиентпен әрекеттесуінде
Адамдарға сый білдіреді; Тындауды біледі; Көңіл аударады; Шындықты және сенімді білдіреді; Қажетті ақпараты бар; Шыдамдылықты көрсетеді; Өз қызметтің шектеулерін біледі; Қай жерге және кімге көмек сұрау баруға біледі; Өз сезімдерді, құндылықтарды және пікірлерді нақты сезеді; Объективті болып қалады; Өз-өзіне сенімді.	Клиентке себептерді анықтауға және олардын маңызын орнатуға көмектесу; Клиентке эмоционалдық қолдауды білдіру; Клиентке өмірдегі альтернативаларды түсінуге көмектесу және шешімді қабылдауда оны қолдау; Клиентте өз бетімен себептерді шешуге дағдыларды даму; Барлық қажетті және дәлелденген жетілімді түрде ақпаратты ұсыну; Клиентке қолдауының және ресурстардын басқа жетілімді түпнұсқаларды анықтауға көмектесу; Құпиялықты сақтау; Қажетті құжаттарды жасау және сақтау.	Клиенттерге сый көрсетініз ; Сіз кеңес ретінде рөльді анықтаныз; Нейтралитетті сақтаныз және жағалас кезінде ешкімнің жағын алманыз; Таныс туыстармен жұмыс істеменіз; Кеңестің сеансы жүргенде уақыт шектеулерді құрыныз. Сонымен сізде қанша уақыт бар екнін клиент біледі; Клиентте сізден тәуелдік сезімді дамуға қарсы шығыныз. Сіздің міндетініз – оған өз бетімен мәселелерді шешуге көмектесу.

Клиентпен мен кеңесшінің арасында сенімділікті құратын орталық мәселе – ол құпиялық болып табылады. Егер сіз кеңесші болсаныз, онда:

• әрқашан құпиялық мәселені әр жаңа клиетпен талқыланыз. Алынған ақпарат үшінші адамдарға ұсынылмайды, айрықша түрінде тек заң шығаруымен қарастырылған ерекше жағдайлар болу мүмкін деп клиентке түсіндірініз;

• кейбір кезде алынған ақпаратпен клиентке отбасыдағы мүшелермен және ол үшін басқа маңызды адамдармен бөлісуге қажеттілегін түсіндірініз. Бірақ ол тек қана клиентке көмектескен кезде және оның шешімі бойынша жасалынады;

• сапалы көмекті ұсыну мақсатымен науқастан алынған ақпаратты сізге басқа мамандармен талқылау керек екенін клиентке түсіндірініз. Қандай оқиға болмасын бәрібір маман команданын шектелуінен ақпарат шықпайды. Кейбір оқиғаларда клиенттің шешімдері немесе қылықтары оның өз өміріне немесе басқа адамдардын өміріне зиян келтіру мүмкін деп маман ойлана бастайды. Болашақты іс-әрекеттер жөнінде осы жағдайда маман мен клиент бір келісімге келуге тырысады. Егер жағдай адамның өміріне тиісті болса онда маман құпиялықты бұзып өз шешімді қабылдайды. Егер сіз белгілі жағдайларда не істеу крек екенінді білмесеніз онда тәжірибелі кеңесшіге бараныз.

Кеңес жүргізуіне арналған жағдай. Кеңес жүретін жағдайға назар аударыныз. Егер сізде жеке кабинетініз болса онда келесі түрімен оны дайынданыз:

• сізге ешкім кедергі жасамайды деп айналаға қараныз. Телефонды, радионы мен компьютерді өшіріп тастаныз;

• орындықтарды 90 градус бұрышымен ыңғайлы жерге қойыныз. Отырған кезде сіздің және клиенттің арасында үстел болмау керек;

• сізге ешкім кедергі жасамасын деп есікке тақтайша іліп қойыныз.

