12.Стандарттау және экология.

Экология аумағындағы стандарттау ұлттық жəне халықаралық стандарттау ұйым қызметінде үлкен орын алады. Көбінесе стандарттар табиғатты жəне ресурстарды қолдануды қорғау сферасында қажетті реттеу құралы ретінде қарастырылады. Стандарттар – бұл қоршаған орта сапасын басқару құралы.

Əлемдік қауымдастық қоршаған ортаны қорғау бойынша ауқымды жұмыстар атқаруда. Экологиялық стандарттаудың негізгі аспектісінің бірі - өндіріспен пайдаланған қалдықтарды қайта өндеу.

Экологиялық жөніндегі ұлттық стандарттар осы облыста қолданыстағы заңдар негізінде құрастырып жатыр. Қазақстанда пайдаланылған жəне өндірістің қайта өңдеу мəселесі қатысты заңдарда көрсетілген.

Өндірісі дамыған елдерде мемлекеттік бағдарламалар бар, олар директива негізінде (тікелей істейтін заңдар), қатаң қалдықтар жіктелуі нормасы бойынша ұлттық стандарттар (қауіпті категориялар), қалдықтарды қайта өңдеу жəне көму, жою мəселелерін қамтиды.

Қазақстанда қалдықтарды стандарттау жұмыстары 90-жылдар басында дамыды. Өндірістің,пайдалылған қатты қалдықтар жайлы заң жобасы құрастырылды. Бірақ, бұл облыста тікелей əсерт ететін заңның болмауынан, негізгі орынды техникалық заңдар орындауы тиіс, яғни, стандарттар жəне басқа нормативті құжаттар. Ең ұтымды қорытынды ретінде үйлестірілген ЕК пен (европалық кеңес) əзірленген жобасын есептеуге болады, ол қауіпті заттар туралы ақпараттар жүйесін ұйымдастырады. Сонымен қатар, Қазақстанның Мемстандарты ҚР СТ «Заттың (маериалдың) қауіпсіздік паспорты» қабылдады, ол ҚР үкіметінің техногенді қалдықтар пастортын құрайды, яғни, кəсіпорындар басшылығын қалдықтар, олардың қауіптігі жайлы ақпараттар беруге міндеттейді.

Қалдықтарды қайта өңдеу жөнінде норматвті құжаттарды құру, жекелеп алғанда аталған паспортты, қауіпті қалдықтарды анықтауға қажет. Бұл облыстаға стандарттау Қазақстанның ГАТТ/ВТО қалдықтар мен қайта өндеу өнімдерің сатуы бойынша шартың орындауың қамтамасыз етеді.

Экостандарттауда ерекше орынды ИСО алады. 1993ж. ұйымдыққұрылымда техникалық комитет «Экологиялық басқару» ИСО ТК 207 құрылды, құрамында алты комитеттер мен екі жұмыс тобы жұмыс атқарады.

Комитет жұмысының жемісі – халықаралық ИСО 14000 сериялы стандартының қабылдануы, ол құрылымы бойынша ИСО 9000 сəйкес келеді, яғни олардың сыйысушылығын қамтамасыз етеді.

Экологиялық менеджмент жүйесі қоршаған ортаның үздіксіз жақсаруын қарастырады, сондықтан осы мəселемен айналысатын компания алдында үнемі үш негізгі сұрақ болады, бұл сұрақтар жауабы сарапталады.

Батыс европа елдерінің ішінде экологиялық менеджмент аумағында Германия көш басында, онда мыңдаған компаниялар ИСО14000 стандартын енгізіп жəне жүйені сертификаттады. Əлемдік масштабта бұл стандартты енгізу бойынша фирма санынан Жапония бірінші орында (1000 компаниядан астам).

АҚШ НССР (Hazard and Critical Control Points) жүйесі құрастырылған жəне кеңінен таралаған. Бұл жүйенің негізгі идеясы – пайдалану қауіпсіздігі қатынасында экологиялық менеджментте қауіпті нүктелерді анықтау жəне қатерлерді сараптау.

Қазақстанда ИСО 14000 сериясы мемлекеттік мұқаба əдісі ретінде қабылданған.

Қазақстандық ҚРСТ/ИСО 14000 экологиялық менджмент бойынша халықаралық стандарттың аутентивті мəтіні, бірақ шамалы өзгерістер енгізілген.