- •Мазмұны
- •Қысқартулардың тізімі
- •1 Модуль ең қауіпті әсер тиетін халықтың денсаулығын қорғау
- •1 Бөлім. Денсаулықтың анықтамасы және мейірбике процессіндегі ең қауіпті әсер тиетін халықтың денсаулығын сақтау
- •1 Сабақ
- •2 Сабақ
- •2.6 Денсаулықтың негізгі деңгейлер, қалыптар мен белгілер.
- •3 Сабақ
- •Студенттің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар.
- •4 Сабақ
- •2 Сүрет. Қауіптің төмендеуі, психологиялық орнылықтылықтың ұйымдастыру
- •5 Сабақ
- •3 Сүрет. Мейірбике үдерістің бес сатысы
- •6 Сабақ
- •2 Бөлім. Денсаулық қорғау саласында адамның құқықтары. Денсаулық сақтау саласында халықаралық заң шығаратын актілер. Заң шығарудың қалыптары және олардың түсініктемесі
- •7 Сабақ
- •1. Азаматтық және саяси құқықтар туралы Халықаралық пакт (асқхп).
- •2. Әйелдерге қатысты құқығын шектеуді жою бойынша Конвенция (әқжк).
- •3. Нәсілдің құқығын шектеуді жою бойынша Конвенция (нқжк).
- •4. Азапты, қатыгездікті, рақымсызды немесе намысын кемсітуін және басқа қатынастардың мен жазалардың түрлерін қолдануға қарсы Конвенция (ақк)
- •4. Науқасқа бағытталған медициналық қызмет туралы Декларация, 2007 ж.
- •6. XXI ғасырда денсаулық қорғау қағидалар туралы Джакарттық, 1997 ж.
- •9(1) Тармақ асқхп
- •14 Тармақ мқк
- •6 Тармақ денсаулыққа құқық туралы Хартия
- •8 Тармақ Денсаулыққа құқық туралы Хартия
- •5 Тармақ Денсаулыққа құқық туралы Хартия
- •8 Сабақ
- •Қазақстан Республикасының конституциясы
- •29 Тармақ
- •«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі» Қазақстан Республикасының Кодексі
- •3. «Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011 - 2015 жылдарғаарналған «Саламатты Қазақстан» мемлекеттiк бағдарламасы туралы» жарлық
- •8.3 Алдын-алу шараларына құқықкелесі заң шығару құжаттарда жазылған:
- •29 Бап қр Конституцияның денсаулық сақтауына құқығын тіркейді:
- •8.4 Қолжетілімдігіне құқық төмен берілген қр заң шығару құжаттарда жазылған:
- •8.5 Ақпаратқа құқық келесі қр заң шығару қужаттарда берілген:
- •8.6 Өзгешілікке және құпиялыққа құқық келесі қр заң шығару қужаттарда берілген:
- •9 Сабақ
- •1 Модульдің оқытушыға араналған белгілер
- •1 Модульге анықтамалық әдебиеттің тізімі
- •2 Модуль ең қауіпті әсер тиетін халықпен жұмыс істегенде қолданылатын коммуникациялар
- •1 Сабақ
- •1 Сүрет. Коммуникацияның сипаттамасы, түрлері, қабілеттері
- •2 Сабақ
- •3 Сабақ
- •3.1 Қауіпті бағалау жүйенің әлеуметтік көрінісі (қбжәк). Ақпаратты блок (25 минут)
- •2 Оқытушыға араналған белгілер
- •2.4 Талқылауға арналған сұрақ
- •2.7 Оқиғалық есеп
- •2.8 Талқылауға араналған сұрақ (3 сұрақ)
- •3.6 Талқыдауға арналған сұрақ
- •2 Модульге аррналған анықтамалық әдебиет
- •2 Модульге ескерту
- •3.3 Стигма мен дискриминация жөнінде әлеуметтік өзгерістеріне коммуникациялардын өзгеру туралы халықаралық тәжірибе
- •3.4 Туберкулез мәселесі бойынша насихат, коммуникация мен әлеуметтік мобилизация: «Туберкулезді тоқтатайық» кампаниядан алынған тәжірибе
- •3.7 «Атақтылар» жаттығу (20 минут)
- •3 Модуль психобелсенді заттектерден тәуелділігі. Клиника және ем
- •1 Сабақ
- •1.6 Оқиғалық есептер (50 минут)
- •2 Сабақ
- •1 Сүрет. Нейротрансмиттердің әсері
- •2.8 Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар
- •3 Сабақ
- •3.1 Науқастын профилі. Ақпаратты блок (25 минут)
- •I кезең. Апиындық абстинентті синдромның емі, ұзақтығы 7 күннен аса емес.
