Model 45 stopni Keynesa:
Po omówieniu C oraz I jako elementów łącznego popytu, można zbudować uproszczony model dochodu narodowego (lub PKB). Model ten służy do wstępnego opisania, jak/w jaki sposób stan łącznego popytu wpływa na PKB oraz do rozważenia ważnego pytania dla polityków gospodarczych – czy bez interwencji państwa gospodarka będzie samoczynnie zmierzać w kierunku pełnego zatrudnienia.
W tym modelu 45 stopni, który analizujemy teraz, uwzględniamy uproszczony ruch okrężny wydatków i dochodów, czyli przyjmujemy model gospodarki zamkniętej oraz pomijamy sektor rządowy (G). Gdy patrzymy na PKB, będzie on sumą C + I. Jeśli abstrahujemy o sektora rządowego, to nie ma w tym modelu podatków (T) i transferów (B), które modyfikują wielkość tzw. dochodu rozporządzalnego.
W tak opisanych warunkach łączne wydatki w gospodarce mogą być wyższe lub niższe od PKB. Jeśli łączne wydatki są mniejsze lub większe od produkcji, to gospodarka nie znajduje się w stanie równowagi. Gdy poziom PKB jest niższy od wydatków, to wzrośnie, gdy natomiast jest wyższy od wydatków, to ulegnie obniżeniu. Równowaga PKB po stronie popytowej występuje wtedy, gdy łączne wydatki (C + I) są równe produkcji. W takiej sytuacji poziom zapasów przedsiębiorstw pozostaje na zamierzonym poziomie, nie ma bodźców do zmiany produkcji lub cen.
Wyd.
E
C + I
45°
PKB
Linia 45 stopni pokazuje zbiór punktów, w których produkcja i wydatki są sobie równe (Y = C + I). Są to więc punkty możliwej krótkookresowej równowagi gospodarki. Taka krótkookresowa równowaga może ukształtować się na poziomie PKB, ale nie musi. Natomiast linia łącznych wydatków (C + I) obrazuje rzeczywiste kombinacje wydatków i produkcji, jakie gospodarka może osiągnąć przy danym zachowaniu konsumentów i inwestorów, znajdujące wyraz w określonej skłonności do konsumpcji, oszczędzania i inwestowania. Tak więc gospodarka będzie się zawsze znajdować na linii C+I, gdyż tylko punkty położone na niej są spójne z zamierzonymi wydatkami konsumentów i inwestorów. Jeżeli gospodarka jest w stanie równowagi, to musi leżeć na linii 45 stopni, dlatego tylko punkt E jest zgodny z wymogiem równowagi i z rzeczywistą skłonnością podmiotów do konsumpcji i inwestycji.
Wykres wydatków i dochodów można jednak narysować tylko dla określonego poziomu cen, dlatego określony w ten sposób PKB zależy od tegoż poziomu cen. Do tej pory poziom cen nie został jednak w analizie uwzględniony, a jest to konieczne do rozpatrzenia problemu inflacji. Poziom cen możemy włączyć do wykresu 45 stopni poprzez uwzględnienie tzw. efektu sald realnych (zasobów realnych pieniądza) – jest to tzw. efekt majątkowy/bogactwa.
Przy danym poziomie realnego dochodu wyższe ceny prowadzą do niższych realnych wydatków konsumpcyjnych, ponieważ obniża się siła nabywcza aktywów, których wartość jest ustalana w wielkościach pieniężnych (nominalnych). Nie ma tutaj mechanizmów waloryzacyjnych (indeksowanych, ang. indexed).
W Stanach Zjednoczonych efekt majątkowy jest szczególnie silny, bo większość Amerykanów żyje we własnych i na dodatek całkiem dużych domach. Ponieważ wartość nieruchomości szła w górę, to pomimo stagnacji dochodów zwiększano konsumpcję – założenie, że ze sprzedaży nieruchomości o rosnącej wartości ewentualnie spłaci się zadłużenie.
17.04.2013 r.
Model 45 stopni pomaga wyjaśnić i zrozumieć sytuację w gospodarce, gdy gospodarka klinuje się w stanie równowagi przy niepełnym lub zbyt wysokim wykorzystaniu czynników wytwórczych.
