Билет №6

1) Цитоплазма-жасуша жарғақшасы мен ішкі беті мен ядро арасындағы асушаның негізгі құрылымдық бөлігі. Цитоплазма құрамындағы органоидтар жарғақшалық құрылыстарына қарай эндоплазмалық тор және рибосома болып та бөлінеді.Эндоплазмалық тор-жасушацитоплазмасындағы органикалық заттар синтезі мен транспортын қамтамасыз ететін өзекшелерден тұратын күрделі жүйе.Ол тор жарғақшасының құрылысына қарай тегіс(жасушада көмірсулар мен майдың түзілуі,жиналуы,тасымалдануына қатысады)және түйіршікті(басты қызметі нәруыз биосинтезі болып табылады)болып бөлінеді.Рибосомалар-ррнқ мен нәруыздан құралатын диаметрі 15-35нм шар тәрізді жарғақшасыз ұсақ органойдтар.Олар нәруыз биосинтезіне қатысады.

2)Макроэволюция-ірі жүйелік топтардың(тип,класс,отряд)қалыптасу процесі.М-я терминің алғаш 1927жылы Филипченко енгізді. Биологиялық алға басу жетістіктерінің негізгі жолдары туралы ілімді анықтап зерттеуде Алексей Николаевич Северцев үлкен үлес қосты. Оның теориясына сәйкес үш негізгі бағыт бар, олар: ароморфоз, идиоадаптация (ортаға бейімделгіштік) және жалпы дегенерация.Ароморфоз-(грек көтеру,пішін)Ароморфоз нәтижесінде жаңа ірі систематикалық топтар-типтер және кластар пайда болады.Идиоадаптация-(грек ерекшелігі,бейімдеушілік)д.а.Идиоадаптация-тірі орг тіршілік ортасына жеке бейімделуі.Дегенерация-(катагенез-қарапайымдану,кері кету)эволюцияның үшінші бағыты.Бұл бағытта орг-дің құрылысы қарапайымданады бірақ өлімге апармайды.

3)Экологиялық факторлар- Әр тіршілік ортасы ағзаға әсер ететін факторлармен ерекшеленеді. Ағзаға әсер ететін, тіршілік ортасын құрайтын элементтерді экологиялық факторлар деп атайды.

Экологиялық факторлар абиотикалық, биотикалық және антропогенді болып бөлінеді. Абиотикалық факторлар -

Жарық, температура, ылғалдылық, топырақтың тұздылығы, судың ащылығы, қысым, атмосфералық газдар сияқты өлі табиғаттың құрамды бөліктері. Мыс- Жануралар күндіз немесе түнде белсенді тіршілік ететін болып бөлінеді. Олар үшін жарық – тіршілік белсенділігінің уақытын анықтайтын фактор.Тірі ағзалардың бір-біріне (популяциядағы даралар арасындағы, популяциялар арасындағы қарым-қатынастар) әсер етуі. Биотикалық факторлар-селбесу.мутуализм, комменсализм, түріше және түраралық бәсекелестік, паразиттік, жыртқышты, аменсализм, нейтрализм. Биотикалық факторлар ағзалар арқылы ғана емес, табиғи орта арқылы да тікелей немесе жанама әсер ете алады. Мыс-Тірі ағзалардың бір-біріне (популяциядағы даралар арасындағы, популяциялар арасындағы қарым-қатынастар) әсер етуі. Биотикалық факторлар: селбесу (симбиоз және протокооперация), мутуализм, комменсализм, түріше және түраралық бәсекелестік, паразиттік, жыртқышты, аменсализм, нейтрализм. Биотикалық факторлар ағзалар арқылы ғана емес, табиғи орта арқылы да тікелей немесе жанама әсер ете алады.Антропогендік факторлар - Адамның ағзаларға тікелей әсер ететін немесе ағзалардың тіршілік ортасын өзгеруіне әкеліп соғатын әрекеттері.

Оң әсері. Қоршаған ортаны жаңарту: ағаштар, гүлдер, шөптер өсіру; өсімдіктердің жаңа сорттарын, жануарлардың тиімді қолтұқымдарын шығару; табиғи территорияларды (қорықтар, ұлттық парктер, қорықшалар) сақтау.