Егер кеңес аурухананың палатасында немесе клиенттің үйінде және т.б. жерлерде жүрсе онда келесіге назар аударыныз:

• клиентпен кедергісіз әңгімелесу үшін ыңғайлы жерді табыныз;

• әңгіменің құпиялығын қамтамасыздандырыныз. Сіздің әңгімеңізді ешкім тындамау немесе көрмеу керек;

• өз және науқас жөнінде қауіпсіздігін қамтамасыздандыру керексіз. Кейбір адамдар өз жеке мәселелер айтқанда қауіпқа ұшырады (мысалы, отбасыдағы зорлық туралы оқиғалар). Нәтижеде сіз немесе сіздің клиентініз зардап шекпеуіне жауаптысыз.

Жеке құндылықтар мен сендірулер.

Кеңесшінің пікірлері мен сендірулері клиентпен сенімді қатынастарды орнатуға көмектеседі. Кеңесші діни, өмір стилі (мысалы, есірткелерді қабылдауы немесе төлем ақыға секспен айналасуы), сексуалды тиістілігі және аборт, АИВ-статусты ашуы, жүктілік мен емшекпен емізу сияқты шетін мәселелер бойынша белгілі бір жайғасымды ұстау мүмкін. Кеңесші өз пікірлерді сақтауға құқығы бар, бірақ маман ретінде ол өз клиенттерді дискриминацияға ұшырмау керек, өйткені оның өмір туралы ұсыныстар науқастын құндылықтардан мен сендірулерден айрықша болу мүмкін. Өз сендірулермен кеңес жүргізу үдерісіне кедергі жасамау керек. Егер кеңесші белгілі науқасқа сапалы көмекті көрсете алмаса онда ол басқа маманға жіберу керек.

2.2 Талқылауға арналған сұрақ (15 минут)

АИВ-статусты білуінде қандай артықшылар бар? Өз клиент, оның айналау, қоғам жөнінде артықшыларды топтастырыныз.

2.3 Ерікті кеңес жүргізуінің және тесттілеудің артықшылары мен қағидалары. Ақпаратты блок (50 минут)

АИВ-статус туралы білмеуі бөлек адамдар және жалпы қоғам үшін маңызды мәселе болып табылады. Ерікті кеңес жүргізуі және тесттілеу (ЕКТ) қажетті емге, күтімге және қолдауға дер кезінде жасалған қол жетілімдігіне мүмкіндігін қамтамасыздандырады; аурудын соңғы сатыларда АИВ бойынша медициналық көмек алуына келген адамдарда АИВ-инфекция ерте сатыда анықталған және медициналық көмегіне бірінші рет келген адамдарға қарағанда аурудын мен өлім-жітімнің жоғары деңгейлері анықталынады. ЕКТ үлкен маңызы бар және АИВ-инфекцияның біріншілік және екіншілік алдын алуына қарағанда да әсері көп. Сапалы ЕКТ жүрісінде АИВ жоғары жұғу қауіпімен байланысқан тәртіптің қажеттіліксіздігі және АИВ жұғуды жою үшін алдын алу шараларды қолдануы түсіндіріледі. Өз статусты білетін АИВ-оң нәтижелі адамдар инелік есірткелерді қабылдайтын өз серіктестерге және жыныс серіктестерге АИВ таралуын төмендететін шараларды ұсыну мүмкін. Осы емде барлық мұқтаж ететін адамдарға үшін антиретровирустік емге қол жетілімдігімен АИВ-инфекция алдын алу үшін белгіленген деректің маңызы көп, өйткені АРЕ қабылдауы науқастағы вирустік жүктемені төмендетуге және қоғамдастық арасында айналып жүретін вирустің саның төмендетеді. Өз АИВ-оң нәтижелі статусты білген жүкті әйел балаға АИВ таралуын жою бойынша шараларды жүргізу.

ЕКТ бойынша қызметтерге қолжетілімдігін кеңейту жөнінде жүргізілетін шараралар және осы қызметтерді қолдануы кедергілерді жоюға әсер етеді және өз тиімділігін дәлелденген тәсілдерденегіздену қажет. Тәжірибеде ол ғылыми дәлелденген саясатқа, адам құқығын сыйлауға мен қорғауға, этикалық қалыптарды қабылдауға, енгізуіне, ЕКТ бағдарламаларды жетістігіне, алдын алу бойынша шараларға, емге, АИВ-инфекциядағы күтіміне мен қолдауына бағытталған адамның құқығын сақтауымен АИВ-ке тесттілеу тәжірибеге аударуы болып саналады.

