Каніскі георгій

СА «СЛОВА ДА НОВАВЫБРАНЫХ СУДДЗЯЎ»

(урывак)

3 сёлетняй вясны зноў расквітнеў i наш горад Магілёў. А якой кветкай ? — Вашага схо­ду, высакароднае спадарства беларускае. I вясна гэтая тым нам шчаслівая, што вяртаецца хіба толькі праз тры гады. За дзяржавай Польскай выбіраліся, праўда, суддзі на кожны год, але на адзін толькі трыбунал, а не ва ўсе судовыя установи, ды i тыя вёсны i лета штогоднія не прыносілі грамадству пладоў, a хіба што калючкі. Трыбунал Радзівілаўскі, як самі ведаеце, быў калючкай для партыі Чартарыскіх, a Чартарыскі трыбунал узаемна калоў партыю Радзівілаў, адны другіх грызлі, ды самі ж другімі i паядаліся. Зараз хоць раз у тры га­ды, але ж усе установи, вышэйшыя i ніжэйшыя, абнаўляюцца i адбываецца выбранне не партыі для партыі, а наогул усіх на агульную карысць. I робіцца гэта пад такім пунктам погляду, які партыі ненавідзіць не менш, чым разадранне ўласнага свайго цела, які згоду грамадства любіць i карысць яго назірае не горш, чым згоду свайго цела i душы, з пункту гледжання, кажу, сапраўднага намесніка i прыхільніка не толькі сваёй гасударыні, але i маткіапякункі свайго народа.

Але што тычыцца судзейскага звання, тут пладамі, якіх Бог чакае ад суддзяў, з'яўляюцца: правасуддзе, майстэрства ў законах, пастаянная руплівасць, абачлівасць i разважлівасць пры разглядзе ўсіх акалічнасцей, нягледзячы на асобу, не баяцца магутных, ненавідзець хабарніцтва, не аддаваць перавагу сваяцтву i сяброўству, веру ад праўды бы род­ных сясцёр не аддзяляць, грымець на льсціўцаў, адносіцца паблажліва толькі да тых, хто каецца, дзеля праўды церпіць i тое, што наступіць ад супраціўнікаў. Гэтыя плады ў суддзяў для Бога самыя салодкія i вечна пры ix павінны быць. Хай не закране ix ні чарвяк, не спячэ ix гарачыня, не замарозіць сцюжа. Яны i ў гэтым жыцці весяляць сумленне суддзі, суцяшаюць у журбе, ахаладжаюць у спёку нава­лы, абаграваюць у сцюжу надыходзячага канца жыцця. Але ж мы нярэдка іншыя падносім яму плады, замест спелых i салодкіх — няспелыя i горкія, замест чыстых i здаровых — гнілыя i чарвяком паточаныя, замест плода — калючкі. I што да суддзяў, дык гэта: неправасуддзе, нязнанне i неруплівасць спазнаць за­коны, лянота ў справе, хабарніцтва, патуранне сябрам i сваякам, раўнівасць праз веру сляпая, ад беднасці сляпая, якая не заўважае таго, што сапраўдная вера ад праўды ніколі не хоча аддзяліцца... Гэтыя i падобныя да ix плады не толькі не назапашваюць сваім стваральнікам, але ідуць побач з імі ў апошні смяротны час, цяжкі i пазбаўлены ўсякага таварыства. Слухаючы гэта, паважаныя новавыбраныя чыны, вы маеце падставу i радавацца, паколькі на вас выпаў не толькі выбар людскі, але i Божы, таму патрабуецца заўжды прыносіць Богу плод салодкі, жаданы грамадству, ды i вам самім вельмі карысны. Бойцеся замест пладоў салодкіх i спелых прыносіць гнілыя, аскоміну замест асалоды, калючкі замест пладоў, людскія слёзы замест удзячнасці, праклёны за­мест вечнага ўспаміну, боязь i жах смерці за­мест уцехі, замест удзячных прыхільнікаў пасля смерці — стваральнікаў цяганіны, замест заступнікаў на судзе — падбухторшчыкаў, за­мест апраўдання ад Бога — асуджэнне, замест раю на небе — агонь пякельны. I для таго, стоячы зараз як бы на скрыжаванні i маючы перад сабой дваякі шлях, прамы i крывы,царскі i зладзейскі, закону i беззакония, — ідзіце першым, кіруючыся сумленнем хрысціянскім, здзейсніце непапраўленае, паскорце завалакічанае, дайце кожнаму праўду i задавальненне, вытрыце слёзы ўдоў i сірот, суцешце бязвінна пакрыўджаных.

Друкуецца па кн.: Из истории философской и об­щественнополитической мысли Белоруссии. Мн., 1962 (пер. на бел. мову Г.А.Маслыкі).