Inflacja zmniejszenie wydatków (realna wartość dochodu zmniejszyła się) krzywa zagregowanego popytu w dół
Deflacja realna wartość dochodu zwiększyła się, zwiększenie wydatków krzywa zagregowanego popytu w górę
P
E1
E2
E0
E2
E0
E1
Y
Proces zamykania luki inflacyjnej:
Mechanizm ten opisujemy przy założeniu, że równocześnie nie nastąpi dalszy wzrost łącznego popytu.
Na początku dostosowań może nastąpić zjawisko stagflacji. Jeśli łączny popyt jest wyjątkowo wysoki, to gospodarka może osiągnąć poziom równowagi powyżej pełnego zatrudnienia (FE – full employment). W tej sytuacji następuje wzrost płac. Ponieważ płace są kosztami, ceny rosną i występuje inflacja. Wraz ze spadkiem siły nabywczej konsumentów (efekt sald realnych), luka inflacyjna zaczyna się zamykać. Wyższe koszty powodują, że producenci obniżają produkcję i jednocześnie podnoszą ceny, tak więc gospodarka przechodzi okres staglacji, dopóki luka inflacyjna nie zostanie wyeliminowana i ustala się długookresowa równowaga przy wyższym poziomie cen. (poziom cen będzie wyższy, ale tempo wzrostu cen będzie niższy, bo inflacja wyhamowuje)
Proces zamykania luki recesyjnej:
Mogłoby się wydawać, że proces ten jest odwrotny do poprzedniego. Wysokie bezrobocie prowadzi do obniżki płac. To z kolei oznacza spadek kosztów, a spadek płac i cen eliminuje lukę recesyjną poprzez wzrost konsumpcji (efekt sald realnych). W rzeczywistości występuje zjawisko tzw. sztywności płac i cen w dół.
delta Y = delta I * K
18.04.2013 r.
Efekt mnożnikowy
Jest bardzo niska skłonność do konsumpcji, dochody się zmniejszyły, konsumenci boją się wydawać pieniądze, mają pesymistyczne perspektywy. Producenci zmniejszają nakłady inwestycyjne, itd. Optymizm maleje. Rząd może uzupełnić lukę po zmniejszonych wydatkach sektora prywatnego i zwiększyć wydatki własne. Pytanie: z czego sfinansować te wydatki?
Przestrzeń fiskalna – pole manewru do zwiększenia wydatków publicznych, uzależnione od poziomu nadwyżki/deficytu budżetowego.
Siła mnożnika zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji:
Jeśli nasz dochód rośnie o jedną jednostkę, to o ile zmieni się konsumpcja? Ile z dodatkowego dochodu przeznaczymy na konsumpcję?
Keynes akcentuje popytową stronę gospodarki – problemem w stagnacji jest niedostatek popytu. Chodzi o pobudzenie tego popytu przez wydatki. Nie jest tak istotne, co będzie efektem podażowym tych inwestycji. Najważniejsze jest wygenerowanie dodatkowego popytu.
Deficyt budżetowy ma dwa komponenty:
Cykliczny – związany z okresami recesji i wzrostu, wpływy z podatków ulegają fluktuacjom: np. obniżają się wpływy w okresie recesji, jednocześnie zwiększają się transfery – bo rośnie liczba osób pobierających zasiłki;
Strukturalny – po skorygowaniu wydatków i przychodów o czynniki cykliczne (deficyt/nadwyżka strukturalna budżetu – deficyt statystycznie rejestrowany skorygowany o wpływ czynników koniunkturalnych).
Jeśli nasze działania okażą się skutecznie (działania mające na celu stymulowanie popytu, zastępujące niedostateczny popyt sektora prywatnego), to rozwiązanie problemu jak sfinansować całą operację jest proste – gospodarka przyspieszy, zamyka się ujemna luka PKB, można sfinansować deficyt.
Tradycyjna polityka przemysłowa polegała na „picking winners and loosers” – rząd wybierał gałęzie przemysłu, które miały się rozwijać i takie, które miały zostać ograniczone czy wyeliminowane wręcz. Przykładowo Japonia – MITI (Ministry of International Trade and Industry) wybierało gałęzie, które promowano.
btw kryzys azjatycki – 1997 rok, rozlał się również na Rosję
Wielkość mnożnika może ulec znacznemu zmniejszeniu. Stanie się tak, gdy w danym kraju występuje wysoka krańcowa skłonność do importu. Jeśli tak się dzieje, to znaczna część efektu mnożnikowego „wycieka” za granicę, czyli korzyści z pobudzenia łącznego popytu poprzez wzrost wydatków rządowych odniosą nasi partnerzy handlowi. Pojawia się ryzyko wystąpienia zjawiska „free riding” (efekt gapowicza).
