Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
руководство на каз.яз.docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
6.24 Mб
Скачать

I клиникалық саты

• Симптомсыз кезең

• Персистирленген жалпылама лимфоаденопатия

II клиникалық саты

• Себорейлы дерматит

• Ангулярлы хейлит

• Ауыздың шырышты қабатында рецидивті ойық-жаралар (соңғы 6 айда екі рет немесе екіден аса)

• Белдемелі лишай (бір дерматоманың аймағында көптеген бөртпелер)

• Тыныс жолдарының рецидивті инфекциялар (соңғы 6 айда екі рет немесе екіден аса синусит, орта отит, бронхит, фарингит немесе трахеит)

• Онихомикоздар

Бастапқы салмаққа қарағанда салмақтын азаюі 10% төмен

III клиникалық саты

  • Түсініксіз салмақтын азаюі (соңғы 6 айда 10% астам)

  • 1 айдан астам түсініксіз этиологияның қызбасы

  • Бір айдан астам түсініксіз созылмалы іш өт

  • Өкпе туберкулезі

  • Перифериялық лимфа түйіндерінің туберкулёзі

  • Ауыз қуысының шашта лейкоплакия

  • Рецидивты кандидозды стоматит (соңғы 6 айда екі рет немесе екіден аса)

  • Ауыр бактериальды инфекциялар (мысалы, пневмония, плевраның эмпиемасы, пиомиозит, сүйектердің және буындардын инфекциялары, менингит, сепсис)

  • Жедел ойық-жаралық шірік стоматит, гингивит немесе периодонтит

IV клиникалық саты

• АИВ-инфекциямен қоздыратын кахексия синдромы

• Өкпеден тыс туберкулез (перифериялық лимфа түйіндерінен басқа)

• Пневмоцисті пневмония

•Ауыр рецидивті немесе рентгенологиялық дәлелденген бактериальды пневмония

(жылда екі рет немесе екі реттен аса)

• Цитомегаловирусты ретинит (± колит)

• ҚГВ қоздыратын герпес (1 айдан аса емес рецидивті немесе персистирленген)

• АИВ-инфекциямен қоздыратын энцефалопатия

• АИВ-инфекциямен қоздыратын кардиомиопатия

• АИВ-инфекциямен қоздыратын нефропатия

• Үдемелі мультифокалды лейкоэнцефалопатия

• Саркома Капоши немесе басқа ісіктер АИВ-инфекциямен байланысты

• Церебралды токсоплазмоз

• Кандидоздын ауыздықталған немесе жалпылама форма (кандидозды эзофагит, бронхит, пневмония, кокцидиоидомикоз, гистоплазмоз)

• Криптоспоридиоз

• Криптококкты менингит

• Атипиялық микобактериялармен қоздыратын диссеминирленген инфекциялар

Маманға қарамастан жоғары берілген аурудын әртүрлі сатыларда АИВ-инфекцияның клиникалық белгілерін әр дәрігер білу керек. Науқас өзінде ауру бар екенін білмеу мүмкін және тексерісте кейбір себептер бойынша АИВ инфицирленген екенін айтпау мүмкін.

Бақылау сұрақтары (10 минут)

  1. АИВ өмір циклің кезеңдерің атаңыз.

  2. АИВ таралу жолдарды атаңыз.

  3. АИВ таралатын биологиялық сұйықтарды атаңыз.

  4. АИВ-инфекцияның даму клиникалық сатыларды атаңыз (ДДҰ жіктеуі)

2 Сабақ

АИВ-инфекцияның алдын алуы

АИВ-инфекция жандарына батады және денсаулық сақтау шығымдар жағынан қымбат болып саналады. Сонымен қатар, оны тез ескерту болады. Халыққа шын қауіп факторларды бағалай отырып әрқашан лайқты ақпарат ұсыну керек, олар қырағылықты көрсету керек және белгілі халық топтарды кінәламау керек.

2.1 ИЕҚ арасында АИВ-инфекцияның алдын алуы. Ақпаратты блок (100 минут)

АИВ-инфекцияның алдын алу жұмысына келесі бағыттар кіреді:

  1. Ақпаратты жұмыс және білім.

  2. Әлеуметтік және денсаулық сақтау қызметтердің қол жетілімдігін қамтамасыз ету.

  3. Инелік есірткелерді қабылдайтын адамдардын арасында белсенді жұмыс жүргізу.

  4. ИЕҚ зарасыздандырылғанг құралдарды және дизинфицирленген құралдарды қамтамасыздандыру.

