Тақырыбы. Халықтың денсаулық көрсеткіштері бойынша ақпарат жинау көздері мен әдістері. Жағдайлық есептер

№ 1 åñåï.

Iрi жылу электр орталы¹ын (ЖЭО) тура жанына орналасºан ауданды санитарлыº гигиеналыº тексерiп зерттеуде т½р¹ындар территорияны» нашар санитарлыº к¾йiне, ¾й-iшi ауасын желдету м¾мкiн еместiгiне, жуыл¹ан кiрдi кептiруге, ¼з араларында ауруларды», ¸сiре балалар арасында жиiлiгiне ша¹ым жасауы табылады.

ѽðàºòàð.

1. Ауданын» санитарлыº к¾йiне ºандай факторлар ¸сер етедi?

2. Т½р¹ындар денсаулы¹ына не ¸сер етуi м¾мкiн?

3. Балалар неге жиi ауырады?

4. ЖЭО шы¹арындыларыны» ¸серiн ºандай аурулар сипаттауы (к¼рсетуi) м¾мкiн?

№ 2 åñåï.

Регион т½р¹ындарыны» денсаулы¹ын медиктiк ¸леуметтiк ба¹алауда бала т½р¹ындарды» денсаулыº к¾йiн зерттеу ж¸не негiздеу, ºорытынды беру керек болды.

ѽðàºòàð.

1. Балар денсаулы¹ыны» ºандай к¼рсеткiштер сипаттайды?

2. Жалпы ауруша»далыºты сiз ºандай ба¹алайсыз?

3. Инфекциялыº ауруша»дылыºты ºалай ба¹алайсыз?

4. Физикалыº жетiлу де»гейiн ºалай аныºтайсыз?

5. Жекелеген денсаулыº к¼рсеткiштерiнi» ауытºушылыºтарыны» себебiн табу ¾шiн не ºажет?

№ 3 åñåï.

Т¾стi металлургия регионы т½р¹ындарыны» денсаулы¹ына гигиеналыº экологиялыº ба¹алау беру ºажет.

ѽðàºòàð.

1. Регион т½р¹ындарыны» денсаулы¹ын ºайсы к¼рсеткiштер сипаттайды?

2. Ауруша»дылыºты ºалай ба¹алайсыз?

3. ´лiмшiлiк ºалай зерттеледi?

4. Инвалидiкке ал¹ашºы шы¹у деген не, ºалай зерттеледi?

5. Т¾стi металлургия шы¹арындыларыны» денсаулыº к¼рсеткiштерiне ¸серiн ºалай д¸лелдейсiз?

№ 4 åñåï.

СЭС ºызмет ететiн ауданда со»¹ы к¾ндерi т½р¹ындар, ¸сiресе балалар ауруша»дылы¹ы º½рт ¼згердi. Ауданда iрi химия ¼нерк¸сiбiнi» ¼ндiрiс ж½мыс iстейдi.

ѽðàºòàð.

1. Ауруша»дылыº шын ¼суiн сiз ºалай тексересiз?

2. Сiз ºай ауруларды зерттер едiнiз?

3. Берiлген ¼»дiрiстi» т½р¹ындар денсаулы¹ына ¸серiнi» д¸режесiн сiз ºалай ба¹алайсыз?

№ 5 åñåï.

Жеке алын¹ан ауданда жаз айларында ¼ткiр шек инфекцияларымен (´ШИ) ж¸не вирус гепатиттерiмен ауруша»дылыº к¾рт ¼стi.

ѽðàºòàð.

1. ´ШИ ж¸не вирус гепатиттерi аурушандылы¹ыны» ¼суi неден т¸уелдi болуы м¾мкiн?

2. Ауруша»дылыº к¾йiн ºалай ба¹алайсыз?

3. Ауруша»дылыºты» к¾рт ¼су себебiн ºалай белгiлейсiз?

№ 6 åñåï.

Бiр ºалада¹ы жекелеген аудандарда балалар ауруша»дылы¹ын ¸леуметтiк-экономикалыº жетiлуi ж¸не т½р¹ындарды» этникалыº º½ралымы бiрдейге жаºын…

ѽðàºòàð.

