Глушневіч

(Нгйзгпіеууісг) Міхаіл Восіпавіч (1797—9.7.1862)

Астраном. Нарадзіўся ў Мінску. Навучаўся ў Мінскай гімназіі і Віленскім універсітэце. Магістр філасофіі (1819). Працаваў памочнікам дырэктара Віленскай астранамічнай абсерваторыі. Удзельнічаў ва ўсіх астранамічных і метэаралагічных даследаваннях і назіраннях, што праводзіліся ў абсерваторыі. У 1826 Г. разам з дырэктарам П.Славінскім ажыццявілі астранамічныя назіранні для Літоўскага градуснага вымярэння, якое пазней увайшло ў склад вымярэння 25градуснай дугі мерыдыяна ад Ледавітага акіяна да Дуная. Гэтыя і зробленыя пазней астранамічныя назіранні і вымярэнні Г. былі станоўча ацэнены вядомым рускім астраномам В.Я.Струве. У 1843 Г. прызначаны в.а. дырэктара Віленскай абсерваторыі, дзе ён працягваў апра­цоўку назіранняў папярэдніх гадоў і на асабістыя сродкі друкаваў іх вынікі (пераважна на нямецкай мове). У 1848 пайшоў у адстаўку ў чыне тытулярнага саветніка. Памёр у Вільні.

ГОЛЬЦМІЛЕР Іван Іванавіч (9.12.1842—17.8.1871)

Рускі паэт і тэатральны рэцэнзент, удзельнік рэвалюцыйнага руху 1860х гадоў. Нарадзіўся ў сям'і чыноўніка ў г. Іванішкелі (Літва). Потым сям'я пе­реехала ў Мінск. Ліберальна настрое­ны бацька садзейнічаў выхаванню ў сына цягі да перадавых ідэй эпохі. Скончыў Мінскую гімназію. У 1860 паступіў на юрыдычны факультэт Маскоўскага універсітэта. Прымаў актыўны ўдзел у рэвалюцыйным гуртку П.Р.Заічнеўскага, быў членам цэнтральнага рэвалюцыйнага камітэта, ад імя якога была надрукавана пракламацыя «Маладая Расія», што заклікала да звяржэння манархіі, знішчэння сям'і Раманавых. У ёй адзначалася, што рэвалюцыю павінны здзейсніць інтэлігенцыя і войска. Новая дзяржаўная пабудова меркавалася як федэратыўная рэспубліка — саюз абласцей, што складаліся б з земляробскіх самакіроўчых абшчын. Абвяшчалася права, ўсіх народаў на самавызначэнне і незалежнасць Польшчы ад Расіі. 26.8.1861 арыштаваны як удзельнік гуртка. Умела адмаўляў свой удзел у рэвалюцыйнай рабоце і пасля 2 гадоў знаходжання ў турме быў асуджаны да 3месячнага зняволення ва ўціхамірвальным доме. У ліпені 1863 вярнуўся да бацькі ў Мінск, адкуль

быў высланы пад нагляд паліцыі ў г. Корсунь Самарскай губ. У 1865 па хадайніцтве бацькі залічаны ў Адэскі універсітэт, але ў 1866 выключаны і высланы з Адэсы. Праследаванне паліцыі, хвароба і нястача падштурхнулі Г.М. да спробы самагубства. Памёр ад сухотаў на 29м годзе жыцця.