  5. ИЕҚ алмасу емді алуға мүмкіндік беру.

  1. Ақпаратты жұмыс және білім. Тиімді алдын алудын бірінші жағдайы барлық халық арасында АИВ жұғу, басқа инфекциялар және инелік есірткелерді қабылдауымен (артық дозалану қауіпі, тамыр аурулары мен ірін асқынулар пайда болуы, және т.б.) байланысты ерекше қауіп туралы хабарлау.. [http://www.socialhelp.ru/attachments]. Денсаулық мәселелер бойынша осындай контексте ағарту бағдарламалар және АИВ-инфекциядан адамды қорғайтын, тәртіпті қалыптастыратын және нығайтатын құрал ретінде қауіпті тәртіпті төмендету бойынша бастама оқу бағдарламалар жүргізілу керек.

Қазіргі уақытта Европалық бюро өз жұмысында зиянды төмендету жөнінде Резолюцияны нұсқау етіп қолданады EUR/RC52/R9 2002 ж. Қауіпті тәртіпті өзгертуімен ИЕҚ әсер етуге болады екен, ол ғылыми дәлелденген. АИВ-инфекция, таралу жолдар, оның алдын алу туралы тек қана инелік есірткелерді қабылдаушыларға хабарламау керек, ол тағы эксперимент ретінде есірткелерді қабылдайтын адамдар да білу керек. Басылып шығарған мәліметтердің әсері жұқпалы аурулардын алдын алуына және қауіпті тәртіпке әсер етуі өте төмен екенін көрсетілді, мәліметті қайталап және адамдармен жеке қатынаста негізделген тәсілді қолдану керек.

Осы алдын алудын бағытына келесі компоненттер кіреді:

  • Барлық халықты ағарту;

  • Қауіпті тәртіпті өзгертуіне (сонымен қоса сексуалды) бағытталған ИЕҚ және олардын жақын әлеуметтік айналасыға ақпарат беру мен оқу;

  • Ең алдымен біріншілік медициналық-санитарлық көмек мекемелерді қоса және денсаулық сақтау және әлеуметтік көмектің қызметтерді оқыту.

Осы алдын алу компоненттерді жүзеге асыру үшін келесі іс-әрекеттер кіріседі:

  1. АИВ-инфекция алдын алу бойынша оқу модульдерді мен бағдарламаларды құру және оларды орта мен жоғары білімінің жалпы бағдарламаларға қосу.

  2. Денсаулық сақтау салада мен әлеуметтік көмекте оқу кампанияларды жүргізетін бұқаралық ақпарат құралдардын қызметкерлерді оқыту.

  3. БАҚ әртүрлі түрлерін қолдануымен халықты ретімен хабарлау.

  4. АИВ-инфекцияның және басқа жұқпалы аурулардын алдын алу мәселелерді денсаулық сақтау қызметтегі мен әлеуметтік көмектегі қызметкерлердің негізгі оқу бағдарламаларға қосу.

  5. Қауіпті тәртіпті өзгертуіне (қаіпсіз сексті және есірткелерді қабылдауымен тақырыпты қоса) бағытталған ИЕҚ және олардын жақын әлеуметтік айналасыға ақпарат беру мен оқу.

Осы бағытта жүргізілген жұмыс арнайы оқытқан мамандарды және бұрынғы есіртке қабылдаушыларды қатыстыруымен тиімді болып саналады.

  1. Әлеуметтік пен денсаулық сақтау қызметтердің қол жетілімідігін қамтамасыз ету. Кімде АИВ-инфицирлену қауіпі жоғары болса немесе инфицирленген болса, онда олардын барлықтарында медициналық, әлеуметтік көмек көрсететің қызметтерге және инелік есірткелерді (тамыр ауруларды, ірінді асқынуларды, В және С гепатиттерді және басқа ауруларды емдеу) қабылдау зардаптармен байланысқан орталықтарға еркін қолжетілімдігі болу керек. Сонымен қатар, барлық кеңес, ем және басқа қызметтер АИВ-инфекцияның алдын алу көмегімен айналасу керек, ол мақсатқа жету үшін олар қажетті ақпаратты ұсынады және науқастарды ерікті кеңес жүргізуіне және тесттілеуге (ЕКТ) жібереді.

Кеңестің алдын алу жұмысына келесі факторлар ісер ету мүмкін:

  • Қиын жетілімді орындарда орналасқан;

  • Бюрократтық рәсімдер;

  • Қызметтердің жоғары бағасы;

  • Жағымсыз қатынас немесе персоналдын құзыреттілігін жоқтығы;

  • Мәдениетті мен тіл кедергілері.