1. Осы аудандарды» балалар ауруша»дылы¹ыны» денгейi мен º½рылымын сiз ºалан аныºтар едi»iз?

2. Зерттеу ¾шiн контингенттi iрiктеу ºалай ¼ткiзiледi?

3. Не зерттеледi?

4. Бiр ауданда¹ы жо¹ары де»гейдегi ауруша»дылыºты» себебi ºалай д¸лелдеуге немесе аныºтау¹а болады?

5. Берiлген ауданда ауруша»дылыº де»гейiне не ¸сер етедi?

№ 7 åñåï.

Статистикалыº деректерi бойынша регионны» ºалаларыны» бiреуiнде т½р¹ындар туушылы¹ы к¾рт азайды.

ѽðàºòàð.

1. Т½р¹ындар туушылы¹ы ºандай аºпарат к¼здерiмен зерттеледi?

2. К¼рсеткiштер есептелуi ºалай ж¾ргiзiледi?

3. Туушылыº т¼мендеуiнi» себептерi ºалай табылады?

4. Туушылыº тенденциясыны» ¼згеруi ºалай аныºталады?

5. Туушылыº жаºсарту ¾шiн ºандай шаралар алдын ала жасау ºажет?

№ 8 åñåï.

´нерк¸сiптiк ºаланы» аудандарыны» бiреуiнде со»¹ы жалдары с¸билер ¼лiмшiлiгi к¾рт ¼стi.

ѽðàºòàð.

1. С¸билiк ¼лiмшiлiктi ºвндай аºпарат к¼здерi аныºтайды?

2. С¸билiк ¼лiмшiлiктiктi» есептелуi ºалай ж¾ргiзiледi?

3. С¸билiк ¼лiмшiлiк себептерi ºалай белгiленедi?

4. Ѹáèëiê ¼ëiìøiëiê äå»ãåéiíå íå ¸ñåð åòói ì¾ìêií?

Тақырыбы. Қала жағдайында пайда болатын экологиялық мәселелерге байланысты аурулар.

Жағдайлық есептер.

N 1 åñåï.

²аланы санитарлыº гигиеналыº тексергенде аныºтал¹аны: оны» т½р¹ындарыны» саны 1 миллион шамасында, ºаланы орталыº сумен ºамтау т½р¹ындарды 50 % шамасында территорияны» 42 % - орталыº канализациямен ж¸не жылумен ºамтамасыз зонасынан айырылды белгiленбеген. ²ала территориясыны» инсоляциясы нашар.

ѽðàºòàð.

1. ²аланы» сумен ºамтамасыз ету к¾йiн ба¹алау.

2. Берiлген ºалада экологиялыº ситуация¹а не ¸сер ететдi?

3. Берiлген ºаланы» экологиялыº ситуациясын ба¹ала.

N 2 åñåï.

1. ²аланы санитар-гигиеналыº тексергенде аныºтал¹аны: оны» т½р¹ындарыны» саны 0,5 миллион шамасында, ºала тау етегiнде орналасºан. ²ала º½рылысыны» 50 % астамы жеке ¾йлер, орталыº суын ºамтау т½р¹ындарды» 52 %, канализациямен – 30 % ºамтиды. ´нерк¸сiп ¼ндiрiстерiнi» санитарлыº ºор¹аныс шектелу жерi жоº. ²алал к¼шелерi тар. ²аланы» жеке меншiк секторында орталыº сумен ºамтау ºамтымасыз етiлмеген.

ѽðàºòàð

1. ²аланы» экологиялыº ситуациясын сiз ºалай ба¹алайсыз?

2. Берiлген ºалада ºандай экологиялыº факторлар орын ал¹ан?

3. ²аласыны» экологиялыº ситуациясын жаºсарту ¾шiн ºандай шараларды ºолдану ºажет?

N 3 åñåï.