- •II кезең. Постабстинентті бұзылыстардын соматопсихикалық түзетуі (30 күнге дейін)
- •III кезең. Рецидивке қарсы ем (6 айдан астам емес)
- •4 Сабақ
- •I және II түрінің биполярлы бұзылыс
- •3 Модульге оқутышыға арналған белгілер
- •3 Модульге арналған анықтама әдебиеттің тізімі
- •3 Модульдің ескертуі
- •2.8 Өсөж-ге мәлімет. Тәуелділіктің патогенезі
- •3.1 Науқастын профилі
- •3.7 Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар Апиын қолдаушы терапия бойынша директива (Explain this is a translation of Dutch guideline).
- •Науқастын келешегі
- •Медициналық қызметкердін келешегі
- •Терапия үрдісінде науқастын және медициналық қызметкердің арасында қарым-қққатынастар
- •4 Модуль жұқпалы ауруларды (аив-инфекцияны, с вирусты гепатитті және туберкулезді) жүргізүдің мейірбике процессі
- •1 Бөлім. Аив-инфекция жүргізуінде сейірбикелік үдеріс
- •1 Сабақ
- •I клиникалық саты
- •II клиникалық саты
- •III клиникалық саты
- •IV клиникалық саты
- •2 Сабақ
- •Иеқ алмасу терапияны алу мүмкіндігін ұсынуы.
- •2.5 Жжби алдын алу. Ақпаратты блок (25 минут) («Жыныс жолымен таралатын инфекциялардын алдын алуының глобальды стратегия және олармен күресу», ддұ мәліметтері, 2006-2015 жж.
- •3 Сабақ
- •2 Бөлім. С вирусты гепатитті және коинфекцияны (аив және с вирусты гепатит) жүргізуінде мейірбике үдерісі
- •4 Сабақ
- •5 Сабақ
- •Вирусты гепатиттердің серологиялық маркерлердің мәліметтері ескертудегі кестеде ұсынылған.
- •6 Сабақ
- •Парентеральды вг объектілердің әдістері және дезинфекцияның құралдары ескертуде сипатталған.
- •2. Қатынаста болған адамдарға кеңес жүргізу
- •3. Қка көрсетілімдер жоқ болған кезде тактика
- •4. Қка басталу уақыты және ұзақтығы
- •5. Қка үшін арв дәрілерді таңдау
- •6.4 Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар
- •7 Сабақ
- •100 000 Халыққа, 2002-2011 жж.
- •8 Сабақ
- •9 Сабақ
- •10 Сабақ
- •Туберкулезге қарсы вакцинация. Туберкулезге қарсы вакцинацияның мақсаты тмб инфицирленбеген адамда жасанды иммунитетті құру, ол туберкулез қоздырғышқа тұрақтылығын жоғарлайды.
- •11 Сабақ
- •1000 Науқас астам модельдің шаралардын шектеуінде көмек алды, оларға диагностикалық, ем және кеңес көмек көрсетілді.
- •12 Сабақ
- •4 Модульдің оқытушыға арналған белгілер
- •Жаттығу «Мен және аив-инфекция»
- •2.4 Талқылауға арналған сұрақ
- •3.1 Рольдік ойын «Өмірден алынған күн …»
- •5.4 Оқиғалық есептер
- •6.4 Оқиғалық есептер
- •4 Модульге арналған анықтамалық әдебиеттің тізімі
- •4 Модульге арналған ескертулер
- •1.6 Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар
- •5.3 Вирусты гепатиттердің серологиялық маркерлар. Ифт талдаулардын интерпретациясы
- •6.3 Парентеральды вг объект дезинфекцияның әдістері және құралдары
- •7.5 Қр туберкулезге қарсы көмектің құрылымы
- •9.1 Қақырықты жиау техникасы
- •12.2 Өкпе туберкулезде жедел жағдайлар
- •5 Модуль ең қауіпті әсер тиетін халықпен жұмыс істеген кезде (аив, с гепатит және тәуелді аурулар) өзгешелікті тәсілдемелері мен байланыс жолдардын әдістері
- •1 Сабақ
- •2 Сабақ
- •3 Сабақ
- •4 Сабақ еқәх топтардын коммуникация тәсілдерінің ерекшеліктері, кеңес жүргізуінің дағдылары
- •5 Сабақ
- •6 Сабақ
- •1. Науқасқа бағытталған оңтайлы, этикалық медициналық күтімді қамтамасыз ету мақсатымен CanMeds барлық рөлін атқаруымен кеңесшілер ретінде жұмыс істеу.