W sytuacji szczególnie poważnego kryzysu, który obejmuje cały kontynent lub glob, pojawia się silny argument za koordynacją ekspansywnej polityki budżetowej (również polityki pieniężnej – przede wszystkim stopy procentowe). Dzięki temu zmniejsza się „wyciek” efektu mnożnikowego za granicę, ponieważ aktywna polityka makroekonomiczna u naszych partnerów handlowych zwiększa z kolei popyt na towary eksportowane przez nasz kraj.
Krzywa łącznej podaży – w wyniku szoków cenowo-podażowych ulega przesunięciu: przesuwa się w lewo (jest wyższa inflacja i produkcja/PKB się zmniejsza – tracimy na obu frontach).
Krzywa łącznej podaży odnosi ilość dóbr i usług, które zostaną dostarczone, do poziomu cen. Jest z reguły skierowana w górę w prawo, ponieważ koszt pracy (siły roboczej) i innych nakładów jest w krótkim okresie relatywnie stały (ze względu na podpisane kontrakty). Oznacza to, że wyższa cena sprzedaży relatywnie obniża koszt nakładu i dlatego stwarza zachętę do zwiększenia produkcji.
Krzywa łącznej podaży może ulec przesunięciu na skutek zmian w pieniężnych stawkach płac, cenach innych nakładów, technologii lub dostępnych ilości (quantities) pracy i kapitału.
Krzywa łącznej podaży staje się z reguły bardziej stroma wraz ze wzrostem produkcji. Oznacza to, że gdy wzrasta produkcja i stopień wykorzystania mocy produkcyjnej, to każdy dany wzrost łącznego popytu będzie prowadził do coraz większego przyrostu inflacji i coraz mniejszego przyrostu PKB.
Poziom cen i poziom realnego PKB w stanie równowagi jest określany przez przecięcie się krzywej łącznego popytu i łącznej podaży. Punkt przecięcia może wystąpić przy pełnym zatrudnieniu (FE), poniżej FE (luka recesyjna) lub powyżej FE (luka inflacyjna).
Gdy występuje luka inflacyjna, to gospodarka dysponuje mechanizmem, który poprzez inflację poddaje tę lukę erozji. Ujmując to bardziej szczegółowo, niezwykle korzystne perspektywy uzyskania pracy pchają płace w górę, co przesuwa krzywą łącznej podaży w lewo i zmniejsza lukę inflacyjną (występuje wtedy przejściowo okres stagflacji).
25.04.2013 r.
Business and Economy Quotations:
Thomas Mann:
A severe inflation is the worst kind of revolution.
Frederick Leith-Ross:
Inflation is like sin – every government denounces it and every government practices it.
Milton Friedman:
1970: Inflation is always and everywhere a monetary phenomenon.
1971: Wage increases are the result of inflation, and not the cause.
1973: Inflation is the one form of taxation that can be imposed without legislation.
The first few months or years of inflation, like the first few drinks, seem just fine. Everyone has more money to spend and prices aren’t rising quite as fast as the money that’s available. The hangover comes when prices start to catch up. And, of course some people are hurt worse than others by inflation. Some people aren’t hurt at all. And others profit enormously.
Robert Orben
1975: Inflation is bringing us true democracy. For the first time in history luxuries and necessities are selling at the same price.
Jimmy Carter
1978: Inflation is like a crowd at a football game. No one is willing to be the first to sit down. (defekt koordynacyjny)
Ronald Reagan
1981: We know now that inflation results from all that deficit spending.
Otmar Eminger
Inflation is like a dictator – it must be fought before it becomes established or it is too late.
William Simon
We have a love-hate relationship with inflation. We hate inflation but we love everything that causes it.
Godfried Harberler
1975: In Latin America a rise of prices under 10% is regarded as deflation.
Lawrence Peter
The government fighting inflation is like mafia fighting crime.