9.1 Қақырықты жиау техникасы

МБТ бар қақырықты жинауы аурухананың ерекше дайындалған бөлмеде немесе амбулаторлық жағдайларда жүргізіледі. Жиналған үлгілер микробиологиялық зерттеу үшін тез апарылу қажет. Ол үшін ерекше контейнерлерді қолдану керек, олар мықты, бұзылуға тұрақты, одан қақырық төгіліп қалмау үшін ол герметикалық бұралатын пробкамен кең қақпақшымен болу керек. Үлгілерді жинаған кезде инфицирлену қауіпі өте жоғары, әсіресе науқас қақырықты жөтеліп шығарған кезде. Сондықтан, рәсімді дені сау адамдардан алыс және ерекше бөлмеде жүргізу керек.

Зерттеу мақсатымен 2 күннің ішінде қақырықтын үш үлгіні жинау қажет. Сонымен, қақырықтың бірінші үлгісін науқас қақырықты жинайтын бөлмеде немесе ерекше арналған орында контейнерге жинайды. Қақырықты жинаған кезде міндетті түрде орта медициналық қызметкерлер қатысу керек. Тек қана қақырық тапсырылу керек (шырышты немесе ірінді бөліністер, олар ауыз қуысына бронхтардан түседі), сілекей емес, ол өте маңызды. Бірінші үлгіні тапсырғаннан кейін мейірбике зарасыздандырылған контейнерді береді, оның ішіне науқас өз бетімен, мейірбикенің бақылаусыз қақырықты келесі ертеге жинайды. Ең алдымен таңертен ауыз қуысын қайнаған сумен шақау керек. Қақырықты көшеде немесе балконда жинау керек. Талдауды жүргізу үшін қажетті қақырықтың көлемі 5 мл жуық болу керек. Осы рәсімді жүргізгеннен кейін науқас таңертен емханаға келу керек, зерттеу жүргізу үшін қақырықпен контейнерді тапсыру керек және қақырықтың үшінші үлгісін медициналық қызметкерлердің қатысуымен жинау керек.

Қақырықты жинау техникасы келесі: науқасқа екі рет терең ауаны ішіне жұтып алу керекте біраз уақыт демалын ұстап және ақырын мұрын арқылы ауаны шығару керек. Үшінші рет терең ауаны жұтқан кезде біраз уақытқа дейін ауаны ұстап және тез ауаны ауыз арқылы шығару керек. Төртінші рет терең ауаны ішіне жұтқан кезде жөтелу керек және қақырықты таза контейнерге түкіріп тастау керек. Сосын науқас контейнердің қақпасын қатты жауып медициналық қызметкерге беру керек.

Егер науқас қақырықты шығаралмаса немесе тек қана эпизодикалық ретімен шығарса және аз мөлшерде, онда қақырықты тапсыру алдында және ерте таңертен қақырық тапсыру күнде бронх секрецияны, жөтелді және қақырықты шығаруды күшейтетін қақырық шығаратын дәрілерді немесе қоздыратын аэрозольды ингаляцияларды қабылдау керек.

Бронхтардан жуылы сұйықтарды алу үшін науқасқа тыныс жолдарға анестезия жүргізеді. Көмей шприцпен 37°С жылтқан 15 – 20 мл физиологиялық ерітіндісін енгізеді ол бронх шырышты қабатының секрецияны күшейтеді. Жөтелген кезде науқас жуылы сұйықтарды шығарады. Оларды зарасыздандырылған ыдысқа жинайды, бактериоскопияны жүргізу үшін қалыпты әдіспен бойяды және МБТ өсіру үшін егу средаларға қояды.

Асқазанның жуылы сұйықтарды көбінесе қақырықты шығаралмайтын балаларда және аз мөлшерде қақырықты шығаратын ересек адамдарда зерттейді. Бұл әдіс қиын емес асқазанның жуылы сұйықтарда МБТ пайызы көп мөлшерде анықталады, осы әдісті тек қана өкпе туберкулезбен ауратын науқастарда ғана емес, ол тағы басқа мүшелердің туберкулезімен (тері, сүйектер, буындар және басқа) ауратын науқастарда да қолданылады. Жуылы сұйықтарды алу үшін науқас таңертен аш қарынға бір стакан қайнатылған суды ішу керек. Сосын асқазан зондымен зарасыздандырылған ыдысқа асқазанан сұйығын жинайды. Сосын сұйығын центрифугаға салады, тұнбадан ірінді элементтерден жағынды жасайды, өңдейді, қақырық сияқты қалыпты әдіспен бояйды.

Туберкулез менингит күдігінде бірінші күндерде ми жұлын сұйығының талдауын жасау керек. Ми жұлыннан сұйығын алған кезде ми жұлынның каналынан шығатын сұйық қысымының дәрежесіне қарайды. Егер сұйық үзіліссіз ақса және жоғары қысымымен ол жоғары бас сүйек қысымы туралы куәландырады. Егер сұйық ірі жиі тамшылармен ақса онда ол қалыпты қысым болып есептеледі, егер сирек кішкентаі тамшылармен ақса онда ол төмен қысым немесе оған шығу үшін кедергілер бар деп саналады.