- •2. Олардын жұмысына сәйкес клиникалық дағдыларды, білімдерді мен тәжірибені алу және қолдау.
- •3. Науқастын толық зерттеуін орындау.
- •4. Алдын алу және терапия әдістерін тиімді қолдану.
- •5. Диагностикалық пен терапиялық кәсіптік дағдыларды кәсіби және лайықты жерде қолдану.
- •6. Басқа медициналық қызметкерлерге кеңес үшін бару, бірақ олардын білімдері шектеулі екенін сіз есептеу керексіз.
- •7 Сабақ
- •8 Сабақ
- •Әйел жүкті емес және жақын арада жүктілікті жоспарлап жатқан жоқ
- •Әйел жүкті емес, бірақ жақын арада жүктілікті жоспарлап жүр. Кеңес жүргізуінде келесі тақырыптар туралы айту керек:
- •Жүкті әйел, бірақ ол өз жүктілік туралы әлі соңғы шешімді қабылдаған жоқ. Кеңес жүру кезінде айту керек:
- •9 Сабақ
- •1 Сүрет. Вирустік жүктеме деңгейінің және cd4 лимфоциттердін саның үлгілі өзгерістер
- •9.2 Аре қағидалары, аре басталуына көрсеткіштер, аре тиімді мониторингі
- •9.6 Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар
- •5 Модульдің оқутышыға арналған белгілер
- •1.6 Оқиғалық есептер
- •5 Модульге арналған анықтамалық әдебиеттің тізімі
- •5 Модульге арналған ескертулер
- •3.5 Тесттен кейін кеңестің қабылдаулары.
- •Эпидемиологиялық мәліметтер
- •5.5 Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар
- •Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар
- •1.Науқастармен және олардын отбасылармен өзара түсінушілікке, сенімге мен этикалық түсінушілікке жету.
- •2. Ақпаратты, науқастарға, олардын отбасыларына, әріптестерге және басқа мамандарға үшін болжамды мұқият жинау және қисынды келтіру.
- •3. Науқастарға, олардын отбасыларына, әріптестерге және басқа мамандарға маңызды ақпаратты және түсініктемені нақты тарату.
- •4. Бірге күту жоспарын жасау үшін науқастарға, олардын отбасыларына, әріптестерге және басқа мамандарға тиісті мәселелер, себептер және жоспарлар бойынша өзара түсінішілікке жету.
- •5. Медициналық мәселелер бойынша жазбаша немесе ауызша тиімді ақпаратты ұсыну.
- •1. Медициналық қызметкерлердін мультикәсіптік топтардын жұмысында тиімді қатысу.
- •2. Алдын алу, талқылау және кәсіптік арасындағы егестерді шешу мақсатымен басқа медициналық жұмысшылармен тиімді жұмыс істеу.
- •1. Медициналық мекемелердің және жүйелердің жұмыстын тиімділігіне әсер ететін шараларға қатысу.
- •2. Өз жұмысынды және мансапты тиімді басқару.
- •3. Денсаулық сақтау жүйесінде ресурстарды дұрыс қолдану.
- •4. Қажет болған кезде лауазымды адамның міндеттерін атқару және басшының міндеттерін өзіне алу.
- •1. Әрдайым оқу арқылы өз кәсіптік дағдыларды қолдау және нығайту.
- •2. Ақпаратты мен оның түпнұсқаларды сынаумен бағалау және оларды тәжірибеде қолдау.
- •3. Науқастарды, олардын отбасыларды, студенттерді, резиденттерді, басқа медициналық қызметкерлерді, халықты және басқаларды оқыту.
