9. Əртүрлі сферадағы стандарттау. Сапа менеджменті жүйесінің халықаралық стандарты

Əлемдік сапаны басқару тəжірбиесі халықаралық ИСО 9000 стандартына жинақталған, ол Халықаралық стандарттау жөніндегі ұйымымен (ИСО) 1987ж. наурызда қабылданған. Осыған байланысты халықаралық сапа менеджменті жүйе ИСО стандартының 9000 сериялы стандартының «жанұясы» деп атайды. 9000 сериялы ИСО стандарттары ұйымдарға сапа менеджменті жүйесін енгізуге жəне ұтымды қолдануға көмек ретінде (олардың түрлеріне жəне өлшемдеріне тəуелсіз) құрастырылған. Бұл стандарттар негізінде процесс моделі жатыр, ол қолданылатын əдістердің ең жақсысын айқындайтын жəне бизнесті жоғарлатуға əкелетін сапа менеджментінің сегіз принципінде құрастырылған.

ИСО 9001 стандартының əдістемелік бөлігі нормативті стандарттар талабын толықтырады, сапа төрт аспекті талаптарын орындауға бағытталған, жəне негізгі екпін дайын бұйым сапасына емес сəйкестікке сай келмеуді болдыртпауға жасалған.

Шет елдердің бəсекелесті фирмаларының тəжірбиесі көрсеткендей, яғни, пайдаланушылар қажеттілігіне сай сапалы бұйымды тек рынокты кешенді зерттеу арқылы əзірлеу мүмкін жəне бұл тəжірбие «сапа түйіні» стандартында маркетингтан басталып маркетингтен аяқталады.

ИСО стандарты ұсынған жүйенің принципиальды ерекшелігі сапаға кететін міндетті шығындарды анықтау жəне бағалау. Сапа шығындарын сараптауды жүйенің экономикалық бағалау тиімділігі деп қарастырады, ал мұндай сараптама қорытындысы сапаны қамтамасыз ету бағдарламасын жетілдіруде негізге алынады. Сапа менеджменті жүйесі рамкасында сапа шығыны өндіруші шығыны жəне басқа шығындар деп жіктеледі. Өндіріс шығыны ескерілген, бағалау, ішкі бастартушылық шығыны, сыртқы тұрып қалудан тұрады.

Сапа менеджменті жүйесінің келесі принципиалды ерекшілігі техникалық шарттарды құрастырғанда жəне жобалағанда сапаны қамтамасыз етуге ерекше көңіл аудару. Бұл мəселенің тағайындалу негізі сапалы тауардың пайдаланушылар қажеттілігіне сай болуы. Бұл жұмыстың қорытындысы, яғни тек қана пайдаланушылар қажеттілігне толықтай сай сапалы өнім шығарып қана қоймай сонымен қатар оларға мүмкін бағада таратылуы, ал өндіруші шығындарын жабады жəне үлесін алады.

Жобаны құрастырғанда бұйымның қауіпсіздігіне жəне экологиялық қатерсіздігіне кепілдік берілу керек. Жобалау стадиясында бұйыммен дұрыс жұмыс істемегеннің кесірінен бұйымның қабылдануың жəне олардың ақауларын, профилакториялық шараларың қарастыру керек. Өндіру кезіндегі ақаулар дəрежесін азайту мақсатында жобаны периодты бағалау жəне тауар сапасына қойылатын жобаның талаптарға сəйкестігі қарастырылады. Ол үшін, бұйымның мүмкін ақауларын сараптап, сонымен қатар жобанынң өзің периодты бағалайды.

Осылайша, қарастырылған 9000 сериялы ИСО стандартында пайдаланушылардың қажеттілігіне ерекше көңіл аударылады, жауапкершілік белгіленеді, мүмкін ақаулар жəне артықшылықтар бағаланды. Кəсіпорындарға сапа менджменті жүйесін жоғарыда көрсетілген барлық құраушыларды енгізу оның ұтымдылығына əсер етеді.