1 миллионнан астам адамы бар ¼нерк¸сiптi ºалада т¾стi металлургияны» iрi ¼ндiрiстегi шо¹ырлан¹ан. ²ала ¾ш жа¹ынан таулармен ºоршал¹ан тау ºойнауында, солт¾стiк жа¹ынан ¹ана ашыº. Т½р¹ындарды» 42 % орталыº су ж¾йесiмен ºамтамасыз етiлмеген. Жылды» 20% к¾ндерiнде штильдiк ауа райы байºалады. ²аланы» 30%б¼лiгi канализациялан¹ан.

ѽðàºòàð.

1. Берiлген ºалада ºандай экологиялыº факторлар орын ал¹ан?

2. ²орша¹ан ортаны ластайтын ºандай факторлар ºаланы орын ал¹ан?

3. Берiлген ºалада¹ы экологиялыº ситуацияны ºалай ба¹алайсыз?

4. Берiлген ºалада ºорша¹ан ортаны сауыºтыру¹а ºандай шаралар ºажет?

N 4 åñåï.

²азаºстан ºалаларыны» атмосфералыº ауасыны» химиялыº заттармен ластану к¾йi мынадай

´íåðê¸ñiï	ØÆÊ àñóû							7 заттан комп-лекстi к¼рсеткiш
	К¼мiртегi оксидi	К¾кiрт диоксидi	К¾кiрт сутегi	Азот диоксидi	Pb	V	Cd
´скемен	5,0	3,0	2,0	2,0	10,0	-	2,0	28,0
Шымкент	3,0	1,5	0,5	0,5	2,0	-	0,5	12,5
Жамбыл	4,0	0,5	0,2	10,0	0,5	-	0,1	24,0
Алматы	5,0	1,5	0,5	2,0	2,0	-	0,01	24,2
Áàëºàø	12,0	6,0	2,0	1,5	20,0	-	0,8	13,0
²ÌÃÊÎ	0,61	1	1,51	-	1,06	3,03	0,51	6,51

ѽðàºòàð.

1. ШЖК (шектелiп жiберiлген концентрация) еселеп асуы бойынша атмосфералыº ауаны ластану к¾йiн ба¹алау.

2. Атмосфералыº ауаны» ластану к¾йiн комплекстiк корсеткiшi бойынша ба¹алау.

3. ²алаларды» экологиялыº ситуациясын атмосфералыº ауаны» ластану де»гейi бойынша ба¹алау.

N 5 åñåï.

Т½р¹ындар ауруша»дылы¹ыны» структурасына атмосфералыº ауа ластану де»гейiнi» ¸серi к¼птiк корреляциялыº регрессиялыº талдау т½р¹ындар º½рамыны» жиiлiгiмен олар т½р¹ан аудандарды» ¸рт¾рлi ластану де»гейлерiнi» арасында т¸уельдiлiк бар екенi» к¼рсеттi.

Мысалы, Жамбыл ºаласыны» фосфор ¼ндiрiс орындарынан 3 км дейiн радиуста орналасºан ластан¹ан ауданда жиi (24 %) ж¸не ½заº ауыратын (30,6%) балаларды» меншiктi салма¹ы таза аудандармен салыстыр¹анда (39,4 ж¸не 7,5) жо¹ары.

Регрессия коэффициентiнi» де»гейлерi 0,9 ºан ж¸не ºан жарату органдары, темiр жеткiлiксiз анемиялар т¸уелдiлiгi атмосфералыº ауаны» азот диоксидiмен ластануында (10,0 ШЖК), астматоидтiк бронхиттен (0,74), пиелонефриттен (0,95) – к¼мiртегi оксидiне. КМГКО – дан 15 км радиуста орналасºан елдi мекендерде ас ºорыту органдары ж¸не тыныс органдары мен к¾кiрт сутегi ж¸не ванадиймен (1,5-3,0 ШЖК) байланыста регрессия коэффициентi 0,7-0,8 º½райды.

²ан айналымы органы, бронхит, остеохондроз, пневмония ауруша»дылы¹ы мен ´скемен ºаласыны» ауасында¹ы ºор¹асынны» арасында¹ы ж¾п корреляция 0,6-0,9 º½райды.