- •4. Жаңа медициналық білімін мен тәжірибені ұйымдастыруына, таралуына, қолдауына және талдау жүргізуіне өз салымын енгізу.
- •1. Науқастар, маман, қоғам жөнінде этикалық міндеттерді көрсету.
- •2. Кәсіптік жаңартуында қатысу арқылы өз науқастар, маман, қоғам жөнінде міндеттерін көрсету.
- •3. Дәрігер денсаулығын қамтамасыз етіп ем ұстаушылықтын көрсету және орнықтылықты тәжірибені қолдау.
- •7.4 Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар Науқасқа қызмет етудің кешендік жоспар
- •Қызмет алу құқығына критерийлерге сәйкестік
- •8.6 Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар
- •9.6 Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар
10 Сабақ
Туберкулез алдын алудын түрлері. Өзгешелікті алдын алу
10.1 Өзгешелікті алдын аул. Дағдыларды көрсетуімен ақпаратты блок (200 минут)
Мейірбике, ОМҚ вакцинация жүргізу техникасын білу қажет, оны тәжірибеде орындау үшін ерекше жүргізу рұқсаты болу керек. Егу жүргізуінің сапасына қарай ТБ өзгешелікті алдын алу жүргізуінің жетістігі байланысты. ТБ қарсы егілмеген балалар мен жасөспірімдер немесе сапасыз егілгендер (егілгеннен кейін белгісі болмаса немесе тыртықшаның кішкентай өлшемі – 1 – 2 мм болса) ТБ бойынша қауіпті топқа жатады.
Туберкулездің өзгешелікті алдын алуы туберкулез қоздырғыштын резистенттілігін жоғарлатуына бағытталған, яғни ТМБ жағынан басқыншылдыққа ұшыратын адамға бағытталған. Туберкулез инфекциясына инфицирленбеген адамның тұрақтылығын жоғарлату үшін вакцинация жүргізу керек. Тағы бір әдіс бар – ол Mycobacterium tuberculosis жоятын химиопрепараттарды қолдану. Ол химиопрофилактика деп аталады.
Туберкулезге қарсы вакцинация. Туберкулезге қарсы вакцинацияның мақсаты тмб инфицирленбеген адамда жасанды иммунитетті құру, ол туберкулез қоздырғышқа тұрақтылығын жоғарлайды.
13 жыл бойы қажырлы еңбегімен Кальметпен және Геренмен құрылған ТМБ бұқа түрінің тірі әлсіз дақыл адамда ауруды қоздырмайды, бірақ өзгешілікті иммунитетті және иммуногендігін қалыптастыру үшін қажетті қасиеттермен байланысқан.
Вакцинацияны дені сау, мерзімде туылған балаларға өмірге келгеннен кейін 1 – 4 күндерде жүргізеді. Ол үшін арнайы оқыған мейірбике шыны ампуладағы құрғақ вакцинаны 0,9% натрий хлоридпен ерітеді және жіңішке инемен қатаң сол қолдын бүйір жағындағы жоғары мен орта үштен бірі шектелуінде терінің ішіне егеді. Инъекция қойған жерде ақ папула пайда болады, ол 15 – 20 минуттан кейін кетеді. Инъекцияны бір нәрсемен өндеуге немесе жабуға керек емес. Нәрестелерде қалыпты жергілікті егудің реакциясы 4 – 6 аптадан кейін анықталады. Терінің ішіне вакцина егілген орында 5 – 10 мм диаметрімен папула пайда болады. Уақыт өткеннен кейін пустула (көбіршік), кейін қабықша пайда болады. Кейбір кезде кішкентай ғана 5 – 8 мм диаметрімен жара шығады. Сосын 90 – 95% егілгендерде пустуланың орында ақырын терінің сырты қабатында 10 мм диаментрімен жуық тыртық қалыптасады. Уақыт өткеннен кейін тыртықтын бар болуына және өлшеміне қарап жүргізілген вакцинацияның сапасы туралы айтады. Егу реакцияның кері дамуы 2 – 3 айдын ішінде, кейбір кезде ұзақ мерзімдерде жүреді.
