4.4 Оқшауманың ақаулануын бақылау және алдын алу
Оқшауламаны бақылау–оның активті немесе омдық кедергісін, кемістіктерін табу және жерге тұйықталуды ескерту мақсатымен өлшеу.
Оқшауламаның жағдайын электрқондырғыларды пайдаланудың қауіпсіздік деңгейін мөлшерлі шамада анықтайды. Бейтараптамасы оқшауламаланған топтардағы оқшаулама кедергісі жерге тұйықталу тұйықталу тоғының шамасын анықталады, яғни адам денесінен өтетін тоқты да анықтайды. Кернеуі 1000 В-тан көп жоғарғы топтарда оқшаулама кедергісінің төмендеуі көбінесе соққылаусыз жерге тұйықталуға соқтырады.
Бейтараптамасы жерге қосылған кезде жерге тұйықталу тоғы және адам денесінен өтетін тоқ оқшаулама кедергісінің шамасына байланыссыз.
Бірақ оқшауламаның жағдайы нашар болған кезде соққылаусыз жерге тұйықталуға және қысқаша тұйықталуларға соқтыратын ақаулануы жиі болып тұрады.
Корпусқа тұйықталған кезде адамдардың электр тоғымен зақымдалу қауіпі туады.
Жабдықтың істен шығуы мен адамның электр тоғымен зақымдану қауіпіне соқтыратын оқшауламаның жерге тұйықталуын және басқа да ақауларын болдырмауы үшін оқшаулама кедергісін бақылау керек.
Оқшауламаны периодты бақылау – яғни, электрқондырғыны жөндеуден кейін қабылдаған кезде, кемшіліктер табылып қалғанжағдайларда немесе ережелермен келісіп қойылған жағдайда периодты кедергісін өлшеу. Өлшеулер ережелермен сәйкес түрде сөндірілген электр қондырғыларда жүргізілу керек. Мұндай өлшеулер кезінде бөлек тораптардың, электрқондырғылардың, трансформаторлардың, двигательтердің оқшаулама кедергілерін аныөтауға болады.
Кернеуі 1000 В – қа дейігі тораптардағы әр учаскенің оқшаулама кедергісі байланысты 0,5 МОм – нан кіші болуы керек. Оқшаулама кедергісінің нормалары «ЭҚҰ», «ТҚ» және «ТП» көрсетілген. Кедергіні өлшеу қалдық жетегі бар тұрақты тоқ генераторынан, логометрден және қосымша кедергілерден тұратын мегаомметрмен жүргізіледі.
Лагометрдің көрсетулері генератордың кернеуінен байланысты болмайды, сондықтан генератордың қол айналдырғыштың айналу жылдамдығының өзгеруі өлшеудің дәлдігін түсірмейді.
Бір жағынан оқшаулама кедергісі түзу сызықты емес – ол берілген кернеудің көлемінен байланысты болады. (4.1 – суретте көрсетілгендей).
R,
Ом
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0 U, В
20 40 60 80 100
Сурет 4.1 Берілген кернеудің оқшаулама кедергісіне әсері
Сондықтан оқшауламаның электрлік дәлдігін бақылау үшін өлшенген кернеу электр қондырғыларының номиналды кернеуінен сәл жоғары, бірақ төмен емес болмауы керек. Қалыпты ақаулары жоқ, бірақ үлкен кернеулер оқшауламаны істен шығару үшін. Сондықтан «ЭҚҰ» - да көрсетілгендей МОм метрдің кернеуі электр қондырғылардың номиналды кернеуімен көрсетілген.
Өндірісте кернеулері 100, 500 және 1000 В-қа арналған М-1101 және кернеуі 2500 В-қа арналған МС-06МОм метрлер шығарылады (4.2-суретте көрсетілгендей).
Оқшауламаны үнемі бақылау – электр қондырғының автоматты өшіруінсіз барлық жұмыс уақытында жұмыстық кернеу әсерінде оқшаулама кедергісін өлшеу. Оқшаулама кедергісі шекті рұқсат етілген шамасына дейін немесе оданда төмендеген кезде құрау дыбыстық немесе жарықтық дыбыс береді немесе 2 дыбысты береді.
Оқшауламаны үнемі бақылау құралы келесі негізгі талаптарға жауап беруі керек:
Құрал тек қана активті немесе ондық кедергіні көрсетуі керек, ол кезде сиымдылық шамасы ескерілмейді.
торап кернеуінің ауытқуы құралдың нақты көрсетуіне әсер етпеуі керек.
R3 логометр
R1
R2 M K
3 Л Э
Сурет 4.2 М1101 типті мегометрдің схемасы.
Құрал жеткілікті сенімді болуы керек.
құрал өзі істен шыққан кезде көрсеткіш жебе «нольді» көрсетуі қажет.
құралдың ішкі тізбектерінің кедергісі жерге салыстырмалы алған фазаның толық кедергісінен жоғары болуы керек (110 кем болмау керек).
Дыбысқа әсер ететін жерге тұйықтанудын қорғаныс оқшаулама кемшіліктерін, яғни жерге соққылаусыз тұйықталуын табуға қолдануға қолданылады. Мұндай қорғаныс жерге салыстырмалы алған фаза кернеуіне, нольдік тізбектің кернеуіне немесе нольдік тізбек тоғына әсер етеді.
Кернеуі 1000 В-тан жоғары топтарда тұрақты тоқпен оқшауламаны бақылау қиындатылған. Оқшаулама кемшіліктері табылған кезде уақыт ішінде бұл кемшіліктер күшеедіде Вольтметрден анықталатын жерге тұйықталу пайда болады.
Бейтарысы жерге қосылған тораптарда тұрақты тоқ пен оқшауламаны бақылау мүмкін емес. Себебі торап бейтараптаманы жерге қосудың аз кедергісімен жалғанған. Жерге салыстырмалы алғандағы фаза кернеуінен немесе нольдік тізбек кернеуіне әсер ететін жерге тұйықталған қорғаныс та істемейді. Себебі жерге тұйықталу кезінде фазалар мен жердің арасындағы кернеу аз өзгеріске ұшырайды, ал нольдік тізбектің кернеуі көп емес.
Зерттеулер көрсеткендей аварияға ұшыраудың негізгі себебі болып оқшауламаның сенімсіздігі табылады. Сондықтан пайдалану процесі кезіндегі техникалық қызмет көрсеті негізінен оқшауламаға қызмет көрсетуге әкеліп соқтырады.
Белгіленген нормаларға сай әрбір кабельдік желі жылына бір реттен кем емес жұмыстан шығарылып сынақталуы керек. Нәтижесінде кабельдің әрі қарай пайдалануға жарамды немесе жарамсыздығы айқындалады.