Бжазоўскі (Brzozowski) Раймунд

(1763—1842)

Вучоны багаслоў i пісьменнік. Нарадзіўся на Беларусі. У 1780 уступіў у езуіцкі ордэн; 6 гадоў быў настаўнікам у ніжэйшых класах езуіцкага вучылішча, выкладаў філасофію, матэ­матыку i багаслоўе. Два гады быў сакратаром канферэнцый Полацкай рымскакаталіцкай духоўнай акадэміі, а потым яе рэктарам (да закрыцця ў 1820). 3за пагаршэння здароўя быў накіраваны на лячэнне ў Неапаль, дзе i памёр. Аўтар шэрага артыкулаў на багаслоўскія тэмы ў часопісе «Miesi№cznik Poіockin («Полацкі штомесячнік»). Апрацаваў у рукапісе 5томны «Слоўнік знакамітых польскіх пісьменнікаў».

БЖАСТОЎСКІ Ігнат (1823—75)

Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863— 64 у Польшчы, на Беларусі i ў Літве. Паходзіў са старадаўняга шляхецкага роду (з 1798 графскі), прадстаўнікі якога ў 16—19 ст. адыгрывалі значную ролю ў дзяржаўным i грамадскім жыцці Беларусі, Літвы i Польшчы. Вучыўся ў Мінску, Маскве. Працаваў старшынёй крымінальнага суда ў Магілёве. У маі 1862 удзельнічаў у Віленскім з'ездзе «белых» як прадстаўнік ад Магілёўскай губ. У час паўстання член грамадзянскай камісіі ў Сенненскім пав., магілёўскі паўстанцкі ваявода. Распаўсюджваў сярод сялян нелегальную літаратуру на бела­рускай i польскай мовах. У чэрвені 1864 сасланы ў Енісейскую губ., дзе i памёр.

БІРУТА

[сапр. Даравінская (Derewiсska) Амелія; 1863—27.7.1891]

Беларуская i польская фалькларыстка i этнограф. Нарадзілася ў в. Ройсталі, цяпер у межах Вільнюса. Адукацыю атрымала ў Варшаве. Настаўнічала ў Лідскім пав., дзе запісвала беларускі фальклор i праводзіла этнаграфічныя назіранні. Друкавалася ў краязнаўчым часопісе «Wisra» («Вісла»). У 1889 змясціла ў ім нарыс «Дажынкі на Літве», у якім дала апісанне жніўнага абраду з песнямі ў в. Шаўры Лідскага • павета, паданні «Сосны ў Лідзе», «Пра касцёл святой Ганны ў Вільні», «Паданне пра Пілакальную гару» ₍(у Ваўкавыскім пав.). У часопісе «Zbiуr wiadomoњci do antropologii krajowej» («Зборнік паве­дамленняў па айчыннай антрапалогіі». 1892. Т. 16) пасмяротна апублікаваны «Беларускія песні з Лідскага павета», куды ўвайшлі 24 тэксты пазаабрадавай лірыкі (сямейнабытавыя, рэкруцкія, любоўныя песні), i ў часопісе « Wisіaw (1899. Т. 13) нарыс «Над прускай граніцай» з апісаннем жыццёвага укладу літоўцаў паўднёвазаходняй часткі Ковенскай губ. Аўтар манаграфіі «Народ Лідскага павета» («Апісанне Лідскага павета», не збераглася). Асобныя рукапісы, дакументы, звязаныя з дзейнасцю Б., знаходзяцца ў архівах Вільнюса i Варшавы.

І.У.Саламевіч, У.А.Васілевіч.

БЛУС Франц Феліксавіч (Ілья Піліпавіч)

Паэт, аўтар вершаваных твораў кансерватыўнага кірунку 2й паловы 19 ст. Нарадзіўся ў Быхаўскім пав. Магілёўскай губ. ў сялянскай сям'і. Паводле некаторых звестак, служыў чыноўнікам на Магілёўшчыне. Заўзяты манархіст i праціўнік вызваленчага руху. У 1862, ва ўмовах рэвалюцыйнага ўздыму, напісаў на беларускай мове, якой добра валодаў, вершаваныя гутаркі «Прамова старавойта да сялян аб свабодзе» i «Прамова старавойта (для чытання маім землякам)», у якіх заклікаў сялян да пакоры i цярпення, слав i ў цара i сялянскую рэформу 1861, даводзіў справядлівасць сацыяльнай няроўнасці. Гутаркі былі вельмі аператыўна надрукаваны ў Магілёве i выкарыстаны для спынення сялянскага антырэформеннага руху. Існуюць звесткі, што Б. напісаў яшчэ нейкі твор «супраць агітатараў польскага паўстання». Пасля паўстання 1863—64 працаваў на чыгунцы ў Бузулуку, звольнены, некаторы час жыў у Самары. У той час яго звалі Ілья Піліпавіч. Гэта значыць, што пад гутаркамі 1862 ён паставіў несапраўдныя імя i імя па бацьку (Франц Феліксавіч) або змяніў ix пасля (магчыма, пры пераходзе з каталіцызму ў праваслаўе). У Самары зноў прапанаваў свае пяро ўраду. На пачатку 1881, незадоўга да забойства Аляксандра II, прыслаў міністру ўнўтраных спраў некалькі вершаў на рус­кай мове, прысвечаных цару, i прасіў надрукаваць ix для чытання на фабри­ках i заводах, каб супрацьдзейнічаць агітацыі «дэмакратаўсацыялаў». Пры

гэтым ён спасылаўся на свой беларускі вопыт 1862. Вершы 1881 было дазволена надрукаваць з некаторымі купюрамі (выкінуты радкі пра беднасць i ўціск народа). Далейшы лес ix, як i самога аўтара, невядомы. Беларускія гутаркі Б. — цікавы дакумент эпохі. Незалежна ад намераў аўтара ў ix адлюстраваны рэаліі тагачаснага народнага жыцця, антыпрыгонніцкія настроі сялянства, яго абыякавасць да рэлігіі i г.д. Некаторыя даследчыкі звязваюць з Б. таксама ананімную празаічную брашуру «Бяседа старога вольніка з новымі пра іхняе дзела», выдадзеную ў Магілёве (1861), аўтарам якой лічыцца А.Кісель. Г.В.Кісялёў .