Туберкулезге қарсы вакцинацияның тиімділігі кейбір эпидемиологиялық көрсеткіштердің жақсартылуымен көрінеді. Егілгендердің арасында туберкулез ауруы 5 – 10 есе аз, өлім-жітім азаяды. БЦЖ вакцинаны кең тәжірибеге енгізгеннен кейін балаларда және жасөспірімдерде милиарлы туберкулезден, туберкулезды менингиттен, казеозды пневмониядан сияқты таралған және ауыр формалармен туберкулезден ауруы төмендеді. Көкірек ішінде лимфа түйіндердің зақымдану шектелуімен туберкулездің жеңіл формалар көбейе бастады.
ДДҰ ұсыныстармен сәйкес туберкулезге қарсы вакцинация әлем бойынша мемлекеттердің көбісінде қолданады, сол елдерде туберкулез жөнінде эпидемиялық жағдай қиын.
Отбасыда туберкулезбен ауратын адамдар болса, онда сол отбасыдағы егілген нәрестелерді иммунитет шығарылмағанша ең азы 8 аптаға оқшаулау керек. Егер туберкулезбен ауратын анамен нәресте БЦЖ вакцина егілмей тұрып тығыз қатынаста болса (егер бала медициналық мекемеде туылмаса және т.б.), онда оған вакцинацияны жүргізбейді, оған 3 айдан кейін химиопрофилактиканы тағайындайды. Осы мерзімнен кейін, егер 2 ТЕ Манту пробасы теріс болса БЦЖ-М жүргізуге көрсетілім бар. Егер нәрестеге БЦЖ вакцинаны еккеннен кейін анасында туберкулез анықталса, онда вакцина егілгеніне қарамастан химиопрофилактиканы тағайындайды.
Химиопрофилактика. ТМБ жұғуының ең қауіпті әсер тиетін адамдарда туберкулезді жою үшін туберкулезге қарсы химиопрепараттарды қолдануы химиопрофилактика деп аталады. Химиопрофилактиканы алған адамдардын арасында туберкулезбен ауырып қалған адамдардын саны, химиопрофилактиканы алмаған адамдармен салыстырғанда, 5 – 7 есе төмен. Әдеттегідей медициналық қызметтердің бақылауымен химиопрофилактиканы санаторлық жағдайларда изониазидпен жүргізеді. Химиопрофилактиканың ұзақтығы – 3 ай.
Кешенді клиникалық-рентгенологиялық зерттеудің мәліметтер бойынша және туберкулезбен ауратын науқаспен қатынаста болуына немесе болмауына қарамастан белсенді туберкулез диагнозы дәлелденбегеннен кейін туберкулезді жою мақсатымен АИВ-инфекциямен науқастарға бір рет химиопрофилактика жүргізіледі. Оң нәтижелі АИВ-статус дәлелденген кезде науқастарға келесі сызба бойынша химиопрофилактика жүргізіледі: изониазид (Н) есеп бойынша 10 мг/кг салмағына (300 мг астам емес) және пиридоксин – 25 мг тәуілігіне, осы дәрілерді күнде 6 ай бойы қабылдау керек (ДДҰ ұсыныс бойынша және ТБ АИВ бұйрықтан қосымша).
10.2 Оқытушының басқаруымен жүргізілетін студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар (100 минут)
БЦЖ вакцинациясы және ревакцинациясы, вакцинацияның алдында жүргізілетін шаралар, туберкулезге қарсы иммунизацияның тиімділігін бағалау. Туберкулездің химиопрофилактикасы. ТБ ауратын науқастардын сырқаттамалармен және медициналық карталармен жұмыс істеу бойынша практикум. Оқиғалық есептерді шешу, тесттілеу.
Бақылау сұрақтары (35 минут)
ТБ алдын алудын қандай түрлерін білесіз?
ТБ өзгешелікті алдын алу дегеніміз не?
ТБ химиопрофилактикасы дегеніміз не?
БЦЖ вакцинациясы қашан жүргізіледі?
БЦЖ вакцинациясын және ревакцинацисын кім жүргізеді?
Студенттің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар
Туберкулездің өзгешелікті алдын алуы.
«Балалардағы туберкулездің химиопрофилактикасы» тақырып бойынша оқиғалық есепті құру. «Туберкулездің өзгешелікті алдын алуы» тақырып бойынша баяндама дайындау.