2 Модуль ең қауіпті әсер тиетін халықпен жұмыс істегенде қолданылатын коммуникациялар

КІРІСПЕ

Осы модульде ЕҚӘХ жұмыс жүргізуін жақсарту үшін денсаулық сақтау жүйесіндегі байланыс жолдардың кейбір негізгі мәселелер мен модельдер ұсынылады, денсаулық сақтау тәжірибелік жұмысшыларда және орта медициалық жұмысшыларда (ОМҚ) жұмыс істеген кезде пайда болатын сұрақтардың түсінуі ұсынылған. Денсаулық сақтауында коммуникациялардың, дұрыс тәртіп пен ауруларды алдын-алу арасындағы байланыс аралығы үлкен мағынаны білдіреді.

Оқу мақсаты

1. ЕҚӘХ жұмыс істеген кезде жеке мен жүйелі тәсілдерді анықтау мен талқылау.

2. ЕҚӘХ жұмыс істеген коммуникациялардың қиындықтарын бағалай.

3. ЕҚӘХ денсаулық үшін қауіптар туралы ақпараттық мәселелерге талдау жүргізу.

Пререквизиттер: 1 модульдің жемісті өту, психология – 1 курс, медициналық психология – 2 курс, мейірбике ісінің негіздері – 1-2 курс, әлеуметтану – 2 курс.

Құзырлар

1. ЕҚӘХ жұмыс істеген кезде коммуникациялардың ерекшеліктерін анықтау.

2. ЕҚӘХ денсаулық үшін қауіптар туралы ақпарат беруінде әлеуметті-психологиялық факторларды талдап сынау.

3. Негізгі коммуникациялардың дағдыларын көрсету.

Оқудың қорытындылары

1. ЕҚӘХ жұмыс істеген кезде коммуникациялардың әртүрлі тәсілдерін анықтай білу.

2. ЕҚӘХ жұмыс істеген кезде коммуникациялардың негізгі құзырларын көрсете білу.

3. ЕҚӘХ жұмыс істеген кезде коммуникациялардың мүмкінді кедергілерді анықтай білу.

4. Әлеуметті-психологиялық факторларды түсіндіре білу.

1 Сабақ

Денсаулық сақтауында құзырлар

1.1 Талқылауға арналған сұрақ (15 минут)

Топтағы жұмыс: қатынасу деген не екенін деп өз көз қарасын талқыланыз. Денсаулық сақтауда коммуникация не үшін керек? ОМҚ жұмысында коммуникативті дағдылардың рөлі?

1.2 Коммуникациялар, мақсаттар, функциялар. Коммуникативті құзыр. Ақпаратты блок (50 минут)

Қатынасу ол адамның көп жақты жетістіктердің бірі, бұл жерде тек қана не айтылғаны ғана емес тағы не айтылған жоқ маңызды мағына білдіреді, ауызша сөйлеуі мен дене тілімен сөйлеуін қабылдауы да маңызды, бөлек адамдардың арасында қатынасу үдерісінде кедергілерді мен мүмкіндіктерін түсіну үшін әлеуметтік контексте өте маңызды.

Қатынасу жиі «өзінен-өзі белгілі» әртүрлі медициналық ұйымдарда қызметкерлердің күнделікті жұмыс өмірінде қолданатын бөлімі ретінде қарастырылады. Алдын ала болжау ретінде медициналық біліммен адамдар жалпы халық үшін аурулар, оның алдын алу және ем туралы ақпараттың көзі болу қажет. Бірақ бұл қызмет оңай емес, ол да ерекше арена сияқты, оның үстінде әртүрлі анықтамалар, түсініктемелер және құндылықтар бәсекелеседі мен пікірлеседі. Медициналық тәжірибеде маңызды өзгерістерді жүргізеді, олар медициналық қызметкерлердің қызметтің сипаттамасына мен маңызына әсер етеді, өйткені олар дәстүрлі кәсіптік міндеттерден асады – науқастың өмірін және оның еңбек қабілетін сақтау. Ең толғақты науқастардың өмір сапасын қамтамасыз ету мәселесі мен халықтың медициналық қызмет көрсету сапасымен қанағаттылығы.

Көп зерттеулердің көрсету бойынша медициналық зерттеулер өз жүргізу деңгейімен, манипуляциялармен және араласумен ғана емес, психологиялық қажеттіліктеріне мен субъектілік науқастың болжауларға лайығымен анықталады (Fritzsche K. et al., 2002 ж.). Сондықтан соңғы жылдардын арасында өркендеген мемлекеттердің көбісінде ОМҚ әлеуметтік-психологиялық құзырлылығын жоғарлау жоспарында олардын дайындығын кеңейтуіне көп назар аударылады, олар кәсібидің қажетті элемент ретінде қарастырылады.

Медициналық жұмысшылардын кәсіптік дайындығын бағалау бойынша мамандармен кәсіптік құзырлылықтын 6  негізігі сала бөліп көрсетіледі. Оларға кіреді: науқастарды жүргізу (клиникалық ойлау қабілетімен қоса), медициналық білімдер, тәжірибелік дағдыларды оқытуына мен дамуына қабілеті (клиникалық мәліметтермен жұмыс істеуімен қоса), тұлға аралық және коммуникативті дағдылар, кәсіптік және ұйымдастырушылық жұмыс (денсаулық сақтаудын экономикасын және ұжымдағы жұмыстын дағдыларын қоса).

