Билет 9
1.Ауаның физ-қ қасиеттері: темп-сы ылғалдылығы, ауа жылд, қысымы. Атмосф-қ ауаның физ қасиеттері адамның денсаулығына және атмос ауаның өзін өзі таратуына өте улкен әсерін тигізеді. Ылғалдылық-ауанын су буымен канығуынын корсеткиши. Ауанын ылгалдылыгы ауадагы су буынын молшерине байл.ауа ылгалдылыгынын гигиеналык манызы бар. Ауа су буымен каныккан кезде олардын концентр п.б. Су буы шан боликтерне н\е баска каты болшектерге ягни аэрозольдерге тунып, туман п.б. Ауа жылд. белгили уакыт аралыгында ауа козгалысынын ара кашыктыгы, ауа жылд. жылуды конвекция жане булану арк жогарылатуды кобейтеди.Кататермометр,термоаненометрмен олшенеди.Су булары атмос. ауа курамында ар турли молшерде болуы мумкин,онын молшери жергиликти жердин жагдайына жане температурасына байл.темпер жогарылаган сайын су буларынын молшери де жогарылайды,сондыктан жазы уакытта кыска караганда ауада су буы кобирек болады.Коршаган ортада темп томендеуи немесе жогаоылауы адам агзасында жылу алмасудын бузылуын туындатады.Агзада жылу алмасудын реттелген 3 жолы жургизиледи.1)адам денесине жакын ауанын жылуы(конвекция)2)темп арасында айырмашылык болгандыктан (радиация) адам денси жылуынын оны коршаган заттарга отуи.3)адамнын териси арк жылу болуимен байл.Жылу болудин негизги жолы-радиациялы турде жылу беру,ягни жылуды коршаган заттарга беру ол болмеде жылу режими жаксы сакталганына байл емес,онын ишки кабыргаларына еденнин терезенин темп-на байл.
2.Орталыктандырылмаган-су тарату жуйеси болмайды,суды тикелей су козинен(кудык,суат,ашхталы жане кубырлы кудыктар, каптаждар) алады.О-маган сумен кам-з ету кезинде санитарлык техн-к талаптар сактау оте манызды.Кудыктар казу кезиндеги талаптар:кудыктар кабыргасы бетоны шенберлермен керамика,тас,агашпен капталуы тиис.Агаш кабыр. калындыгы 15см боренеден жасалуы керек.Биктиги жер бетинен кем дегенде 0,8 м болу керек.терендиги 2м ,ени 1 м болу керек.Какпакпен жабылу керек. Каптаждарга уойылатын талап:су толтыратын каптаж-н туби мен кабырга-ы су откизбейтин, какпагы жабылтын жане жер асты кондыргылармен жабыкталгаг:жер бетинен 0,8м жогары болу керек. Дезинфекциялау ушин коптеген себептер: су сапасына,су алмасу каркындылыгына,препарат молшерине байл.Кудык суы коргалмаган сулы кабаттан алынган болса,су унеми хлорлы реагенттермен залалсыздандырылады.Суды заласыздандыру д\з артурли адистерди колданып судын кур/ғы микроорганизмдерди жою. 3 тури бар: хим-к,физ-к жане аралас. Химиялык адиске :хлорлау,озондау,ауыр металды иондармен ондеу. Физ-к: ультракулгин саулелендиру, иондаушы сауле, ультрадыбыс, термиялык ондеу жатады.
3.Ондиристик микроклимат- ондиристин технологиясына жане мерзимдик метеорологиялык жагдайына байл.Адам агзасына асер ететин микроклиматтык жагдайларды 4 топка болемиз.1.Ондирис технологиясы ыстык болип шыгаруына байл емес ондиристик болмелердин микроклиматы бул жерлерде жаздын каты ыстык кездеринле аздаган кызып кетуден жане кыста суык болуы мумкин.2)жылудын коп молшерин болип шыгаратын ондиристик болмелердин микроклиматы,ягни ыстык цехтар.3)Ауасы жасанды турде салкындатылатын ондиристик болме-н микроклиматы.Оларга муздаткыш камера мен коймалар жатады.4)Ашык атмос микроклиматы,ауа рай ыжане климаттык жагдайларга байл.Мысалы ауылшаруаш-к,курылыс жол жондеушилер жумыстары жатады.Сактандыру шаралары: ыстык болип шыгаратын орындарда ауа ылгалдылыгын 40-60% болу керек.Жазгы уакытта 28 градустан коп болмауы керек.Микроклиматты нормада устап туру ушин жылу откизбейтин материалдармен каптау керек .Жумысшыларды жылулык сауле агымынан коргау ушин жылуды озинин бойына синиретин баска жакка буратын жылу шагыстырылатын экрандар койылуы керек. Улкен емес цех-н ауасын кондиционер дейди .Гигиеналык нормалар цех-н темпер женил енбек туринде 20-23С,ауыр енбек туринде 26-28С,орташа енбекте 17-20С.Жазгы уакытта бул цех-н темпер даладагы темпер-дан 3С кем болмауы керек.