Г.М. друкаваўся ў «Современнике» (1863—65), «Отечественных записках» (1868—69), а таксама ў часопісах «Рус­ское слово», «Вестник Европы», «Мод­ный магазин». М.А.Някрасаў спрабаваў выдаць яго вершы, але сустрэў рашучае процідзеянне цэнзуры (выдадзены толькі ў 1930). У вершах Г.М. гучаў голас разначынцарэвалюцыянера, мо­ладзь спявала яго песню «Слухай». У сваей лірыцы Г.М. прытрымліваўся лепшых узораў рэвалюцыйнадэмакратычнай паэзіі Някрасава i паэтаў яго школы, некаторыя вершы напісаны пад прамым уздзеяннем традыцый Някрасава. Уся лірыка Г.М. дэмакратычная i рэвалюцыйная. Паэт услаўляў розум, апяваў суровамужны патрыятызм, клікаў моладзь да рашучай барацьбы: «Труд, борьба — это наше призванье, и мы сильны для будущих битв» (верш «Бацькам»). Як перакладчык Г.М. цікавіўся творамі з рэвалюцыйнымі матывамі. Пераклады з Гейнэ, Барб'е, Байрана i інш. друкаваў з 1863.

Літ.: Козьмин Б., Лелевич Г. Поэтреволюционер И.И.ГольцМиллер. М.. 1930. Г.А.Маслыка.

ГОРСКІ Канстанцін Антоній (13.6.1859—31.5.1924)

Музыкант, кампазітар, педагог. Нарадзіўся ў г. Ліда. Яго брат Ян быў віяланчэлістам, сястра Ядвіга — піяністкай. Вучыўся ў музычным інстытуце ў Варшаве, потым удасканальваў ігру на скрыпцы ў Пецярбургу. Кампазіцыі вучыўся ў М.А.РымскагаКорсакава. Пецярбургскую кансерваторыю скончыў у 1881 з сярэбраным медалём. У 1885—87 выкладаў ігру на скрыпцы ў Пензе, Саратаве, Тыфлісе, Харкаве, выступаў таксама як саліст i дырыжор. У Тыфлісе быў пэўны час дырэктарам музычнай школы i мясцовай оперы. Там пазнаёміўся i блізка сышоўся з П.І.Чайкоўскім. У 1919 пераехаў у Варшаву, дзе перабіваўся ча­совым! заробкамі (іграў на скрыпцы ў кінатэатрах). У 1922 атрымаў месца канцэртмайстра ў Пазнанскай оперы. Памёр у Познані.

Аўтар 5 скрыпічных канцэртаў, мазуркі, паланеза, 12 песень на словы М.Канапніцкай, У.Сыракомлі i Дубіцкага (выд. ў 1914), фантазіі для аргана, літургічных песень, сімфанічных паэм «На Алімпе» (пад уплы­вай творчасці Г.Сянькевіча), «Зачараванае кола», оперы «За хлебам» (на тэмы Сянькевіча) i інш.

ГОРСКІ Станіслаў (6.5.1802—3.5.1864)

Прыродазнавец, медык, педагог. На­радзіўся ў в. Дворац Кобрынскага павета. Сярэднюю адукацыю атрымаў у навучальных установах Гродна i Свіслачы (1814—20). У Віленскім універсітэце напачатку вывучаў прыродазнаўчыя навукі (вучань С.Б.Юндзіла), потым медыцыну (1820—25) са спецыялізацыяй у фармацыі i фармакалогіі. Пасля заканчэння універсітэта атрымаў дыплом лекара I ступені. 3 1830 кіраўнік батанічнага саду пры Віленскім універсітэце. Пасля закрыцця універсітэта (1831) выкладаў батаніку, фармацыю i фармакалогію ў Віленскай медыкахірургічнай акадэміі. У 1840 напярэдадні закрыцця акадэміі выехаў за мяжу, дзе паглыблена вывучаў батаніку i энтамалогію. Пасля вяртання на радзіму ў 1842 пэўны час працаваў у Паставах у арнітолага К.Тызенгаўза. 3 1847 зноў за мяжой, працаваў у музеях i бібліятэках Берліна. 3 1851 жыў у маёнтку А.Кубліцкага ў Свянцянскім павеце, дзе займаўся батанікай i энтамалогіяй, бясплатна лячыў мясцовых жыхароў. Па падазрэнні ў спачуванні нацыянальнавызваленчаму руху ў 1863 высланы ў Сібір. У ссылцы скончыў жыццё самагубствам.