10.Сапа менеджмент жүйесі стандартын жетілдіру.

Əлемдік сапаны басқару тəжірбиесі халықаралық ИСО 9000 стандартына жинақталған, ол Халықаралық стандарттау жөніндегі ұйымымен (ИСО) 1987ж. наурызда қабылданған.Осыған байланысты халықаралық сапа менеджменті жүйе ИСО стандартының 9000 сериялы стандартының «жанұясы» деп атайды.

9000 сериялы ИСО стандарттары ұйымдарға сапа менеджменті жүйесін енгізуге жəне ұтымды қолдануға көмек ретінде (олардың түрлеріне жəне өлшемдеріне тəуелсіз)құрастырылған. Бұл стандарттар негізінде процесс моделі жатыр, ол қолданылатын əдістердің ең жақсысын айқындайтын жəне бизнесті жоғарлатуға əкелетін сапа менеджментінің сегіз принципінде құрастырылған.

ИСО 9001 стандартының əдістемелік бөлігі нормативті стандарттар талабын толықтырады, сапа төрт аспекті талаптарын орындауға бағытталған, жəне негізгі екпін дайын бұйым сапасына емес сəйкестікке сай келмеуді болдыртпауға жасалған.

Шет елдердің бəсекелесті фирмаларының тəжірибесі көрсеткендей, яғни, пайдаланушылар қажеттілігіне сай сапалы бұйымды тек рынокты кешенді зерттеу арқылы əзірлеу мүмкін жəне бұл тəжірибе «сапа түйіні» стандартында маркетингтан басталып маркетингтен аяқталады.

ИСО стандарты ұсынған жүйенің принципиальды ерекшелігі сапаға кететін міндетті шығындарды анықтау жəне бағалау. Сапа шығындарын сараптауды жүйенің экономикалық бағалау тиімділігі деп қарастырады, ал мұндай сараптама қорытындысы сапаны қамтамасыз ету бағдарламасын жетілдіруде негізге алынады.

Сапа менеджменті жүйесі рамкасында сапа шығыны өндіруші шығыны жəне басқа шығындар деп жіктеледі. Өндіріс шығыны ескерілген, бағалау, ішкі бастартушылық шығыны, сыртқы тұрып қалудан тұрады.

Сапа менеджменті жүйесінің келесі принципиалды ерекшілігі техникалық шарттарды құрастырғанда жəне жобалағанда сапаны қамтамасыз етуге ерекше көңіл аудару. Бұл мəселенің тағайындалу негізі сапалы тауардың пайдаланушылар қажеттілігіне сай болуы.

Бұл жұмыстың қорытындысы, яғни тек қана пайдаланушылар қажеттілігне толықтай сай сапалы өнім шығарып қана қоймай сонымен қатар оларға мүмкін бағада таратылуы, ал өндіруші шығындарын жабады жəне үлесін алады.

Жобаны құрастырғанда бұйымның қауіпсіздігіне жəне экологиялық қатерсіздігіне кепілдік берілу керек. Жобалау стадиясында бұйыммен дұрыс жұмыс істемегеннің кесірінен бұйымның қабылдануың жəне олардың ақауларын, прифилакториялық шараларың қарастыру керек. Өндіру кезіндегі ақаулар дəрежесін азайту мақсатында жобаны периодты бағалау жəне тауар сапасына қойылатын жобаның талаптарға сəйкестігі қарастырылады. Ол үшін, бұйымның мүмкін ақауларын сараптап, сонымен қатар жобанынң өзің периодты бағалайды.

Осылайша, қарастырлған 9000 сериялы ИСО стандартында пайдалнушылардың қажеттілігіне ерекше көңіл аударылады, жауапкершілік белгіленеді, мүмкін ақаулар жəне артықшылықтар бағаланды. Кəсіпорындарға сапа менджменті жүйесін жоғарыда көрсетілген барлық құраушыларды енгізу оның ұтымдылығына əсер етеді.