Керісінше, адамның этикалық қалыптарын мен құқықтарын бұзылуы қоғамда қорқынышты, шыдамсыздықты және қыспаққа келтіреді, ЕКТ кеңейтуіне кедергі жасайды, науқастын өз АИВ-статусын ашуына және оны өз серіктестігіне айтуына көтермелейтін қоғамдық денсаулық сақтау шараларды бұзады.

АИВ-ті анықтау үшін ерікті тесттілеуді өтетін адамда осы мәселеге байланысты медициналық қызметтерге, АИВ-ке тиісті барлық мәселелер бойынша кеңес алуына қол жетілімдігі болу керек. Көп мемлекеттердің арасында медициналық мен әлеуметтік қызметкерлер кеңес жүргізеді.

Кеңес қолдауы (англ. сounseling) – екі адамның әңгімесі, бір адам әңгіменің ішінде өз мәселелерін шешуге тырысады, ал екінші сол мәселелерді шешу үшін қажетті ақпаратты ұсынуға көмектеседі.

Ерікті кеңес жүргізуінің мен тесттілеудің қағидалары халықаралық нұсқамаларда мен ұлттық хаттамаларда негізделген. АИВ эпидемия таралу жағдайларда тесттілеуді мен кеңесті тағы барлық медициналық мекемелердегі әсіресе терапия мен хирургия көмек түрлерімен, мемлекеттік және жеке меңшік мекемелердегі, ауруханалық және амбулаториялық жағдайлардағы науқастарға және мобильды/аутрич қызметтерге нұсқама беру қажет.

Өз АИВ-статустың артықшылары:

• АИВ-статуспен байланысқан науқасқа/клиентке өз қауіпті жағдайға қарауға көмектеседі;

• АИВ жұқтыруды жоюға немесе басқаларды жұқтырмып алмауына, тәртіпті өзгертуіне көмектеседі помогает менять поведение, которое поможет предотвратить заражение ВИЧ или заразить вирусом других;

• мазасыздануды төмендетеді, қиындықтарды женуге көмектеседі;

• анадан балаға АИВ таралуын жою үшін клиентке/науқасқа қауіпсіз шаралардықабылдауға әсер етеді;

• науқасқа/клиентке өз өмірін жоспарлауына және болашақ туралы дұрыс шешімді қабылдауға көмектеседі;

• дәрігерге уақытысында қарап тексерілуге мен ем бастауына әсер етеді;

• лайықты превентивті шараларды ұйымдастыруға көмектеседі;

• АИВ/ЖИТС стигмамен, дискриминациямен және сенбеушілікпен күресуге көмектеседі.

Кеңестің көмегі ұсынылады:

1. АИВ-тесттілеуді өткен адамдарға

2. Тесттің нәтижесі оң ба немесе теріс па қарамастан нәтижені білген адамдарға.

3. АИВ-инфицирленген адамдарға.

Кеңес үш кезеңнен тұрады.

1. Тестке дейін (алғашқы кеңес) кеңесші адамға (немесе жұпқа, немесе топқа) оқиғаны ойластыруға және талдау жасауына мүмкіндік береді және АИВ-инфекцияға тексеріс жүргізеді.

2. Статусты тексергеннен кейін тесттілеу.

3. Тесттен кейін кеңес жүргізу.

2.6 Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар. Ақпаратты блок (100 минут)

ҚР, ТМД және әлем бойынша белгілі заңдар қабылдау бойынша интернет-ресурстарда шолу жүргізу: АИВ-инфекциямен науқастарға медициналық көмек көрсету бойынша заң шығаратын база, АИВ-пен өмір сүретін адамдардын құқықтары, АИВ-инфекция тарату үшін қылмысты жауапты тарту.

АИВ-ті әдей жұққан үшін және/немесе медициналық көмектен, жұмысқа орналасудан немесе бала мекемеге тіркеуден бас тартқан үшін қылмыстық жауапқа тартатын мысалдарын келтірініз.

Бақылау сұрақтар