Г. вывучаў мясцовую флору i энтамалогію. Адзін з першых апісаў расліннасць Белавежскай пушчы ў 1826. Яго асабліва цікавіла, чым корміцца зубр. Гэтыя матэрыялы выкарыстаў у 1830 Э.Эйхвальд у працах па гісторыі прыроды Літвы, Валыні i Падолля. Асноўным яго клопатам было падтрыманне ў добрым стане i развіццё батанічнага саду ў Вільні. У сваіх публікацыях Г. апісваў многія батанічныя сады Заходняй Еўропы. Ён выступаў за цесныя сувязі з заходнееўрапейскай навукай, забяспечваў гербарыямі i ўзорамі расліннасці Беларусі i Літвы вучоныхпрыродазнаўцаў Ве­ны, Неапаля, Палерма, Жэневы, Падуі, Фларэнцыі; падрыхтаваў для дрэздэнскага прафесара Л.Рэйхенвальда ўзоры флоры для яго працы «Германскі гербарый», перадаў гербарыі тутэйшай расліннасці музеям Берліна i Парыжа. Аўтар некалькіх дзесяткаў публікацый па батаніцы i энтамалогіі. Многія адкрытыя ім новыя віды раслін названы яго імем (напр. Copaifera Gorskiana i інш.).

ГОФМАН Пётр Іванавіч (1794—?)

Рэвалюцыянердзекабрыст. Паходзіў з дваран Гродзенскай губ. Бацька — суддзя Гродзенскага суда. У 1806—16 выхоўваўся ў павятовым вучылішчы мяст. Шчучын Лідскага павета. У 1817 паступіў у Віленскі універсітэт; у 1819 залічаны юнкерам у Нясвіжскі карабінерны полк, дзе даслужыўся да падпаручніка (1824). Уступіў у тай­нее Таварыства ваенных сяброў, створанае МЛ.Рукевічам, К.Г.Ігельстромам, А.І.Вегеліным. Таварыства ставіла мэтай барацьбу «за вольнасць» i «ўсеагульны дабрабыт», паводле палітычнай ідэалогіі было блізкае да Паўночнага таварыства дзекабрыстаў. 22.3.1826 Г. арыштаваны i знаходзіўся ў Беластоку пад следствам па справе аб выступленні Літоўскага піянернага батальёна. Ваенным судом асуджаны да пакарання смерцю, але па найвышэйшай канфірмацыі пазбаўлены чыноў i дваранства, пасля 6месячнага зняволення ў Бабруйскай крэпасці накіраваны на службу ў Грузію. Далейшы лес невядомы.

ГРАБНІЦКІ (Дактаровіч) Адам Станіслававіч [25.12.1857(6.1.1858)— 13.10.1941]

Памолаг (вучоны ў галіне садоўніцтва). Нарадзіўся ў маёнтку Цётшы Лепельскага пав. Віцебскай губ. У 1883 скончыў Лясны інстытут у Пецярбургу, у якім з 1883 па 1922 выкладаў садоўніцтва i агародніцтва, прафесар. У 1890—1904 каля мяст. Дукшты (цяпер Дукштас, Літва) заснаваў памалагічны сад, які назваў Раем. У ім было 1197 сартоў пладовых дрэў. Збіраў пладовыя дрэвы, даследаваў ix плоданашэнне, марозаўстойлівасць, урадлівасць. У 1903—06 рэдагаваў дапаможнік па памалогіі «Атлас пладоў» (в. 1—4), у якім апісаў пладовыя дрэвы, пашыраныя ў Расіі, у т.л. на Беларусі i ў Літве. Вылучаў новыя віды народнай селекцыі. Асноўныя працы прысвечаны сортавылучэнню i апыленню пла­довых культур. Удзельнічаў у стварэнні Поўнай энцыклапедыі рускай сельскай гаспадаркі. У мястэчку Дукш­тас Г. пастаўлены помнік.

Тв.: Плодывеликаны и их выращивание. П., 1915; Уход за плодовым садом. 7 изд. М.; Л.. 1931.