Осындай кедергілер минимумға ұшыру керек, өйткені олар ИЕҚ әлеуметтік және медициналық көмектерге қол жетілімдігіне және тиімділігіне қамтамасыз етеді.

Осы алдын алудын бағытына келесі компонеттер кіреді:

  1. Олардын орналасқан жерге және қоғам көлігімен жету мүмкіндігіне жетілімді болу керек.

  2. Уақыт бойынша минималды шектеулермен жедел жәрдем көмегіне қол жетілімдігі.

  3. Құпиялықты және керек кезде жасыруынды қамтамасыз ету.

  4. Жасқа, жынысқа, нәсілге, этникалық, мәдениеттік, идеологиялық немесе діни тиістілігіне қарамастан барлық әлеуетті клиенттер үшін қызметтерге қол жетілімдігі.

  5. Науқастын соматикалық мен психологиялық жағдайына қарамастан қызметтерге (оң АИВ-статусты қоса)қол жетілімідігі.

  6. Клиенттердің төлем қабілеттілігіне және олардын әлеуметтік-экономикалық немесе еңбек статусына қарамастан қызметтерге қол жетілімдігі.

  7. Науқастардын құқықтық статусына қарамастан қызметтерге қол жетілімдігі.

  8. Бостандықтан айырылған орындарда ИЕҚ үшін кеңес қызметтерге және АИВ-инфекцияның алдын алуына қол жетілімдігі.

Осы алдын алу компоненттерді жүзеге асыру үшін келесі іс-әрекеттерді қолданады:

  1. ИЕҚ әлеуметтік және медициналық көмектерге қол жетілімдігін шектеуленетін кедергілерді анықтау және оларды максималды жою.

  2. Есірткі қабылдаудан тез бас тартуға талап етпейтін терапиялық және алдын алу бағдарламаларды даму.

  3. Клиенттердің қажеттіліктерге және құқықтарға қажетті сыйды сақтауымен кеңес пен ем ұсыну.

  4. Ақпараттын құпиялығына қамтамасыз ететін рәсімдерді енгізу.

  5. Халықаралық ем стандарттармен жағдайларда терапиялық әдлістерді бейімделу.

  6. ИЕҚ үшін қол жетілімдігін жоғарлату мақсатымен денсаулық сақтау қызметтің және әлеуметтік көмектің қызметкерлерін оқыту және дайындау.

  7. БСМК жүйесіне ИЕҚ үшін кеңес және ем-алдын алу көмек көрсетуіне функцияларды қосу.

  1. ИЕҚ арасында белсенді жұмыс. ИЕҚ көбісі құқықты сақтау органдардан қорқаннан кейін денсаулық сақтау қызметтердің көмегіне және әлеуметтік көмекті алуға келмейді. Ондай адамдар басқа ИЕҚ және олардын айналасымен жеке қатынастар болғандықтан ғана алдын алу бағдарламалармен қамтылады. ИЕҚ арасында белсенді жұмыстын стратегиялар тіркеуді қажет етпейді, сондықтан ол керекті сенімді құруына және қауіпті тәртіпті өзгертуіне әсер етуіне рұқсат береді.

Осы бағытта «Аутрич-жұмыс» кең қолданылады – ол ИЕҚ тікілей жағдайларда, олардын тұратын орындарда, есірткілерді қабылдау үшін олардын жиналатын орындарда алдын алу қызметтерді көрсетуі деген мағынаны білдіреді. Аутрич-жұмыспен ХКТ өкілдері ғана емес тағы арнайы дайындықты өткен еркінмен келген адамдар айналысады (медициналық, әлеуметтік қызметкерлер, еркінмен келген адамдар).

ИЕҚ есірткілерді қабылдау әсеріне қарай кейбір себептерді түсінбеу мүмкін (немесе бас тарту мүмкін) және оларда көмек көрсетуге бастама жоқ. Заңсыз есірткелерді қабылдауымен байланысқан есіртке қабылдаушылар өз жеке тәртіп статус туралы мәліметтерді ашпайды. Халықаралық тәжірибе көрсетуімен, денсаулық сақтау мекемелерге және әлеуметтік көмек алуына келмейтін ИЕҚ көбісімен қатынас құру ол АИВ-инфекция алдын алудын жетістікті жағдай болып табылады.

Осы алдын алудын бағытына келесі компонеттер кіреді:

  1. ИЕҚ жасырым топтармен қатынас құру.