Қазіргі уақытта медициналық білім негізгі саласының бірі коммуникативті дағдылар болып есептеледі. Тиімді коммуникация бейімделу қабілетін, сөйлесу үдерісінде және ақпаратты қабылдау кезде ілтипатқа алу және өз-өзін бағалау қабілетін сақтай білуді білдіреді. Ол тек ОМҚ коммуникативті дағдылардан және икемділігіне ғана байланысты емес, ол тағы науқастын тәртіп ерекшеліктерден және ілтипат білдіруінен байланысты.

Коммуникация – қиын үдеріс, ол өзара тәуелді қадамдардан тұрады, қадамдардын әрқайсысы біздің пікірлер басқа адамға түсінікті болу үшін қажет. Әр қадам – ол пункт, оның ішінде егер біз бейберекетті болсақ, не істеп жүргенімізді ойламасақ, онда мағынасы жоғалып кету мүмкін. БҰҰ агенттіктердін бірінің пікіріне лайығымен: Адам даму үшін коммуникация өмірдегі маңызды дағдысы болып табылады. Коммуникативті үдерістер құқықтарды мен мүмкіндіктерді кеңейтуінде орталық рөлін атқарады, солардын арқасында адамдар өз түсінігі бойынша мәселелерге келеді, ойларды қарастыру және талқылау, келіссөздерді жүргізу және жергілікті мен ұлттық деңгейлерде халайық жарыссөздерде қатысу (ПРООН, 2011 ж.). Коммуникациялардын мақсаты болып табылады: ақпаратты тарау мен алу, эмоционалдық жағдайды өзгерту, қызметке ниеттену, коммуникациялар коммуникациялар үшін, серіктеске қатысуын білдіру, коммуникатор мен реципиент, коммуникатордын өз-өзін ашу. Коммуникациялардын функциялары: қатынасты, аспаптық, өз ойын білдіру функциясы, трансляциялық, әсер еткізу функциясы, ақпаратты функциясы, эмотивті, функцияларды анықтайтын статус. Коммуникативті үдерісінің моделі мен сипаттамасы 1 сүретте ұсынылған. Коммуникация «дағдылы» әлеуметті қызметтен алыс: әлеуметті құрастырылған қызмет болып табылады, сол жердегі біліміне, шыққан жеріне, этникалық тиістігіне, дінге қарай халықтын әртүрлі топтардын артықшылықтары қиылысады. ЕҚӘХ арасында кімнің тәртібі денсаулығына үлкен қауіп ұсынылатын болса, сондай адамдармен қатынастары өте маңызды және аурулар алдын-алудын мен дұрыс тұрмыс дәстүр насихаттың маңызды элементі болып табылады. ОМҚ-ның денсаулық сақтаудағы және әлеуметтік саладағы қызметтермен пайдаланатын халықпен және мамандандырылған көмекке барып қаралмайтын қауіпті топқа кіретін адамдармен қатынастар туралы негізгі қағидаларды білгендігі өте маңызды.

Денсаулыққа зиян келтіру мүмкіндігі туралы халыққа хабарлауы бойынша өз тарихы бар. Қоғамдық денсаулық сақтауының алғашқы рет пән ретінде XIX ғасырдың ортасында Британияда жарыққа шыққан. Бұл Европаның қалалану мен өнеркәсіптік орталықтарда тырысқақ пен сүзектің көптеген тарауымен байланысты. Осы саясат жергілікті халықтын, ерекше түрде халқы тым тығыз аудандарда, Лондон сияқты үлкен қалаларда дәулеттігіне қауіп болжауына жауапты шара ретінде болды. Себепті-тергеуші байланыстарды мен аурулардын эпидемиологиясын жақсы түсіну бойынша халық арасында кампанияларды ұйымдастыруымен халық денсаулығына әсер ету қабілеті жақсарды, кампаниялардын негізі халық үшін ақпарат пен мәлімдеме беру. Денсаулық сақтау саласында Коммуникация теориясы ХХ ғасырда 50-шы жылдарда Батыста жарыққа шықты, ол екінші дүниежүзілік соғыстан кейін қоғамдық денсаулық сақтауында пайда болған мәселелерге жауапты шара ретінде болды. Заманауи мемлекеттердің арасында Шотландия сияқты мемлекет дәулеттілігі өсуі туберкулез жөнінде тиімді жауапты шараларды жасауына қабілет етті, 50-шы жылдардын ортасында сэр Джон Крофтон Эдинбург қ. осы ауру емінің құрамдастырылған қағидаларын жасаған топты атқарды.

ОМҚ жұмысында ең негізгі дағдылардын бірі тиімді қатынас болырп табылады, ЕҚӘХ жұмысты жақсарту үшін осы білімді әр мерзім сайын тексеріп және қайта қарастыру керек.