´скемен ºаласында 15-19 ж¸не 50-59 жастарда¹ы ерлердi» пневмониямен ауруша»дылы¹ыны» де»гейi 99-101 жа¹дай 1000 т½р¹ын¹а, ¸йелдерде 120-150 жа¹дай 1000 т½р¹ын¹а º½ралды. 5-19 ж¸не 20-29 жастарда¹ы екi жыныста¹ы адамдарды» ºан айналым аурулары ºаралуыны» жиiлiгi 6,4-4,6 жа¹дай 1000 т½р¹ын¹а, 30-39 жастарда – 16,6 жа¹дай, 50-59 жастарда – 73 жа¹дай ж¸не 50 жастан ¾лкендерде – 239 ºаралу болды.

ѽðàºòàð.

1. Денсаулыº к¼рсеткiштерiнi» корреляциялыº коэффицинтке т¸уелдiлiгi ºалай ба¹аланады?

2. Ауруша»дылыºты» атмосфералыº ауаны» ластану де»гейiмен байланысын ба¹алау. ´скемен ºаласы бойынша корреляциялыº анализ негiзiнде ауруша»дылыºты» е» биiк де»гейлерiн белгiлеу, жас аспектiсi бойынша ауруша»дылыº де»гейлерiн талдау.

3. ´нерк¸сiптiк региондарда ºандай санитарлыº сауыºтырулыº ж¸не емдеу-профилактикалыº шаралар ж¾ргiзу ºажет?

Тақырыбы. Ауылды елді мекен жағдайында пайда болатын экологиялық мәселелерге байланысты аурулар.

Ситуациялық есептер.

Есеп №1.

Ауылшаруашылыº ауданда жердi» жартысынан арты¹ы маºта меновощ ¼су-iруге ºолданылады. Т½р¹ындарды» 20% орталыº су ж¾йесiмен ºамтамасыз етiлген, канализация жоº.

ѽðàºòàð.

1. Берiлген ауданда ºандай экологиялыº факторлар бар?

2. Ауданда ауылдыº жерлердi» экологиясына ºандай факторлар ¸сер етедi?

3. Берiлген ауданда¹ы экологиялыº ситуацияны ºалай ба¹алайсыз?

Есеп №2.

Ауылшаруашылыº аудан т½р¹ындары негiзiнен мал шаруашылы¹ымен айналысады. Т½р¹ындарды» 15% орталыº сумен ºамдау ж¾йесiмен ºамтамасыз етiлген. Канализация жоº.

ѽðàºòàð.

1. Берiлген ауданда ºандай экологиялыº факторлар орын ал¹ан?

2. ²орша¹ан ортаны ластандыратын ºандай факторлар бар?

3. Ауданда¹ы экологиялыº ситуацияны ба¹ала.

Есеп №3.

Ауылшаруашылыº ауданда негiзiнен ет пен с¾т ба¹ытында¹ы iрi ºара мал ¼сiретiн мал шаруашылы¹ымен айналысады.

ѽðàºòàð.

1. Берiлген ауданда ºандай экологиялыº факторлар орын ал¹ан?

2. ²орша¹ан ортаны ластандыратын ºандай факторлар бар?

3. Ауданда¹ы ºорша¹ан ортаны сауыºтыру ¾шiн ºандай ºабылдау ºажет?

Есеп №4.

Ауылшаруашылыº ауданда шошºа шаруашылы¹ымен айналысады. Шошºа ¼сiру комплекстерi санитарлыº ºор¹аныс жерiмен шектелмеген, орталыº су ºамдау мен канализациямен ºамтамасыз етiлмеген.

ѽðàºòàð.

1. Берiлген ауданда ºандай экологиялыº факторлар орын ал¹ан?

2. ²орша¹ан ортаны ластандыратын ºандай факторлар бар?

3. Экологиялыº ситуацияны ºалай ба¹алайсыз?

4. ²орша¹ан ортаны сауыºтыру ¾шiн ºандай шаралар ºабылдау ºажет?