  2. Қауіпті тәртіпті өзгерту жөнінде оқуын ұсыну, есіртке қабылдаудын қауіпсіз әдістер және артық дозалануының алдын алу шаралар туралы ақпарат ұсыну.

  3. Зарасыздандырылған шприцтерді, дезинфирленген құралдарды ұсыну және ұсталған құралдарды, есірткені дайындауға және инъекция жасау үшін арналған құралдарды жинау.

  4. ИЕҚ қоғамға бірлесуге көмектесу үшін әлеуметтік қызметтерді (тұрмыс жағдайларға, құқықтық себептерге, қаржы себептерге, отбасы кеңеске, ЕКТ және басқа тиісті мәселелер) ұсыну.

Осы алдын алу компоненттерді жүзеге асыру үшін келесі іс-әрекеттерді қолданады:

  1. Есірткемен байланысты себептер анықталатын немесе денсаулық сақтау жүйенің бақылаусыз қалған және ИЕҚ көбісі денсаулық сақтау қызметтермен қолданбайтын жоғары қауіпті аймақтарда (әсіресе үлкен қалаларда) ИЕҚ арасында белсенді жұмыстын бағдарламаларды құру.

  2. Келесі қызметті көрсету үшін қызметкерлерді бағдарламалармен жұмыс істеу оқыту керек:

    • ИЕҚ жасырын топтарға қол жетілімдігін алу;

    • Олардын ерекше қажеттіліктерін анықтау;

    • Шын және адал қатынастардын негізінде жеке қатынастарды орнатуымен ИЕҚ сеніміне кіру;

    • АИВ-инфицирлену қауіпімен байланысты тәртіпті өзгертуіне ИЕҚ көмектесу.

  3. Жергілікті деңгейлерде жұмыс істейтін денсаулық сақтау қызметтермен, әлеуметтік көмекпен және басқа топтармен ынтамақтастық механизмдерді құру.

  4. Осы бағдарламалардын мониториг механизмдерді және жұмыс бағалауын құру.

  1. ИЕҚ зарасыздандырылған инъекциялық құралдарды және дезифектанттарды қамтамасыздандыру Зиян төмендету бағдарлама. Шприцтарды немесе есірткені дайындау үшін құралдарды бірге қолдану нәтижесінде АИВ жұғу қауіпін төмендету үшін зарасыздандырылған құралдар және дезифицирленген құралдар жеңіл түрде қол жетілімді болу керек.

Инъекциялық құралдарды бірге қабылдау себептердің бірі ол зарасыздандырылған құралдарға аз мөлшерде қол жетілімдігі. ИЕҚ барлығы тек қана бір шприцты қолданбау керек, олар есірткені дайындау және қабылдау үшін зарасыздандырылған немесе дезинфицирленген құралдарды қолдану керек. Бұл кеңес тиімді болмайды, егер оларға зарасыздандырылған мен дезинфицирлеген құралдарға қол жетілімдігін ұйымдастырмаса. Сонымен қатар, инелерді мен шприцтерді алмасу бағдарламасы – есіртке қабылдаумен байланысты АИВ-инфекцияны және басқа жұқпалы ауруларды ескертуге көмектесу үшін ИЕҚ ақпаратты, кеңес қызметтерді және оларды оқыту үшін ұсынылады. Зарасыздандырылған шприцтерді ИЕҚ ұсынылуы есіртке қабылдаудын өсуіне келтіреді деп мәліметтер жоқ.

Осы алдын алуға келесі компоненттер кіреді:

  1. Шприцтерді және дезинфицирленген құралдарды тегін алмасу бағдарламалар және есірткелерді қабылдаушылардын немесе басқа қызметтердің және ИЕҚ достық қатынасымен мекемелердің бағдарламалар көмегімен зарасыздандырылған шприцтерді және дезинфицирленген құралдарды қамтамасыз ету.

  2. Зарасыздандырылған шприцтерге және дезинфицирленген құралдарға немесе кейбір міндетті жағдайларда шектеусіз қол жетілімдігін қамтамасыз ету (мысалы, жеке куәлікті ұсыну).

  3. Шприцтерді алмасу бағдарламаларда жағымсыз зардаптарды ескерту (мысалы, қолданылған шприцтерді ерекше арналған сыйымды ыдыстарға жинау және қалдықтарды кәдеге жарату).

  4. Дезинфицирленген құралдарға және бостандықтан айырылған орындардағы ИЕҚ үшін шприц алмасу бағдарламасына қол жетілімдігін қамтамасыз ету.