27 Билет
1. Инфрақызыл сәуле – көрінетін жарықтың қызыл бөлігі (0,74 мкм) мен қысқа толқынды радиосәуленің (1 – 2 мм) арасындағы спектр аймағына орналасқан электрмагниттік сәуле. Инфрақызыл сәуле қыздыру шамын, газразрядты шам шығаратын сәулелердің едәуір бөлігін құрайды.
2.Тагаммен улану д\з микроб-н белгили туримен ластанган олардын шыгындарымен токсидеримен ластанган н\е адам организмине улы асер етеин микробты емес заттармен ластанган тагамды жегеннен жедел п.б. аурулар.Олар 3 турге жиктеделди:микробты,микробты емес,этиологиясы белгисиз тури. Тагаммен уланудын микробты турин патогенетикалык турине байл былай боледи: токсикинфекциялар,токсикоздар, этиологиясы аралас тур. Токсикоздар 2 болинеди: бактерио жане микотоксиндер. Шыгу коздери бактериялар. Этиологиясы:энтеропатогенди ишекн кози таякшасыны болып ауру адам н\е бактерия тасымиалдаушы болып табылады.Токсикоинфекция тагам энтеропатогенди ишек таякшасымен ластаганла,тагамды дайындап жаткан кезде,сату кезинде санитарлык ережени сактау ережесинин бузылуынан п.б.Клиникасы: ауру аяк асты басталады,адам иши толгак сиякты ауырады,калтырайды,бас айналады,иш отеди, кусады, алсиз болады, темпер котериледи. Ауру кобинесе женил турде болады.1-2 кунде жазылады.Адын алу: тагамдык токсикоинфекциянын болмауы ушин алдымен тагам дайындайтын обьектиледи жумыс истейтин адамдар арасында ауыратын адамдарды нактылы аныктап емдеуди кам-з ету керек,санитарлык ереже-ди катан сактауга конил аударылады. Дайын тагамдар мен шики тагамдарды бир муздаткышта сактамау керек. Жеке бас гигиенасын сактау жане курал жабдыктарды катан танбалануын а байл колдану.Микробсыз тамактан улануга саныраукулактар,улы осимдиктер,жан жануарлардын онимдери,азык туликтердин курамындагы улы коспалар жатады.Саныраукулактын уланудын алдын алу ушин коктем, жаз ,кеуз айларында халык арасында тусиниктеме жургизу.Базарларда саныр-к сатуга арнайы орын бөлу. Этиологиясы белгисиз тамактан улану ол кобинесе балыктардан жугады.Ауру кенеттен басталады, булшыкеттер катты ауырады, кимыл козгалысын толык жогалтады. Ауру негигинен канка еттерин закымдануына жатады, булш\де балауыз таризди дегенерация дамиды, бул ет улпаларынын ыдырауынан п.б.
3.Мектептин медицина кызметкердери балаларды енбекке баулу болмелеринде жумыс жагдайынын жалгандыгы кадагалау керек балалларга дагдай жасалмаган кеззе ол бала-н денсау\на жаракаттануларга ж\е бала-н физ-к жетилуине терис асерин тигизеди.Осыган байл педагогтар мен медицина кызметкерлери енбек гигиенасы мен ж\е мектеп шеберханаларында жумыс жагдайымен таныс болуы керек. Мектеп шеберханасы ондиристик болмелердин енбек гигиенасы талап\на сай болуы керек: ауа алмасу,жарыктану, микроклимат жаксы болу керек .Шыгатын шу класстарга естилмес ушин мектеп шеберханасы мектептин 1-ши кабатында н\е болек блогта орналасу керек.Курал жабдыктарды балаладын олшемине ж\е кушине карап тандайды.Балалар шеберханада халат н\е алжапкыш колдарына женсе кеип жумыс жасауы керек.Шеберханада миндетти турде дари кобдишасы болу керек. Жумысты бастар алдында техника кауипсиздиги мен жалпы ережелери мен аркайсысынын аткаратын жумыстарына байл кауипсиз жумыс адистеримен таныс-ды. Сонымен катар мундай жумсы жасап жаткан балалар денесин дурус устауына конил аудару керек.окушыларга ауыл шаруаш-гы жумыстары мен айналысу оте пайдалы.Ойткени барлык жумыстар таза ауада жургизиледи.Жасоспиримдер кунине каты ыстык кундери танертен саг 7ден 11ге деин,тусте 16-18деин жумыс истеуи керек.Ауыр жумыс\ды тек жогары класс окушылары истеуи керек.Ауыл шаруаш машиналарында 17 жаска толганнан кеин гана жумыс истеуге б\ды.Ойткени ол жерде бала агзасына шу,дирил,шан, ауа райы колайсыз жагдайлары асер етеди ж\е жаракаттану каупи бар. Жумыс куни узактыгы 3 сагаттан аспауы керек.